Morgunblaðið - 18.05.2001, Blaðsíða 5

tekinu þar sem lyfjagerðarstofan var
hefur fyrirferðarmikið eldstæði einn-
ig verið endurgert.
„Hér voru lyfin ofan í landsmenn
búin til og héðan er gengt ofan í kjall-
ara, en þar var köld lyfjageymsla.
Þetta hefur því verið heilmikið fyr-
irtæki enda veitti ekki af til að sinna
þörfinni. Svokallaður lyfjasveinn
hafðist við á nóttunni í kompu hér inn-
an við útidyrnar og fólk bankaði þá á
gluggaboru á kompunni til að fá
afgreiðslu.“
Hryllingstól og
lausnarsteinar
Hinum megin í húsinu
þar sem læknastofan
og kennslustofan
voru er hægt að virða fyrir sér hin
ýmsu læknatæki og tól sem notuð
hafa verið í gegnum tíðina. Hrylling-
urinn hríslast niður hryggjarsúluna
þegar hugsað er til þeirra þjáninga
sem sjúklingarnir hafa þurft að þola
sem þessum tólum var beitt á. Eitt
óhugnanlegasta tækið er stór og
groddaleg gaddatöng úr járni. Til
hennar var gripið ef vonlaust var að
barn gæti fæðst lifandi og móðirin í
lífshættu.
„Óneitanlega þakkar maður guði
fyrir að hafa ekki fæðst á 18. öldinni,“
segir Sigurborg þegar hún útlistar
hvernig töngin var notuð. „Tönginni
var komið inn í veslings konuna og
sett utan um höfuð barnsins. Síðan
var hert að með skrúfunni að fram-
an og höfuð barnsins brotið svo
hægt væri að koma því frá kon-
unni.“
Þvagblöðrusteinabrjóturinn
sem beitt var á karlmenn er lítið
skárri. Hann er úr hörðu járni og
óhugnanlega sver. Honum var
stungið upp í liminn og alveg inn í
blöðru til að mola þvagblöðrusteina.
Á næsta borði eru öllu sakleysis-
legri hlutir, m.a nokkrir lausnarstein-
ar fyrir konur í fæðingu.
myndaði svona blöðru sem óx og dafn-
aði inni í honum. Af stærð belgsins má
gera sér í hugarlund hvernig sjúk-
lingnum hefur liðið og merkilegt að
nokkur geti lifað með þessi ósköp inn-
an í sér. Alveg fram á tuttugustu öld-
ina er verið að taka sull úr fólki.“
Innsta herbergið er helgað holds-
veikinni. Þar má fræðast um sögu
holdsveikraspítalanna þar sem sjúk-
lingunum var safnað saman, þeir ein-
angraðir og komið í veg fyrir að þeir
gætu eignast börn.
„Engin lækning var til við holds-
veikinni sem var tvennskonar. Annars
vegar var hnútaholdsveiki sem af-
myndaði fólk og hins vegar limafalls-
sýki en þá rýrna vöðvarnir og húðin
verður tilfinningalaus. Fæstir vita
hversu stutt er síðan síðasti holds-
veikisjúklingurinn á Íslandi dó, en það
var árið 1979,“ segir Sigurborg og
gengur að gagnsæjum kössum sem
geyma lífsýni fljótandi í formalíni. Við
blasir afmyndaður fótur af holdsveikri
konu tekin af rétt ofan við ökkla og
hönd samskonar sjúklings, tekin af
við úlnlið.
Gleraugnatískan
fyrr og nú
Frá líkamshlutum limafalls-
sjúkra er að lokum haldið
niður í kjallara þar sem lyfjageymslan
var. Þar eru ýmsir munir sem tengj-
ast augnlækningum sem og þróun í
gerð gerviliða. Sigurborg bendir m.a.
á innþornað mannsauga með járnflís
og kassa með gerviaugum í ýmsum
stærðum. Rúsínan í pylsuendanum
eru sýnishorn gleraugnatískunnar allt
frá 17. öld fram á okkar daga.
Sigurborg segir að hún taki oft á
móti hópum á kvöldin, fyrir utan opn-
unartíma. Ekki þurfi annað en að
hringja á Þjóðminjasafnið eða í Nes-
stofu og panta leiðsögn fyrir hópa.
„Við tökum líka töluvert á á móti
skólahópum á veturna. Unglingarnir
eru skemmtilegustu gestirnir því þeir
eru svo duglegir að spyrja og spek-
úlera. Annars er safnið opið á sumrin
frá 15. maí til 15. september, á þriðju-
dögum, fimmtudögum, laugardögum
og sunnudögum frá kl. 13–17. Lyfja-
fræðisafnið sem er hérna við hlið okk-
ar er opið á sömu tímum og Nesstofu-
safnið.“
Gömul gerviaugu fyrir alla aldurshópa.
Myndir af holdsveikisjúklingum teknar árið 1904 á Holdsveikraspítalan-
um í Laugarnesi. Síðasti íslenski holdsveikisjúklingurinn dó árið 1979.
Gömul
læknistaska.
Sautjándu aldar gleraugu í félagsskap yngri eintaka.
Sófasett frá Cassina.
Borð frá Cappellini.
Margir bíða með óþreyju
eftir nýjungum frá
ítalska sófafyrirtækinu
Edra. Efnisval og hönn-
un þykir ávallt einstök.
„Þetta voru meðul fyrri tíma til að
draga úr mesta kvíðanum. Því var trú-
að að ef slíkur steinn væri settur undir
kodda kvenna í fæðingunni þá myndu
þær skiljast við barnið án pínu. Svona
steinar voru ekki auðfengnir því þeir
þurftu að hafa fundist í arnarhreiðri.“
Sigurborg vekur athygli á fornfá-
legum túttum úr beini og blýi sem
eiga lítið skylt við mjúk móðurbrjóst.
Tútturnar voru settar á flöskur til að
gefa börnum mjólk.
„Börnin voru sjaldnast á brjósti
heldur var þeim gefin kúamjólk og ef
þau voru veik þá fengu þau stundum
rjóma. Eins voru þau látin sjúga dúsu
með tuggðu kjöti eða brauði. Melting-
arfæri nýfæddra barna hafa sjaldnast
þolað þetta svo ekki er að undra þó
barnadauði hafi verið mikill á 18. öld-
inni, en þá dó þriðja hvert smábarn.“
Sullur á stærð
við körfubolta
Þarna er líka að finna fótstiginn
tannbor, gamlar læknatöskur, stól-
pípur, skurðarhnífa, sög til aflimunar
og undarlegan gagnsæjan belg á
stærð við körfubolta. Sigurborg út-
skýrir hvers kyns er.
„Þetta er sullur sem skorinn var úr
manni. Sullaveikibandormurinn
frá ni tíð
DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 18. MAÍ 2001 B 5