Morgunblaðið - 02.04.2002, Qupperneq 22
MINNINGAR
22 ÞRIÐJUDAGUR 2. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
S
em ég var að velta fyr-
ir mér viðhorfum
mínum um sendibréf
og tölvubréf, gluggaði
ég í nokkrar bækur
með sendibréfum. Þá hafði ég
m.a. milli handanna bækur með
bréfum Þórbergs Þórðarsonar
til Sólrúnar Jónsdóttur og bréf-
um Jóhanns Jónssonar til Frið-
riks A. Friðrikssonar.
Þórbergur var bréfsnillingur,
sem bækur hans bera með sér,
og höfundur Saknaðar gat líka
orðað tilfinningar sínar með
mjög svo eftirminnilegum hætti.
Þegar ég las þessi bréf, leit-
uðu ástin og vináttan sterkt á
huga minn og sá ríkidómur, sem
þær eru okkur mönnunum í sín-
um björtustu myndum. Ég ætla
að deila með lesendum tveimur
köflum þessara bréfa, þar sem
bréfritarar
fjalla um
ástina og
æskuvinátt-
una.
Þórbergi
Þórðarsyni
og Sólrúnu Jónsdóttur var ekki
skapað annað en skilja. Í inn-
gangi Indriða G. Þorsteinssonar
í bókinni Bréf til Sólu, kemur
fram að kynni þeirra hófust á
árinu 1918 og stóðu þá í ár eða
svo, en sumarið 1919 giftist Sól-
rún Steindóri Pálssyni og hvarf
úr lífi Þórbergs. Þremur árum
síðar taka þau aftur upp kynni,
sem nokkur uppstytta verður á
1926, en þau skrifast á eftir það
allt til 1932 að Þórbergur giftist.
Eftir það hittust þau aldrei,
skrifuðust ekki á og höfðu engin
samskipti.
Steindór Pálsson dó 24. marz
1924, en þau Sólrún bjuggu ekki
saman sem hjón síðustu tvö ár-
in. Hún ól stúlkubarn 29. febr-
úar 1924, sem var skráð Stein-
dórsdóttir, en Sólrún mun hafa
sagt hana dóttur Þórbergs og
hann viðurkennt barnið sem
sína dóttur.
Bréfið, sem tekið er úr, skrif-
aði Þórbergur á Akureyri, 1. júlí
1922:
„Ást milli karls og konu er
máttugasta og dýrlegasta aflið,
sem í mannsbrjóstinu býr. Hún
ein er fær um að gera þetta fá-
tæklega líf einhvers virði. Ástin
vökvar gróður hjartans og fyllir
heiminn himneskum hljómi. Hún
breiðir eins konar töfrablæju yf-
ir himin og jörð og fyllir sál
vora fegurð og yndirsleik. Hefur
þú ekki fundið, að ástin breytir í
raun og veru útliti heimsins fyr-
ir augum vorum, gerir umheim-
inn fegurri og yndislegri en
hann áður var? Blóm jarð-
arinnar og blámi himinsins
klæðist nýrri fegurð. Í gamalli
sögu er sagt frá Þórdísi dóttur
Eyjólfs ríka á Möðruvöllum.
Hún ann hugástum manni þeim,
sem sagan nefnir Sörla. Einu
sinni, er hún á von á heimsókn
elskhuga síns, leggur söguhöf-
undurinn henni þessu eftirtekt-
arverðu orð í munn: „Nú er mik-
ið um sólskin og sunnanvind og
ríður Sörli í garð.“ Heimsókn
Sörla gerir sólskinið bjartara og
vindinn hlýrri í vitund Þórdísar.
Slíkur er máttur ástarinnar.“
Þessi bréf Þórbergs til Sól-
rúnar geymdust fyrir tilviljun.
Sólrún kom til vinafólks síns
með vindlakassa og bað þau
brenna bréfin í honum. Kassinn
varð þó alltaf útundan við eld-
stóna, „fannst“ þar aftur löngu
seinna og var þá geymdur lengi,
áður en bréfin í honum voru
gerð opinber
Tilviljun, ef hún þá er til, réð
því líka, að bréf Jóhanns Jóns-
sonar skálds til séra Friðriks A.
Friðrikssonar rötuðu til almenn-
ings. Þau fundust uppi á hálaofti
á Húsavík að Friðrik gengnum.
Jóhann og Friðrik urðu æsku-
vinir í Ólafsvík. Bréfin eru skrif-
uð á árunum 1912–25; þau
fyrstu skólaár Friðriks í
Reykjavík.
Leiðir Friðriks og Jóhanns
skildu líka. 1921 fór Jóhann til
Þýzkalands að verða skáld og
rithöfundur og sama ár fór Frið-
rik til preststarfa í Kanada. Jó-
hann dó ytra úr berklum 1932,
en árið eftir flutti séra Friðrik
heim aftur og gerðist prestur
Húsvíkinga.
Jóhann tjáir vini sínum hug
sinn svo m.a. í bréfi 22. marz
1923:
„Þú ert fyrir mig eins og jökl-
arnir heima fyrir þann mann
sem heldur til framandi landa og
horfir til baka heim af þilfarinu í
síðustu landsýn. Þeir standa
ennþá upp úr! Og hamingjan
hjálpi mér ef ég flækist svo
langt út á lífsins haf að þú
hverfir augum mínum, því að þá
hef ég líklega flækst alla leið frá
sjálfum mér. Nei, mér þykir
næsta ólíklegt að lífið eigi nokk-
urn tíma eftir að fara svo með
mig að ég verði þér fráhverfur.
Við skulum gera ráð fyrir því
allra sorglegasta sem hent getur
æskuvini: að lífið geri sálir okk-
ar ófrjósamar fyrir heitustu
hugsjónum hvors annars, að við
jafnvel upprætum orð og verkn-
aði hvors annars upp í okkur,
sem hvert annað skaðlegt ill-
gresi úr nytjagarði. En jafnvel
það myndi ekki kæla hjartayl
minn til þín. Alveg eins og holtin
heima í Ólafsvík myndu alla tíð
verða fyrir mér heilagur staður,
jafnvel þótt ég gerðist stórsali á
heyi og sendi, folgendessen,
hundruð verkamanna út um all-
ar trissur til þess að slá hvern
slægan blett og bölvaði landinu
daglega fyrir grasleysi þess!
Æskuvinátta er sterkari en allur
vilji sem lífið gefur sálinni þegar
hún vex. Hún er sterkari en
maðurinn sjálfur, svo sterk er
hún að jafnvel stormar örlag-
anna, allra máttugustu örlaga
lífsins, fá ekki upprætt hana.“
P.S. Helga Þórisdóttir sendi
mér tölvubréf um ágæti tölvu-
póstsins, þótt „nokkur gam-
aldags handskrifuð bréf“, sem
hún fær enn, séu „alltaf jafnynd-
isleg. Það er svo persónulegt og
eins og maður fái hluta af við-
komandi“.
Helga sendi mér m.a. vísu,
sem hún amma hennar lét fljóta
með í sendibréfi, þegar henni
fannst barnabarnið hafa svindl-
að svolítið í samskiptum þeirra
með símtali. Þetta var löngu fyr-
ir daga tölvupóstsins:
„Áður en bréfið endað hef
ætla ég þess að minnast
gott er símtal, betra bréf
en best er þó að finnast.“
Bezt er þó
að finnast
Hér segir af ást og vináttu, sem nafn-
toguð skáld hafa lýst í sendibréfum sín-
um, og í eftirskrift segir af vísukorni,
sem fullorðin kona lét fljóta með í bréfi.
VIÐHORF
eftir Freystein
Jóhannsson
freysteinn@mbl.is
✝ Þorgeir KristinnÞorgeirsson
fæddist á Hrófá í
Steingrímsfirði í
Strandasýslu 17. júní
1931. Hann lést á
Landspítalanum 22.
mars síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Þorgeir Þorgeirsson,
f. 27. des. 1894 á
Höllustöðum í Reyk-
hólasveit í Austur-
Barðastrandarsýslu,
d. 27. nóv. 1984,
bóndi á Hrófá og síð-
ar búsettur í Reykja-
vík, og Stefanía Guðrún Jónsdóttir,
f. 4. júní 1899 á Hrófá, d. 21. ágúst
1993, húsfreyja á Hrófá og síðar í
Reykjavík. Systir Þorgeirs var Jón-
ína Þorgeirsdóttir, húsfreyja í
Reykjavík, f. 24. nóv. 1923, d. 19.
mars 2002. Eiginmaður Jónínu er
Jakob Björnsson, f. 30. apríl 1926,
fyrrverandi orkumálastjóri. Dóttir
þeirra er Sigrún Birna, f. 14. okt.
1959, og sonur Jónínu er Stefán
Hermannsson, f. 5. nóv. 1944.
Árið 1956 kvæntist Þorgeir eft-
irlifandi eiginkonu sinni, Elínu Ing-
ólfsdóttur, húsfreyju og fyrrver-
andi kennara við Þinghólsskóla í
forstöðumanni skammtímavistun-
ar á Sauðárkróki. Þau eiga tvo
syni. 2) Sigrún, f. 21. nóv. 1958, rit-
stjóri hjá þýðingamiðstöð utanrík-
isráðuneytisins, gift Ara Páli Krist-
inssyni, f. 28. sept. 1960,
forstöðumanni Íslenskrar mál-
stöðvar. Börn þeirra eru Þorgeir, f.
17. ágúst 1983, nemi í MR, Krist-
rún, f. 30. maí 1989, Ingólfur, f. 8.
júlí 1991, og Hannes, f. 25. maí
1995. 3) Stefanía, f. 3. júní 1962,
sérfræðingur á Tilraunastöð HÍ í
meinafræði að Keldum, gift Karli
Blöndal, f. 6. nóv. 1961, aðstoðarrit-
stjóra Morgunblaðsins. Börn þeirra
eru Þorgeir Kristinn, f. 22. ágúst
1995, og Margrét, f. 7. apríl 2000.
Þorgeir ólst upp á Hrófá í
Standasýslu, stundaði nám við
Reykjaskóla í Hrútafirði, varð
stúdent 1952 frá Menntaskólanum
á Akureyri og útskrifaðist sem við-
skiptafræðingur frá Háskóla Ís-
lands 1958. Það ár hóf hann störf
hjá Pósti og síma þar sem hann
starfaði alla sína starfsævi, fyrst
sem endurskoðandi, síðar sem for-
stöðumaður Póstgíróstofunnar og
eftir það sem framkvæmdastjóri
hjá Pósti og síma. Hann lét af störf-
um árið 1999. Þorgeir vann að ýms-
um félagsmálum, m.a. var hann
lengi félagi í Kiwanis-hreyfingunni
og sat um tíma í stjórn Rauða kross
Íslands.
Útför Þorgeirs K. Þorgeirssonar
fer fram frá Hallgrímskirkju í dag
og hefst athöfnin klukkan 13.30.
Kópavogi. Þau stofn-
uðu heimili í Reykja-
vík en fluttu síðar á
Melabraut 4 á Sel-
tjarnarnesi. Elín fædd-
ist 17. apríl 1928 í
Langholti í Flóa í Ár-
nessýslu. Foreldrar
hennar voru Ingólfur
Þorsteinsson, f. 14.
feb. 1899, d. 27. ágúst
1980, bóndi í Langholti
í Flóa, síðar í Merki-
landi í Hraungerðis-
hreppi, framkvæmda-
stjóri Flóaáveitunnar
og fulltrúi á skrifstofu
Búnaðarfélags Íslands, og Guðlaug
Brynjólfsdóttir, f. 8. maí 1897, d.
16. feb. 1981, húsfreyja og kennari í
Ólafsvík og Hraungerðishreppi í
Árnessýslu. Dætur Þorgeirs og El-
ínar eru þrjár: 1) Hjördís, f. 27. des.
1956, framhaldsskólakennari við
Menntaskólann við Sund, gift
Brodda Þorsteinssyni, f. 5. jan.
1951, deildarstjóra hjá Símanum.
Dóttir þeirra er Elín, f. 2. júní 1992,
og sonur Brodda er Þorsteinn
Tómas, f. 9. des. 1968, fram-
kvæmdastjóri Hestamiðstöðvar Ís-
lands, kvæntur Dóru Heiðu Hall-
dórsdóttur, f. 10. apríl 1969,
Elsku pabbi, það er erfitt að kveðja
þig, kallið kom allt of snemma. Þú
varst alltaf góður faðir og nú á fullorð-
insárum mínum hefur þú einnig verið
mjög góður félagi okkar Brodda.
Þú varst ávallt góð fyrirmynd,
ábyrgur, vandvirkur og metnaðarfull-
ur í störfum þínum og aldrei talaðir
þú illa um nokkurn mann. Við vorum
alls ekki alltaf sammála um stjórnmál
en á unglingsárunum lærði ég mikið
af að rökræða um pólitík við þig, lærði
bæði að skilja betur eigin skoðanir og
að skoða málin út frá fleiri en einu
sjónarhorni.
Við höfum haft mikil og góð sam-
skipti, þú lagðir mikla áherslu á að
rækta fjölskyldutengslin, sérstaklega
hin síðari ár. Aðfangadagar voru allt-
af sérstakir dagar hjá okkur, svo
lengi sem ég man höfum við farið
saman í kirkjugarð á aðfangadag til
að leggja blóm á leiði einhverra í fjöl-
skyldunni. Hér áður fyrr keyrðum við
síðan út jólapakkana og við höfum
haldið jól saman á heimili ykkar
mömmu á aðfangadagskvöld í 45 ár.
Á fullorðinsárum hafa samskiptin
aukist m.a. vegna þess að þið Broddi
urðuð mjög góðir vinir og vinnufélag-
ar. Við höfum átt margar góðar
stundir saman í sumarbústaðnum
ykkar mömmu í Klofsteini austur í
Flóa. Þar hafa alltaf verið höfðingleg-
ar móttökur, fjórréttaðar grillmáltíð-
ir sem þú stjórnaðir því þó að þú sæir
aldrei um matinn á Melabrautinni
varst þú alltaf grillmeistarinn í Klof-
steini. Við spiluðum mikið bridge,
bæði í bústaðnum á sumrin og í
Reykjavík yfir veturinn. Einnig var
oft gripið í spil á ferðalögum okkar en
þau hafa verið mörg bæði innanlands
og utan. Sérstaklega eru minnisstæð-
ar ferðir okkar saman til Ítalíu og óp-
eruferðirnar til London. Á ferðalög-
um varst þú hrókur alls fagnaðar og
ávallt búinn að kynna þér sögu svæð-
isins og afla upplýsinga um alla staði
sem vert var að heimsækja, hvort
sem um var að ræða fagra náttúru,
sögulegar minjar, kirkjur, söfn eða
veitingahús.
Einnig eru mjög eftirminnilegar
ferðir allrar fjölskyldunnar bæði
norður á Strandir og í Skagafjörðinn
sem þú áttir frumkvæði að. Ég,
Broddi og Elín dóttir okkar höfum
svo sannarlega notið allra þessara
samvista við þig og mömmu. Við eig-
um eftir að sakna þín sárt, takk fyrir
allt.
Hjördís.
Afi minn fæddist 17. júní 1931, ná-
kvæmlega 120 árum seinna en Jón
Sigurðsson. Afi sýndi alla tíð ættjörð
sinni og fána hennar mikla virðingu
enda gerði hann sér grein fyrir mik-
ilvægi þess sem þjóðinni ávannst á
þrettánda afmælisdegi hans. Hann
var duglegur að flagga á stórhátíðum
og góðviðrisdögum, bæði heima á
Melabrautinni og nú seinustu árin
einnig í sumarbústaðnum. Sérstaka
rækt lagði afi við heimahaga sína,
Strandasýsluna, og er mér mjög
minnisstæð ferð stórfjölskyldunnar
undir forystu hans á æskustöðvarnar
nú fyrir nokkrum árum. Það er dýr-
mætt að hafa fengið tækifæri til að
heimsækja þessar slóðir með afa
meðan hann hafði heilsu til og seint
gleymist ánægjan á andliti afa þegar
hann sýndi okkur fæðingarbæ sinn,
Hrófá við Steingrímsfjörð, og heim
bernsku sinnar þar í kring. Þá var afi
minn kominn heim.
Afi var sérlega hjartahlýr maður
og sýndi okkur barnabörnunum alltaf
mikla ástúð. Hann var skarpgreindur
og rökvís og hafði ákveðnar skoðanir
á þjóðmálunum. Gaman var að spjalla
við hann um ýmis málefni. Jafnvel
hinar síðustu vikur þegar hann lá fár-
veikur á sjúkrahúsi af krabbameini
fylgdist hann grannt með helstu frétt-
um úr þjóðlífinu og utan úr heimi.
Afi var bókhneigður maður og list-
elskur. Ekki var óalgengt að heyra
klassíska tónlist hljóma þegar þau
amma voru heimsótt og hafði afi þá
sett einhverja plötuna úr safni sínu á
fóninn. Tónlistarnámi og annarri
tómstundaiðju okkar barnabarnanna
sjö sýndi hann jafnan mikinn áhuga
og höfðu þau amma mikla ánægju af
að fylgjast með framförum okkar og
þroska á því sviði jafnt sem öðrum.
Alltaf hafði afi tíma til að tefla eða
taka í spil með vaxandi fólki.
Fjölmörg áhugamál átti afi önnur
en listirnar. Himingeimurinn var
honum hugleikinn og gaman var að
slappa af með honum og ömmu í heita
pottinum við sumarbústað þeirra í
Flóanum, æskustöðvum ömmu,
mæna upp í himininn og læra af hon-
um um stjörnumerkin. Bústaðurinn
var reyndar hans stærsta áhugamál
síðustu árin eftir að hann dró sig út úr
erilsömu starfi og félagsmálavafstri.
Þar sinnti hann gróðursetningu og
ræktun af kappi og naut sín vel vinnu-
semi hans og atorka. Ætíð var hann
þakklátur fyrir aðstoð ungra vinnu-
manna í kartöflubransanum þó að sú
hjálp hafi líklega ekki alltaf komið að
miklum notum en verið langfeðgum
til þeim mun meiri ánægju.
Fráfall afa bar brátt að. Aðeins liðu
örfáar vikur frá því að hann greindist
með illvígan sjúkdóm, bráðahvít-
blæði, uns ljóst var að aðeins stefndi í
eina átt. Trúin hefur verið okkur
styrkur á þessum erfiðu tímum. Sér-
stök ástæða er til að þakka séra Jóni
Dalbú Hróbjartssyni fyrir hve vel
hann hefur reynst fjölskyldunni á
þungbærum stundum, ekki síst
ömmu. Söknuður hennar er sár; hún
hefur elskað mikið og misst mikið. Nú
huggum við okkur við fullvissuna um
að sál afa sé gengin Guði sínum á
hendur, laus úr viðjum magnþrota
líkama, til eilífrar vistar í ríki friðar og
réttlætis. „Guð er oss hæli og styrkur,
örugg hjálp í nauðum.“ (Sálm. 46,2.)
Þorgeir Arason.
Stundum er eins og menn verði
speglar fyrir samtíma sinn. Úr ævi
þeirra má lesa andstæður og umbrot
liðins tíma. Þorgeir K. Þorgeirsson er
einn þessara manna. Á liðinni öld var
hann samferða Íslandi inn í nú-
tímann. Hann fæddist og ólst upp á
bænum Hrófá í Steingrímsfirði, gekk
til mennta, nam viðskiptafræði við
Háskóla Íslands og lauk langri og far-
sælli starfsævi sem framkvæmda-
stjóri hjá einu stærsta og tæknivædd-
asta fyrirtæki landsins, Pósti og síma.
Þorgeir vann reyndar hjá fyrirtækinu
alla tíð frá því hann útskrifaðist í við-
skiptafræði frá Háskóla Íslands 1958
þar til hann settist í helgan stein árið
1999, fyrst Póst- og símamálastofnun,
síðan Pósti og síma og því næst
Landssíma Íslands. Hann var af
þeirri kynslóð manna, sem lögðu
áherslu á hollustu og tryggð við fyr-
irtækið. Hann gekk alla tíð til verks af
dugnaði, eljusemi og framsýni, en
gleymdi aldrei uppruna sínum. Öllu
heldur var uppruni Þorgeirs honum
kompás á lífsleiðinni og kjölfesta,
áttaviti, sem hann notaði til að átta sig
á hvað skipti máli í lífinu.
Þorgeir hafði til að bera mikla
gæsku og umburðarlyndi, sem kom
meðal annars fram í því hvernig hann
tók renglulegum unglingspilti, sem
gerði hosur sínar grænar fyrir Stef-
aníu, yngstu dóttur hans, opnum örm-
um frá upphafi og bauð þegar vel-
kominn í fjölskylduna, en lýsti sér
ekki síst í þeim áhrifum, sem hann
hafði á barnabörnin. Þau sakna nú afa
síns sárt.
Þorgeir var réttsýnn og þoldi illa
ranglæti, hvort sem það var fátækt á
Íslandi eða kúgun og yfirgangur í
fjarlægum löndum. Hann fylgdist vel
með og lét fátt sér óviðkomandi. Það
nægir að líta í bókahillurnar á skrif-
stofu Þorgeirs heima hjá honum á
Melabrautinni til að sjá hversu vítt
áhugasvið hans var. Þar standa hlið
við hlið fróðleikur um heimahagana í
Strandasýslu og bækur um nýjustu
strauma og stefnur í stjórnun, forn-
sögur og nútímabókmenntir, að
ógleymdri sagnfræði, þar á meðal
saga símans á Íslandi, sem hann átti
drjúgan þátt í að fest yrði á blað.
En honum dugði ekki að fræðast af
bókum. Þorgeir hafði mikið yndi af
ferðalögum. Hann ferðaðist ásamt
Elínu Ingólfsdóttur, eiginkonu sinni,
um allt Ísland og sótti þá iðulega átt-
hagana á Ströndunum heim. Einnig
fóru þau víðs vegar um heiminn –
ÞORGEIR K.
ÞORGEIRSSON