Morgunblaðið - 02.09.2001, Blaðsíða 26

26 B SUNNUDAGUR 2. SEPTEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
bíó
Ú
RVALSMANNSKAPUR er
ábyrgur fyrir útliti myndarinnar,
einkum leikstjórinn og förðunar-
og grímumeistarinn. Burton er
hæfileikaríkastur yngri leikstjóra
vestan hafs með stórvirki einsog
Batman (’88), Edward Scissorhands (’90), The
Nightmare Before Christmas (’93), Ed Wood
(’94) og Mars Attacks (’96), á afrekaskránni og
förðunarmeistarinn er Rick Baker. Þeir eru arf-
takar Schaffners og Johns Chambers. Efst á
blaði hjá Burton var sú ákvörðun að hrófla sem
minnst við goðsögninni sem umvefur frum-
myndina, þó til kæmu nýir atburðir, persónur
og veigamiklir þættir í sögunni. „Ég hafði engan
áhuga á endurvinnslu eða framhaldssögu. Mér
var það mikils virði að vernda inntak frum-
myndarinnar. Kraftmiklar persónur heilluðu
mig mest í handritinu, ásamt fjölbreytileika
tökustaðanna. Apaplánetan er veröld and-
stæðna – frá óravíddum himingeimsins til
grósku íðilgrænna frumskóga og lífvana auðna
eyðimerkurinnar.“
Tjáning gegnum gervin
Veigamikið atriði í undirbúningnum var að
tryggja að hæfileikaríkur leikhópur hefði mögu-
leika á að tjá sig í gegnum efnismikinn farða og
grímur. Því kallaði Burton á aðstoð förðunar-
meistarans Ricks Baker, sem var honum að
góðu kunnur eftir árangursríkt samstarf við
gerð Ed Woods, auk hóps úrvalsleikara. Hvað
leikaravalið snerti voru ekki allir sammála leik-
stjóranum. Því að bruðla með fé í fræga leikara
sem eru óþekkjanlegir undir búningunum? Þær
raddir voru þaggaðar niður og Baker lagði höf-
uðáherslu á að karakter hvers leikara skíni
greinilega í gegnum farðann. Því er leikaraliðið
sem fer með hlutverk apanna, jafnnafntogað og
raun ber vitni.
Helena Bonham Carter, margfræg af leik-
sviði og kvikmyndum þríeykisins vandfýsna,
James Ivory, Ismail Merchant og Ruth Prawer
Jhabvala, var valin til að fara með hlutverk
hinnar ljúfu og samúðarfullu Ari, sem er mest
áberandi af apynjum myndarinnar. Hinn góð-
kunni, breski skapgerðarleikari Tim Roth, sem
bíógestir gjörþekkja sem einn af meginhrottum
kvikmyndanna, fer með hlutverk Thades, hins
illvíga hershöfðingja apahersins. Risinn Mich-
ael Clarke Duncan, ljúfmennið úr The Green
Mile (’99), leikur górillu, höfuðsmann og hægri
hönd Thades. Breski stórleikarinn David Warn-
er er bak við grímu hins frjálslynda Sandar, föð-
ur Ari. Mark Wahlberg fer síðan með aðalhlut-
verk geimfarans, sem Charlton Heston gerði
ógleymanlegt í den. Kris Kristofferson leikur
Karubi, uppreisnarforingjann mennska á
Apaplánetunni. Tveir leikarar sem komu við
sögu ’68 útgáfunnar, þau Linda Harrison (sem á
tímabili var eiginkona framleiðandans, Rich-
ards Zanucks), og gamli, góði Heston, sem að
þessu sinni íklæðist einu apagervanna.
Valinn maður í hverju rúmi
Förðunarmeistarinn Rick Baker fyllir vand-
fyllt skarð Johns Chamber, sem skapaði útlit
apanna árið 1968. Það var ekki síst hans bylting-
arkenndu förðun og grímum að þakka, að
Apaplánetan reis í hæðir hjá áhorfendum sem
gagnrýnendum – enda hlaut Chambers sérstök
Óskarsverðlaun fyrir. Baker er fremsti maður-
inn í faginu í dag, orðlagður snillingur sem á að
baki glæstan feril mynda, sem hafa fært honum
fjölda Óskarsverðlauna og -tilnefninga síðustu
þrjá áratugina. Nægir að minna bíógesti á
hvernig hann „hanteraði“ Jim Carrey í How
The Grinch Stole Christmas (’99), Vincent
D’Onofrio í Men in Black (’97), Eddie Murphy í
The Nutty Professor (’96), eða þá hvernig hann
breytti Martin Landau í Bela Lugosi í Ed Wood.
Aukinheldur er Baker hreint ekki ókunnugur
apagervum og grímum, hann er maðurinn á bak
við þær bestu sem gerðar hafa verið frá tímum
Apaplánetunnar ’68. Baker hannaði útlit King
Kong, í endurgerðinni ’76; górilluna Sydney í
The Incredible Shrinking Woman (’81), apana í
Greystoke: The Legend of Tarzan (’84) og síðast
en ekki síst, górillurnar í Gorillas in the Mist
(’88) þar sem gefur að líta eina stórfenglegustu
vinnu á þessu sviði í kvikmyndasögunni.
Þá leitaði Burton fulltingis búningahönnuðar-
ins Coleen Atwood, sem einnig er talin með
þeim færustu á sínu sviði í dag. Búningar At-
woods vöktu einmitt mikla athygli í Burton-
myndunum Sleepy Hollow, Mars Attacks! og
Ed Wood. Hún er margverðlaunuð fyrir störf
sín í myndum á borð við Silence Of the Lambs
(’91) og Little Women (’94)
Einn þeirra sem mikið hafa að segja um end-
anlegt útlit mynda er framleiðsluhönnuðurinn
(production designer). Val hans skiptir því
miklu máli og Burton kaus starfskrafta Ricks
Heinrichs, enda hafði hann kynnst hæfileikum
hans við gerð Edwards Scissorhands og Sleepy
Hollow. Coenbræður taka Heinrichs einnig
fram yfir aðra og nutu þess í Fargo (’96) og The
Big Lebowski (’97).
Kvikmyndatökustjórinn er í raun hægri hönd
leikstjórans. Kemur hugmyndum hans á film-
una, stjórnar lýsingunni, en árangurinn ákvarð-
ast þó fyrst og fremst af listrænu innsæi við-
komandi. Frakkinn Philippe Rousselot er með
þeim virtustu í kvikmyndaheiminum og á að
baki stórvirki eins og Dangerous Liasions (’88),
The Emerald Forest (’85) og hina undurfögru
The River Runs Through It (’92).
Síðast en ekki síst verður tónlistin að falla vel
að efninu, hún var t.d. einn af lykilþáttum
Apaplánetunnar ’68, enda í höndum meistara
Jerry Goldsmiths. Hliðstæður snillingur,
Danny Elfman, sér um þennan undirstöðuþátt.
Elfman er eitt langeftirsóttasta tónskáld kvik-
myndanna og hefur oft starfað með Burton. Á
að baki myndir á borð við Sleepy Hollow, Men
In Black, Mars Attacks!, Mission Impossible
(’97), og Nightmare Before Christmas. Meðal
væntanlegra stórmynda með tónlist hans má
nefna Spider Man (’02) og Red Dragon (’02),
næsta hroll um Hannibal matgæðing Lechter.
Þá er aðeins ógetið sjálfs framleiðandans,
sem er enginn annar en Richard Zanuck, sem
sjálfur er goðsögn í kvikmyndaborginni.
Fólkið á bak við Apaplánetuna
2001: Nýtt geimferðalag
Um helgina var frumsýnd stór-
myndin Apaplánetan – Planet of
the Apes, árgerð 2001. Leikstjór-
inn Tim Burton leggur mikla
áherslu á að ekki sé um end-
urgerð eða framhaldsmynd að
ræða heldur nýja sýn á söguna
sem var bakgrunnur sígilda vís-
indaskáldsöguævintýrisins sem
Franklin J. Schaffner skapaði fyrir
réttum aldarþriðjungi. Sæbjörn
Valdimarsson, einn margra
aðdáenda klassíkurinnar frá ’68,
komst að því að nú sem fyrr er
valinn maður í hverju rúmi.
Thade/Tim Roth: Megináherslan lögð á að skap-
höfn leikaranna næði í gegnum farða og grímur.
Förðunarmeistarinn: Rick Baker mátar grímuna
á David Warner.
Apaplánetan: Framandi veröld.
Depp fékk
fyrsta kossinn
og Damon
þann næsta
Hin 27 ára Franka Potente varð stórstjarna í
kjölfar Hlauptu Lola, hlauptu (1998) sem kær-
asti hennar Tom Tykwer leikstýrði. Um þessar
mundir reynir hún fyrir sér í Hollywood.
NÝLEGA áttu þýskar konur kost á þvíað sjá Potente gera það sem þær getaaðeins látið sig dreyma um: Potente
kyssir Johnny Depp í Goodfellas-stælingunni
Blow eftir Ted Demme. Hin hlaupandi Lola
smellti sér í aukahlutverk flugfreyju sem
smyglar dópi fyrir eiturlyfjasala leikinn af
Depp. Hlutverkið er
ekki stórt og Potente
deyr úr krabbameini
þegar hálftími er lið-
inn af myndinni og
sagan rétt að byrja.
Hún nær þó að skarta
fjölda ólíkra hár-
greiðslna og smella
kossi þeim sem sjá
mátti í flestum þýsk-
um fjölmiðlum. Pot-
ente segir þetta í
fyrsta skipti sem hún
starfi með leikara
sem hún dýrki sem
aðdáandi. Hún sé sátt við þetta litla hlut-
verk þar sem hún hafi viljað fara hægt í
sakirnar í fyrstu Hollywood-mynd sinni.
En Blow var aðeins byrjunin og þegar er
búið að taka Bourne Identity, sem byggir á
sögu eftir Robert Ludlum; þar bauðst Potente
stærra hlutverk og dýpri kossar. Potente,
sem er í aðalkvenhlutverkinu á móti Matt
Damon, leikur Þjóðverja og getur því leyft
sér að halda hreimnum. Annað er uppi á
teningnum í Blow. Potente, sem talar ágæta
ensku eftir að hafa verið skiptinemi í Texas
í eitt ár og síðar leiklistarnemi í New York í
hálft ár, var send í tveggja mánaða nám hjá
talþjálfara til að ná tökum á mállýskunni í
þeim tíu setningum sem hún segir áður en
hún gefur upp öndina. Hún segir upptök-
urnar hafaverið frekar stressandi þar sem
mállýskuþjálfarinn hafi verið spurður álits
eftir hverja einustu töku, en fæstir þýskir
bíógestir fá þó að sjá uppskeru erfiðisins
þar sem flest kvikmyndahús sýna talsettu
útgáfuna. Potente segir hápunktinn við upp-
tökurnar hafa verið þegar hún sat ein á
upptökustað með heimþrá og saknaði vina
og fjölskyldu. Þá kom Depp til hennar, tók
utan um hana og spurði hvort það væri
ekki allt í góðu lagi. Potente bauð þá Depp
upp á staup af Jägermeister og síðar beitti
hún sömu aðferð á Damon.
Hún segist ekki hafa áhuga á því að búa í
L.A. enda elski hún Berlín. Hún segist
verða hrifnari og hrifnari af þýsku höf-
uðborginni því oftar sem hún fari til
Bandaríkjanna. Í Hollywood líði ár og öld
áður en einhver bjóði manni að kíkja með
sér í bjór og auk þess fáist þar ekkert al-
mennilegt gróft brauð. Potente hafði verið 9
mánuði á skrá amerískrar umboðs-
skrifstofu áður en hún fékk hlutverkið.
Hún fékk ýmis tilboð um að leika í has-
armyndum og hafa framleiðendur eflaust
haft hina hlaupandi Lolu í huga. Potente
segir Hollywood hafa mikinn áhuga á evr-
ópskri kvikmyndagerð og hinni svonefndu
„nýju þýsku kvikmynd“. Síðasta þýska
myndin sem Bandaríkjamenn hafi séð á
undan Hlauptu Lola, hlauptu sé Das Boot
(Wolfgang Petersen, 1980). Áhuginn sé til
staðar en amerískir bíógestir hafi sjaldan
tækifæri til að sjá þýskar myndir. Potente
er nýbúin að kynna síðustu mynd þeirra
skötuhjúa vestanhafs sem hlaut enska tit-
ilinn The Princess and the Warrior. Með
aðstoð Depps og Damons er Potente á góðri
leið með að losna úr tangarhaldi Tykwers.
Þýskir fjölmiðlar fylgjast spenntir með
framvindu mála en sökum minnimátt-
arkenndar hafa þeir áhyggjur af því að
Potente snúi ekki aftur líkt og gerðist með
Marlene Dietrich og Romy Schneider á sínum
tíma. En á meðan Potente elskar Berlín,
þýska brauðið og Tom Tykwer þurfa sam-
landar hennar varla að hafa áhyggjur af
því að hún hætti að kyssa þýska hjarta-
knúsara á hvíta tjaldinu.
Davíð Kristinsson
BERLÍN
Potente: Kossar í
vestur og kossar í
austur.