Vísir - 06.06.1979, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 6, júni, 1979
V * • * 9m
9
Landsbankinn sendir irá sér skýrsiu um slðasla ár:
Landsbanki íslands
hefur sent frá sér
skýrslu sina fyrir árið
1978. Er þar m.a. gerð
grein fyrir þróun efna-
hagsmála á árinu 1978.
Fer sá kafli skýrslunn-
ar hér á eftir:
Þróun helstu hagstæröa varö
allgóö á árinu 1978 þrátt fyrir
miklar sviptingar bæöi á sviöi
stjórnmála og efnahagsmála.
Hagvöxtur var aö visu nokkru
minni (4,2%) en áriö áöur
(4,8%) og viöskiptakjör breytt-
ust ekki. Aukning þjóöartekna
(4,2%) varö þvi töluvert minni
en áriö 1977 (7,9%), en þá höföu
viðskiptakjör batnaö til muna.
Aftur á móti varö i fyrsta sinn
siðan 1970 afgangur á viöskipta-
jöfnuöi við útlönd og full atvinna
hélst. Verðbólga jókst hröðum
skrefum siöari hluta árs 1977 og
dró ekki úr henni fyrr en á siö-
asta ársfjóröungi 1978. Af þeim
sökum, svo og vegna aflabrests
i sumum landshlutum, voru
rekstrarskilyröi erfiö og fóru
versnandi.
Versnandi hagur fisk-
veiðiflotans
Hagur fiskveiöiflotans var
viöunandi en haföi þó versnaö
frá árinu 1977. Hækkun oliu-
verös leiddi til aukins rekstrar-
kostnaöar, einkum eldri skipa.
Afkoma frystiiönaöarins
batnaöi litilsháttar árið 1978
fyrst og fremst vegna hærra
verös á Bandarikjamarkaöi.
Aframhaldandi erfiöleikar voru
i saltfiskverkun og söluhorfur á
skreiöarmarkaöi tvisýnar þar
til seint á árinu. Afkoma fiski-
mjöls- og lýsisframleiöslu var
góö.
4% aukning þjóðar-
framleiðslu
Framleiösla iönaöarvöru
jókst um 2% á árinu en afkoma
bæöi iðnaðar og verslunar fór
versnandi. Framleiösla land-
búnaöarafurða varð 4% meiri
en áriö 1977.
A árinu 1978 minnkaði fjár-
festing um 4%, en haföi aukist
um 7% árið 1977. Samdráttur
varö i opinberri f járfestingu um
14% á árinu 1978, einkum sökum
þess aö framkvæmdum i stór-
virkjunum haföi aö mestu lokiö
á árinu 1977. Fjárfesting at-
vinnuveganna var svipuö bæði
árin, þar sem framkvæmdir viö
i febrúar og 15% i september.
Auk þess fylgdi krónan gengis-
sigi Bandarlkjadollars. Þetta
varð til þess að meöalgengi er-
lends gjaldmiöils hækkaöi um
56% á árinu 1978. Þrátt fyrir
þetta voru viöskiptakjör óbreytt
frá árinu 1977.
Vöruskiptajöfnuður varö hag-
stæöur á árinu 1978 um 7.800
millj. kr., en haföi veriö óhag-
stæöur um 15.300 millj. kr. áriö
áöur. Aö viöbættum 1.000 millj.
kr. hagstæöum þjónustujöfnúöi
batnaöi viöskiptajöfnuöur frá
14.100 millj. kr. halla á árinu
19771 9.000 millj. kr. afgang áriö
1978 og jafngildir þaö 1,6% af
vergri þjóöarframleiöslu. Auk
þess varö innstreymi fjármagns
5.500 millj. kr. umfram þaö sem
út fór. Heildargreiöslujöfnuöur
varö þvi jákvæöur um 14.500
millj. kr. Allar tölur ársins 1977
eru hér reiknaðar á meöalgengi
ársins 1978.
Eins mánaðar gjald-
eyrisforði
í lok ársins 1978 var gjald-
eyrisstaöan 20.300 millj. kr.,
sem heföi nægt til aö fjármagna
eins mánaöar innflutning. Hrein
aukning lengrilána varö 15.000
millj. kr. og námu löng erlend
lán i árslo k 219.000 millj. kr. Þar
sem útflutningur jókst hélst
greiðslubyröi erlendra lána
svipuö og veriö hefur siöastliöin
fjögur ár, eöa um 14% af út-
flutningstekjum.
Fjárlög 1978 geröu ráö fyrir
um 1.000 millj. kr. afgangi en
15% útgjaldaaukning rikissjóös
samfara aöeins 11% tekjuviöbót
á árinu leiddi til þess aö 5.000
millj. kr. halli varð á f járlögum
i lok ársins. Hærri skattar jöfn-
uöu m.ö.o. ekki þann mismun
sem myndaöist gjaldamegin á
fjárlögum.
Breytingar eftir
stjórnarskipti
I febrúarmánuöi beitti þáver-
andi rikisstjórn sér fyrir að-
geröum til aö hefta verðbólgu,
jafnframt þvi sem gengi var
lækkað. Var hækkun kaups
samkvæmt visitölu skert aölág-
um launum undanteknum.
Mættu þessar aögeröir eindreg-
inni andstööu verkalýðsfélaga.
þar á meðal takmörkuöu út-
flutningsbanni, og var nokkuð á
þeim linaö imai. Aö afstöönum
kosningum og alllangri
stjórnarkreppu felldi ný rikis-
stjórn þessar aögeröir að mestu
úr gildi. Jafnframt beitti hún
sér fyrir ýmsum aðgerðum I
„Hagur fiskveiöiflotans var viöunandi, en haföi þó versnaö frá árinu 1977”.
Kauplaxtar launDega hækkuðu um 55%
en ráðslðfunartekjur um 4-5%
járnblendiverksmiöjuna á
Grundartanga 1978 vógu á móti
endurnýjun fiskiskipaflotans á
árinu 1977. Fjármunamyndun i
ibúöabyggingum var nokkru
meiri 1978 en áriö á undan.
Einkaneysla jókst um 6%
1978, en um 8% áriö áöur. A
sama tima jókst samneysla um
2%. Aukning þjóðarframleiöslu
var um 4% og var þaö minna en
árið áður.
16% aukning út-
flutnings
Útflutningur vöru og þjónustu
varö töluvert meiri 1978 en áriö
1977. Aukningin varö mest
seinni hluta ársins en i heild
jafngilti hún 16%. Einkum varö
meiri útflutningur á fisk-
afuröum og áli, en mikill hluti
aukins útflutnings voru birgðir
frá árinu 1977.
Magnaukning innfluttrar vöru
og þjónustu var um 5% árið
1978, en haföi veriö 19% áriö
1977. Stafaöi þetta af minni inri-
flutningi skipa minni hagvexti
og gengislækkun krónunnar.
Tvær gengisfellingar
Gehgi islensku krónunnar var
feUt tvisvar á árinu 1978 um 13%
efriahagsmálum til aö hefta
verðbólgu bæöi i september og
nóvember, auk þess sem gengi
var lækkað aö nýju til þess aö
bæta rekstrarafkomu atvinnu-
veganna. Söluskattur var af-
numinn af matvælum og niður-
greiöslur voru auknar á land-
búnaöarafuröum. A móti kom
viðbótarskattur áháaritekjur og
eignir. Þá var verö á tóbak>og
áfengi hækkaö. Auk þess var
sérstakur skattur lagður á
feröamannagjaldeyri. Ýmis
konar kjarabætur af ööru tagi
komu í staö launahækkana aö
hluta bæöi í september og
desember. Stefnt er aö halla-
lausum fjárlögum á árinu 1979,
minnkunar peningamagns og
lækkunar rikisútgjalda og fjár-
festingar 1 hlutfalli viö þjóöar-
framleiöslu.
Hækkun kauptaxta 55%
en ráðstöfunartekna
4-5%
Enda þótt veröhækkanir færu
minnkandi siðasta ársfjóröung-
inn 1978, nam hækkun visitölu
framfærslukostnaðar 44% á ár-
inui'heild samanborið viö áriö á
undan. Kauptaxtar launþega
voruaö meöaltali 55% hærri en
áriö 1977. Að raungildi hækkuöu
laun þó aðeins um 7% og
ráöstöfunartekjur um 4-5%. At-
vinnuástand var gott og voru
aöeins 0,5% af heildarmannafla
skráöir atvinnulausir aö meðal-
tali. Er þaö svipaö og verið
hefur á undanförnum árum.
Peningaframboð jókst álika
mikiö og veröbólga. Peninga-
magn (Ml) þ.e. seölar og velti-
innlán jókst um 37%, en
peningamagn og sparifé (M3)
hækkaöi um 47%. Þessi mikli
munur endurspeglar mismun-
andi vaxtakjör en vextir af
veltiinnlánum héldust i 3% sam-
timis og vextir almennra spari-
innlána hækkuðu úr 13% I 19%
og vaxtaaukainnlán uröu sifellt
mikilvægari.
Aukiö peningaframboö
stafaöi m.a. af hagstæöum
greiöslujöfnuöi sem nam 14.500
millj. kr. og kom aö öllu leyti
fram siöari helming ársins.
önnur skýring á auknu peninga-
framboði er 50% aukning á
endurkeyptum afuröalánum
Seölabanka (13.200 millj. kr.)
Aö siöustu má rekja aukiö
peningaframboð til 4.400 millj.
kr. meiri skuldar rikissjóös við
Seölabankann. Aöurgreindir
þrir þættir ollu samtals 33.000
miUj. kr. peningaútstreyni frá
Seölabanka sem er mun hærri
fjárhæð en 1977. A móti þessu
kom 10.400 millj. kr. innstreymi
vegna bindiskyldu af innlánum
banka og sparisjóða og 12.400
miUj. kr. aukning á innstæðum
sjóöa i opinberri vörslu.
Raunvextir neikvæðir
A grundvelU lánsfjáráætlunar
fyrir áriö 1978 var gert ráö fyrir
29% aukningu þaklána innláns-
stofnana en raunveruleg
aukning þaklána varö 36%.
Ekki tókst heldur aö halda út-
lánamarkmiði fjárfestingar-
lánasjóöa eins og þaö var sett i
lánsfjáráætlun og varö útlána-
aukning þeirra 44%.
Lausafjárstaöa innlánsstofii-
ana batnaöi um 7.500 mUlj. kr. á
árinu 1978, þrátt fyrir nokkuö
erfiöa stööu um mitt ár. Vextir
voru hækkaöir um 3% I febrúar
en eftir það var fyrirætlunum
um samræmingu vaxta og verö-
bólguekki fylgt eftir. Þrátt fyrir
þetta varö aukning innlána-
verulegeöa 49%. Nægöi þetta þó
ekki tU aö halda innlánum i
horfi viö aukningu þjóöarfram-
leiöslu enda voru raunvextir
neUivæöir eins og undanfarin
ár. Arsmeöaltal peningamagns
og sparifjár (M3), var 23,6% af
vergri þjóöarframleiöslu en
haföi veriö 40% 1970 og 25,3%
1977. Mikil veröbólga siöustu
ára hefur valdið þvi aö almenn
innlán hafa farið halloka i sam-
keppni við önnur sparnaðar-
form. Aframhaldandi tilfærsla
varð á innlánum yfir i innlána-
form, sem bera hærri vexti,
einkum vaxtaaukareikninga, en
innstæöur á þeim jukust um 84%
Var aukning bundinni inni-
stæðna i 6 mánuði eða lengur
63%. Aukning innlána á al-
mennum bókum var 42% og juk-
ust veltiinnlán hlutfallslega jafn
mikið.
Minni hagvöxtur 1979
Gert er ráö fyrir aö verulega
dragi úr hagvexti á árinu 1979.
Stafar þetta bæði af minni vexti
útflutningsframleiöslu og aö-
geröum stjórnvalda til aö hefta
verðbólgu. Vonir standa til aö
viöskiptajöfnuöur veröi já-
kvæöur og aö veröbólga minnki.
Eins og jafnan áður er þetta
háö þvi að unnt reynist aö gæta
hófs i launahækkunum og ná
settum markmiöum i peninga-
og fjármálum. (Millifyrirsagnir
eru blaðsins).