Tíminn - 05.09.1969, Blaðsíða 4

TIMINN
FOSTUDAGUR 5. september 1969.
Þa@ er þriðjiudaigsdivöld (1.
jiúiií'). Ég er staddur á hóteii
Aimkierinu í Piibeá. Piteá er bær
RCwSiuir me'ð sjó ca 850 sm
noriðiain við Uppsialli. Sumar-
tovöidiið eir dáfiaigiuirt. Húm kvart
ar, húímóðirin á Anlkierinu, yf-
ir -því að góða veðrið -sé ho-rf
i-ð héðan. Það tou hafa verið
betr'a áðuir en ég tom. En
hviað sem er gott veður er ó-
sfcöp afistæitt, háð krinigumstæð
uinium. Síðustu viikurnar hafa
verá'ð siífeir hiiitar víðiast um
auisturhdutia iandsins, að mér
hiefur oflboðlið. Yfir 30 stig í
stauigga og drjúgum yfir 40 i
sóiinnd. Mér hefur liðið iliia.
Bfetoí getur miaðuir sofið eins
og vert væri, iöði'an-di í svit-a
valkiniar m-aður. í daig hefur ver
ið svaliara bara itoannsfcd kring-
um 20 -stiig, og eitoki mdkið só-1-
fiar. Mér hief-ur liðáð vel oig hún
tovartar húsmó'ðirin á Anfcer
inu.
Piteáá -er 'liít'iilll bær, siagði mér
faílileiga stúlfcan á ferðamaona-
uipplýsinigaisfcrifistofu'nná. Það
er b-ara af -því, að verið er að
endursi.oða gveitastoipundn-a og
búið er a® 'ieggjia fjölda aö'liggj
andii þorpia uniddr borgina, að
hún hefur um 30 þús. íbúa
annams hefur hún bara 10 þús.
Oig yfár 10 þú'S. miamna bæ
pnentiair maöur ekfci itoor.t. Þar
mieð tjóaði -eikitoi að deila við
dómiarann og ég stóð þar eins
oig áOfur út úr h-ól. Hvaið ég
og er varðaindi N-orrLamd.
Piteá stendur við Piteeifi.
Hór uppfrá fcaH'ast fliestar ár
elfar, og þær. eru þó nokkuð
miamgar. Eága uipptök siín í há-
Lendimu vestiuruindam. Við
mynn-i miargra þeáirra, og raiun-
ar víðar -m'eðifram þeám, stamda
bo'iigir eða bæLr sem bera nafn
a-f elfinni og hafa h-lotið end-
i-nigumia á. Nyrzt þessara er
Torneá, finnsk borg en eigin-
1-eiga, að sögn, á sœnsfcum
hólrnia í Tormieá'lv, sem er Larnda
miæraifljót má'lii Svíiþjóðar og
Finnilainds.
Piteá er sérstafclega þefckt
fyrir tverant, Pite H'aivsibaid, þ.
e. strandbað, siem vegna útfyr-
is og langra gryn'ninga oft er
eitt beiitasta striamd'bað Svíþjóð
ar, oig Öjebyns lcyrfcby, sem er
þyrpimg gam'a-lla timbu-rhúsa
við miðial'da kdrfcju, sem fóifc
ú-r fjarJægiairá hlutum sóknar-
inmiar byggðu sér til giistingar'
vá-ð m-essiuifierðár. Margir þ-urítu
þnj'á daiga til kirfcjuferðarinn-
air, -eánin að heiimam, ednn að
Wluista á pnestimin og einn til
heimferðar. Pit-e havshad er
beimsfræigt uim gjörvalila Sví-
þj'óð.
Það er bezt aið siegja hverja
söigu eins og hún gengur og
-að byrja á byrjumimná. Ég er
á eftimliiitsf-erð m-eð jarðiræktar-
tilraumum og hief í' ár valið
Norriand, í fymsta slkipti.
F' ■arslkjótinm er ávaillt sá
saimi. Gamiii grémi er nú orð-
inn sex ána og hefur laigt að
bafci 85 þús. fcm, en er en-nþá
afbragð's langfierðavaign, af
voiivoætt, 'ama'son-stajtion.
í gær á mámudiaigsmorgmi
» KMS!*
m§
TRANS
POWER
HEILDSALA
SShXS ALA
Raftækjadeild - Hafnarstræti 23 - Sími 18395
var hleypt úr hlliáðii og fari-ð
sem leið liggur Evirópuiveg
fjöigur, þanin sem byrjar í
Liesiaibon og endar í Hielsimg-
fors, nema það sé öfuigt, norð-
ur á bógin-n. Fyrsti áfangastað
urinn, siá sem naumar liggur
lemgst umdan, hei'tir Vojaikkaia
norðan við Ha'parandia, 1050
fcm morður frá Uppsala., þjóð
v-eginn. Það er undir hælinn
liagt, hve lö-nig daiglieiðám verð-
ur, fer eftir veðri, vegi, um-
ferð og aiuðvitalð því, í hverníg
stoapi Ig er.
Umferðin er hóflog, sumar
frílin hafa efcki byrjað, vegur-
inn e-ims og gemigur, hámiarfcs-
hraði leyfður oftast 110 km á
fclst, sá hæsti í Svíþjóð n-ema
á braöbnautum, veðrið gott,
rdtgndjr -aö víisu þéttámig um miðj
an d-aigki'n, en etoki svo að
tefji og sifeaipiö er ágætt. Þann-
ig ék ég í bezta genigi og m-íla
(10 km) eftir miLu liggiur að
baikii. Háilf níu um fcvöldið er
ég í Kailix fyrir botná botni-sika
flóans, 970 fcm eru að baiki.
Hér veit óf af þoliatnilegu og
ódýru hót-eli og hirði því efcki
um sáðustu 50 bm tái Hapar-
an-da. Benzínfótorinin er að
vá'su fariinn að stirðn-a, en ég
hefá uinmiað honum bvíildar af
og til. Drufckið fcaiffi, fyllt á
benzLn og snajtt aldt efltir því
sem andinn hefir bomdð yfir
máig. — .
Þó áð ég hafi ekfeij farið
hralðar em að mór fimmt haf i
gegnt góðu hófi, verð ég að
viðurfcen'nia, að það verður efcKi
máfci'lll tími tii þess að njóta
náttúnu-fegurðar eða a-n-nars út-
sýnd-s á leáðimmi. Það gerár þó
varla máfcið til. Umihvenfið sé'ð
fná þjóðvegi'num er f'romur eti-n
hæft. Táitötalega filatt, sfcógi
vaxið og útsý-nii því ot byngt.
Það er aðeins einiu simnii um
suinnairuvert Norrlamd, að
stran-dlengjian bregður út af
þestsu. Þar heitir Amgermian-
laind. Þar rilsa háiLr tóLettar, já
hedá fjöl, og elfarnar r-enn'a
þar í djúpum dölum. Þar má
j'afnvei flinna sjón'airhóla, sem
ber yfir sfcóginn. Sfflkt gleður
auigað og hvílir hugainin. Byiggð
in morðiuneftir er firemst í -edif-
döliuim, sem enu ófáir að vísu,
en þar er aðli'ðan-di mdíbiil og
þó dailinmir opnást beint fram-
umidiam, sér líitdð til hldðainma fyr-
ir skógiinum. /
Það er venja mfn á ferða
lögium að leita mál-tíða á kaup
fétagsJveLtiinigiastöðiuinum. í«eir
eru í fiLestuim bæjum. Þar eru
g-æði og verð moklkuö jöfn og
yið hæfi Ihvairvetnia uim liandið
og siailiarfcynni þokk'aleg. Þessir
staíðir eru alla jafima í tengsl-
uim -váð vöruhús og því' í mið-
bæjiuinium f.jiand þjóðiweginu-m.
Þeir hen-ta mér því máður í dag.
Ég verð -að láta mér nægija þá
staði, sem ég fámn mieðfnam
veiguinum, oft í teng-siluim við
stærrí benzínstöðvar. Oft hera
þesisir staðir k'ekn Lanigferða
vöruibília eru aiufcheáidur hvffid-
ar- oig niæturstaðir slíkra bíl-
stjióra. Verst er aíð oft er á
ýmisa viegu mieð hreinlæti og
umgengná á salernum, sem þó
eru ferðamöninum nauðsynleg.
A þ-eim st-að, sem fyrir vaili
míniu verður, h-afa vcrdð gerð
ar heiðarleg'air tiilraiunir 1
hireimlætis, en fcrókur sá, s-em
ætliaðuir er tiil þess að hengj-a
jaikfca á, ’riefir verið sUtinn út
úr veiggniuim. Við skiuilium bara
voima, að sá, sem þalð gerði, hafi
eitofci ætliað aö henigj'a siig, því
að þá hefur hann orðið fyiir
vo-nibrigðuim, veggurinn var ó-
s'töðuguir og úr sko-rðum. Hvað
uim þetta, maður efcur ekki i'
hægðum sin'Uiin un. óraivegu að
ólþörfu.
Þ-egair nohðair dregur, tek ég
eftir því að breytast búniaðar-
hasttir. Tú'nisikáktaniar eru yfir-
leitt litl'ar, verða frefcar minni,
mijóar, stundum Lanigar, af
m'arfcaðar a-f grumnum stourð-
rásum. Myndu mánna á' beða
sLéttur, ef sburðrásirn'ar væru
ekibi -að fuilu vaxnar ru-nna-
gróðri, sem ógiildir rásirnar að
öfllu sem ræsi og várfcar sem
öfliuig gtaðing og gróðr.arstia
fyirir ifljlgnesi. Á mie'ðan túnin
sunnar eru iðjagræn, eru þau
hér fnemist rauð og gui. Rauö
aif hu'ndiaisúruim, gul af sól-eyj-
um. Á hverri stoák er a.-m.k. éin
hlað-a. Líti'll g-rár timiburkof'i,
fariinn að grotna niður af van-
htaðu. Þar hirtu menn fyrrum
heyin og óbu þeim heim á sleð-
uim að vetrariagi. Nú eru slík
ar aðf'erðdr a® miestu úr sög-
umn-i. Sfcyldi litauðgi tún-anna
fyrir norð'an gflieðja auga ein
hvers ferðaimianinisán'S, þá er
það vililuisýn. Þetta er éHitáfcn
og hrörnuiniar, vonflieysds og dap
urleiba. Eólkiiið, fyrst það
ynigra, fflyzf á brott, landbún-
aðarfi’aimileiðslian á að mánnfca.
Nonrliand verður utundan um
mamgt. Oflt eru bara öldiruið
hjón eftir, sem efcfci eygja
nieinia fraimtið fyrta fcoti-ð sáitt.
Eniginn er tifl þess að taka við.
Þau haifia oft eklbi þrefc, sál-
rænit eða MtoamlLeg, að hirða
um jörðinia eins og þau
kammslfci váiLdu. Animars er um-
bverfiö eitt aðaiLumræðuiefinið
í dag. Allta vilja varðvedta lif-
a-ndi siweiit og ILfia-ndd náttúru
til hvíldia-r og afþreyinigar borg
arbúum. Það -er erfiitt að sjá,
að laindlbúnaðuriinin eiigi ra-un-
ar örðiuigna efitdr strandliengj-
unni norður á bógimn en viðia
GROtSASVfB 22-24
SlMAR: 3D280-322G2
LITAVER VERÐLÆKKUN
ORÐSENDING TIL ALLRA SEM
ERU AÐ BYGGJA, VILJA BÆTA, ÞURFA AÐ BREYTA
í tilefni 5 ára afmælis Litavers, höfum við ákveðið að lækka verð á öllum vörum okkar í
5 daga frá og með 4.—9. þ.m.
Athk Það er lækkað verð frá hinu lága venjulega verðl
Lágt verð lækkar í LITAVERI
siumaanlianids. Dæmin sanma
það einniig. Nú hefir rífcis
stjór-nin hafálð fc'ön'nun, sem á
að leiða til sérstafcs stuðnings
við búsitoa'p í Norrland, e-nn-þá
veit engi-nn h.vernig sá stuðn
Lnigiur muni lífca út, en það gef-
uir þó -von.
Frá Kailix ek ég nofckurn veg
inm í auisturátt til Haparanda,
austlægasta bæjair-ins í Sviþjóð.-
Líitáflll bær, sem liggur á vest
urbafctoa Tornaelfiar, sem er
liand'amæri millii Sváþjóðar og
Finnlands, að sivo mifclu , leyti
sem hægt er að tala um la-nda-
mæri hér. Það er sama fólfcið
beggja vegma elfiarinmar.
Vegna leigu siinmar befir Ha-p
aranda haft menku hfliutverki
að gegna á ýmisum ófriðartím-
um. Margir bei-rra íslendin-ga,
s-ern fóru um Petsamo á stríðs
árun-um, rmu-nu minmast Happ-
arand-a að einhverju.
Já, það e-r saima fólk beggja
megin elfarinnar. Þegiar la-nda
mæ'rim voru áfcveðim eftir
s'ænsik-rú'sisniesitoa S'tríðið 1809,
áttu margta bæir Lamd beggja
m-egin, fjölskyldiuir felofnuðu.
Á þeirn árum samieinuðu árn-
ar meir en sfcildu, voru sám-
gönguiæðar. Enn í diag taliar
fófllfeið SvLþjóðarm-egiin finnsku
edns gjarnan og sænsku. Hin
eðli-legu (m'enindnigarliegu)
land'amæri hiefðu átt að liggja
frá ströndlinni oa 30 km vest
ar, mMM bæjamna SanigiLs og
Saivis, oig þaðan í boga norð-
vestur til Jo>ktomotok og Galle-
vare. Á þeim stað við strö-nd
ina eru tuinigumá'Lam'örfc, og
vestain sMkrar huigsa'ðrar línu
snæða miemn ve'S'tur-sikiandiin'aiv-
ístó brauð, hrötotobrauð mest,
en autam línunoar mijúfct au-st.
u-revi'ópsfct brauð. Það góða
I (sic) við þessi ranglega
, dnegnu Landamæri er, að yfir
þau er nú umnið að félagsleg-
um ranneófcnum um áhrif
landamæra á fólfc, sem við þau
býr.
Á leiöimni austur með botn-
inum -miæti ég uimferðarmerki,
sem ég hefi efcki áður mætt.
Aðvöruin um hrein-dýr við veg-
i-nn. O'g viti mienn, aðein'S ör-
fáar mín'útur og ég mæti þeim
fyrstu. Hrein'arnir eru sorg
lega ljótir á þessum tíma árs,
að fana úr háruim, iIILa haldn-
ir af mýbiti. Þessi var ónota-
lega samilLtur mialbifcinu á veg-
iniuim.
Tornedailurinm er breiður og
ILggur lágt yflir sjó langt upp
í land. Þar er búsældarLegt,
en ömurflieikinn leggur sig yfir
byiggðioa meir og meta. Þó eru
þ-ar rækhuð ber og grænmeti,
gjarnan toartöfllur. Utae (vest
ain) dalsáns er laiodið að vísu
iágt, en ósfcöp eyðfflegt og
hrjósfrugt, mýriar. og jötoulurð-
ir, en-da langt millll bæja. S'kóg
urinn þneytandl.
Að erá-ndi mí'nu á Vojialkikala-
svæði-nu lafcnu sný ég Grána
'gaimiia vestur og suður á bóg-
Lno og tek, sem flrá er gr.eint,
mætu-rsja'ð í Ankerinu í Piteá.
í Öjebyn við Piteá er höfuð
sitöð fyrir garðyribjutilrajuodr í
Noirttiiand, þar er einoig atam-ifc
il tilraunastöð í búfjárræikt,
fremst nautgriparæfct og einn-
ig í jarðrætot. Þunnkamir hafla
vei’ilð þunigir í sfcauti hér sem
annams staðar. Anniairs er efcfci
miitoið í frásögur færandi nemia
turnánin., glertuirninn auðvitað.
FyrLr noi'kfcrum árum diaitt ein
hverjum huigvitsmianni það
snjiallræði í huig að nýta betur
hiiinn Langa dag og þ-að sólar-
Ijós, sem þar með fylgta. Þá
var byggður turn úr gleri og
i-nni í tui’ninum færibaed, eða
hriogetoja, sem flyíur ræfctun-
arfcassa upp og niður með
þeim hraðla, sem ósfcað er. ELtt-
hvað var þó huigvitinu áfátt,
þvi turninn steodur nú óno-t-
aður og yfirgeflinn og en-ginn
Framnald á bls. 10