Morgunblaðið - 17.05.2002, Side 12

Morgunblaðið - 17.05.2002, Side 12
FRÉTTIR 12 FÖSTUDAGUR 17. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ  KARL Kristjánsson, heilsu- gæslulæknir í Hafnarfirði, varði 1. mars sl. doktorsritgerð sína við Gautaborgar- háskóla. Ritið nefnist Blood pressure, blood pressure dev- elopment and potential risk factors for hyp- ertension with special reference to metabolic factors and kidney function. Leið- beinendur Karls við þessar rann- sóknir voru Calle Bengtsson, fyrr- verandi prófessor við heimilislæknisfræðildeild Gauta- borgarháskóla, og prófessor Jó- hann Ágúst Sigurðsson við heim- ilislæknisfræði læknadeildar Háskóla Íslands. Andmælandi var Matti Klockars, prófessor í sam- félags- og atvinnulækningum við Háskólann í Helskinki, Finnlandi. Rannsóknir Karls eru samvinnu- verkefni þessara tveggja háskóla og byggjast á hóprannsókn Hjartaverndar og hóprannsókn á konum í Gautaborg, en þessar hóp- rannsóknir hófust báðar á svip- uðum tíma á árunum 1967–1968 og hefur verið haldið áfram til dags- ins í dag. Efniviðurinn skapar þannig einstakt tækifæri til þess að skoða þróun ýmissa áhættu- þátta hjarta- og æðasjúkdóma á mjög löngum tíma. Eins og titill rannsóknarinnar gefur til kynna beindust rannsóknir Karls að lang- tíma þróun blóðþrýstings, tíðni há- þrýstings og ýmissa þátta sem geta haft áhrif á hækkun á blóð- þrýstingi með árunum. Stór hluti eldri kvenna þjáist af háþrýstingi Samkvæmt eldri skilgreiningum á háþrýstingi höfðu allt að 77% 78 ára kvenna háþrýsting og þessi tala fór upp í 95% í sama ald- urshóp ef stuðst væri við núver- andi skilgreiningar (efri mörk 140 og/eða neðri mörk 90 mm Hg). Niðurstöður sýndu að offita og þyngdaraukning eykur verulega áhættuna á að fá háþrýsting. Þær konur sem höfðu háþrýsting voru einnig í tvöfalt meiri áhættu að fá sykursýki en aðrar. Rannsóknirnar styðja margar aðrar rannsóknir sem sýna að bæði sykur og insúlin hækkar í blóði mörgum árum áður en vart verður við háþrýsting og að minnkað næmi fyrir insúlíni í fitu og vöðvavef geti verið sameig- inlegur orsakaþáttur fyrir syk- ursýki og háum blóðþrýstingi. Enda þótt ístra sé talin áhættu- þáttur hjarta- og kransæða- sjúkdóma virtist aukin ístrusöfnun ekki hækka blóðþrýstinginn til lengri tíma. Eggjahvíta í þvagi hjá frískum konum virtist ekki spá fyrir um þróun blóðþrýstings næstu 24 árin. Niðurstöðurnar efla skilning vís- indamanna á orsökum og samvirk- andi þáttum efnaskipta sem geta leitt til hjarta og æðasjúkdóma. Auðvelt er að mæla þessa áhættu- þætti í heilsugæslunni og efla þannig forvarnir þegar það á við. Karl Kristjánsson er fæddur 1958. Hann vinnur sem heilsu- gæslulæknir við Heilsugæslustöð- ina Sólvangi í Hafnarfirði. Karl er giftur Steinunni G. Helgadóttur myndlistarmanni og eiga þau fjög- ur börn. Rannsóknarverkefnið var styrkt af fyrrnefndum háskóladeildum, Vísindasjóði Félags íslenskra heimilislækna og Heilsugæslustöð- inni Sólvangi, Hafnarfirði. Varði doktors- ritgerð um há- þrýsting INDVERSKAR stúlkur sem lokið hafa stúdentsprófi frá menntaskóla á vegum Sameinuðu indversku kirkjunnar í þorpinu Kethanak- onda í Andhra Pradesh-héraði á Indlandi íhuga margar hverjar að hefja nám í háskólum fáist til þess fjármagn. Stúlkurnar hafa í mörgum til- fellum staðið sig betur í námi en drengir, að sögn séra John Winst- ons, leiðtoga Samein- uðu indversku kirkj- unnar, UCCI, sem hefur starfað að hjálp- arstörfum og kristni- boði í Andhra Pradesh í yfir 30 ár. Hann segir einnig brýnt að bæta aðbúnað í mennta- skólanum en þar eru nú um 700 nemendur en voru 30 árið 1989. Íslendingar hafa fyrir milli- göngu Hjálparstarfs kirkjunnar tekið að sér um 440 skólabörn á vegum UCCI sem þeir sjá um að kosta til náms. Reistar hafa verið skólabyggingar og sjúkrahús fyrir íslenskt fé og sem dæmi var ráðist í að byggja iðnskóla fyrir fé sem framhaldsskólanemendur sáu um að afla með söfnunarátakinu Ís- lenskt dagsverk árið 1997. Iðnnám- ið hefur nýst stéttlausum og geta nemendur lagt stund á saumaskap, klæðskurð, bifvélavirkjun og járn- smíði. Að auki er boðið upp á hefð- bundið bóknám, sem fyrr segir, og nýtist þeim sem stefna á há- skólanám. Um 200 prestar starfa á vegum safnaðarins, að sögn Winstons, bæði við kristniboð og kennslu. Heima- vistir á vegum kirkj- unnar eru starf- ræktar í þorpinu Kethanakona og borgunum Vijaya- wada, Tenali og Hyd- erabad sem annast rúmlega 900 börn alls. Þá starfrækir söfnuðurinn skóla á öllum skólastigum í sömu borgum með hátt á annað þúsund nemendum, meðal annars Emmanuel menntaskólann í Kethanakonda. „Við útvegum börnunum frítt húsnæði, fæði, föt, kennslubækur og læknisþjónustu,“ segir Winston. Hann bendir á að húsakostur skólans sé orðinn of lítill og þegar sé búið að leggja hornsteininn að byggingu nýrrar skólabyggingar. Hvenær hún muni rísa velti á frek- ari fjárframlögum. Örar breytingar í ljósi hnattvæðingar Að sögn Winstons hefur stúlkum við skólann gengið mjög vel í námi og betur í sumum tilfellum en drengjum. Hann segist ekki hafa einhlíta skýringu á því en nefnir að þær séu iðnari við námið og hafi oft meiri tíma aflögu en dreng- irnir. Engu að síður séu væntingar þeirra og líkur á starfsframa minni en drengja í ljósi þeirrar stöðu sem karlmenn njóta í indvesku sam- félagi. „Góður árangur eldri nemenda hefur hins vegar áhrif á þá sem yngri eru sem keppast við að fá góðar einkunnir eins og þeir.“ Hann bendir á að sex nemendur íhugi nú möguleika á að stunda há- skólanám og hann merkir mikinn mun á nemendum sínum og því starfi sem söfnuðurinn hefur staðið fyrir á undanförnum árum. Mestu breytingarnar hafi orðið á síðast- liðnum árum með aukinni hnatt- væðingu og innreið vestrænna gilda í indverskt samfélag. „Fólk er meðvitaðra um gildi menntunar nú en áður. Breyting- arnar gerast hratt og þar leikur sjónvarpið stórt hlutverk.“ Winston er þakklátur fyrir þau fjárframlög sem borist hafa frá Ís- lendingum í gegnum tíðina og væntir frekara samstarfs. „Ég hef rætt við forsvarsmenn Hjálparstarfs kirkjunnar og komið á framfæri óskum um að þeir sendi Íslendinga utan til að aðstoða okk- ur við að byggja upp starfsemina. Einnig vantar okkur fjármuni og styrki vegna lagfæringa á eldra húsnæði og byggingar á nýju skólahúsnæði,“ segir John Winst- on. Íslendingar styrkja 440 börn á vegum UCCI á Indlandi Séra John Winston Stúlkur standa sig oftar betur í skóla „SAMSTAÐA almennings um allan heim er helsta vonin gegn hern- aðarhyggjunni. Ég er mjög ánægð með að fá að koma hingað til Ís- lands, þar sem samtök hernáms- og herstöðvaandstæðinga hafa starfað í fimmtíu ár og beitt sér gegn Nato-stöðinni hér á landi,“ segir Sara Flounders, einn ræðu- manna á alþjóðlegri friðarráð- stefnu, sem Samtök herstöðvaand- stæðinga héldu um síðustu helgi. Sara Flounders starfar með samtökunum International Action Center í New York, sem stofnuð voru árið 1992. Einn stofnenda samtakanna var Ramsey Clark, fyrrverandi dómsmálaráðherra Bandaríkjanna. „Samtökin voru stofnuð í kjölfar stríðsrekstrar Bandaríkjanna gegn Írak,“ segir Sara Flounders. „Þau hafa það að markmiði að berjast gegn hern- aðarumsvifum og stríðsrekstri Bandaríkjanna víða um heim og hafa látið til sín taka vegna efna- hagsþvingana gegn írösku þjóðinni, hernaðaraðgerða í Sómalíu, árásar á lyfjaverksmiðju í Súdan og stríðsaðgerða í Júgóslavíu, svo dæmi séu nefnd. Samtökin hafa gefið út ýmis rit og heimasíða þeirra, www.iacenter.org, er mjög mikið lesin, telst reyndar til mest sóttu heimasíðna á Netinu. Að auki vinnum við mikið á heimavelli í Bandaríkjunum, bæði við að berj- ast gegn kynþáttafordómum og styðja pólitíska fanga í baráttu þeirra. Fyrir hálfum mánuði skipu- lögðu samtökin mótmæli í Wash- ington, þar sem yfir hundrað þús- und manns komu saman til að berjast fyrir frelsi Palestínu og gegn hernaði við Írak.“ Flounders segir að samtökin hafi lagt mikla áherslu á að kynna al- menningi í Bandaríkjunum hver kostnaður þjóðarinnar af hermál- um sé. „Ýmis félagsleg vandamál í Bandaríkjunum mætti hæglega leysa ef það fjármagn, sem nú rennur til hermála, færi í að byggja upp menntakerfið og heil- brigðiskerfið. Í þessu auðuga stór- veldi er barnadauði svipaður og gerist í fátækustu löndum Suður- Ameríku og lífslíkur eru hærri í Bangladesh en meðal þeldökkra karla í Bandaríkjun- um. Um 30 milljónir manna njóta alls engr- ar heilsugæslu. Það er ekki nema von að fólk eigi erfitt með að trúa þessu, en svona er ástandið samt, enda er helmingur útgjalda alríkisins eyrnamerkt- ur stríðsrekstri á einn eða annan hátt.“ Almenningur gagnrýnni en áður Sara Flounders seg- ir að almenningur í Bandaríkjunum sé nú farinn að spyrja gagn- rýnni spurninga en áður um stefnu yfirvalda. „Hryðjuverkaárásirnar 11. september urðu til þess að margir fóru að velta fyrir sér hvers vegna hatur á Bandaríkjamönnum væri svo djúpstætt víða um heim. Stjórnvöld gættu þess að beina at- hyglinni frá þessum spurningum og réðust í stríðið í Afganistan, þar sem ráðist var gegn þeim öflum sem bandarísk yfirvöld höfðu stutt við bakið á árum saman og báru mesta ábyrgð á að komist höfðu til valda.“ Sara er ekki í vafa um hver sé drifkraftur hernaðarátaka. Þar liggi ekki hugsjónir að baki. „Stríð- ið gegn Írak er skýrt dæmi. Þar var barist um olíu, fyrst og fremst, og Bandaríkin komu sér upp herstöðvum í Saudi-Arabíu, Kúveit, Sameinuðu fursta- dæmunum og raunar um allt svæðið. Þarna hafa Bandaríkin því komið sér vel fyrir, rétt eins og gerðist þegar settar voru upp herstöðvar Bandaríkj- anna og Nato í Kos- ovo, Bosníu, Króatíu, Albaníu og Makedón- íu.“ Hún vísar í ræðu, sem Donald Rumsfeld varnarmálaráðherra hélt um stríðsrekstur- inn í Afganistan. „Hann talaði um „blitzkrieg“, eða leifturstríð, eins og nasistar köll- uðu hraða sókn sína þvert yfir Evr- ópu, þar sem þeir náðu yfirráðum yfir landi og auðlindum. Hið sama hefur gerst í Afganistan og ná- grannaríkjum, þar sem vitað er að olía finnst í jörðu. Þar hafa Banda- ríkjamenn nú hreiðrað um sig.“ Aðspurð segist Sara Flounders leggja bandarísk hernaðaryfirvöld og Nato að jöfnu. „Nato hefur frá upphafi verið að mestu stjórnað frá Bandaríkjunum og þegið vopna- búnað sinn þaðan. Bandarísk yf- irvöld styðja af öllum mætti við samtökin, því þau vilja alls ekki að upp rísi sérevrópskt hernaðar- bandalag. Útþensla Nato til aust- urs hefur gríðarlega þýðingu fyrir framleiðendur herbúnaðar í Banda- ríkjunum, enda þarf hvert nýtt að- ildarríki að setja framtíð sína að veði með því að verja helmingi út- gjalda sinna, næsta áratuginn að minnsta kosti, til að byggja upp herlið sitt í þágu Nato. Þar hagn- ast enginn nema hergagnafram- leiðendur í Bandaríkjunum, sem eru öflugustu fyrirtækin þar í landi.“ Heimsveldi eru merkilega skammlíf Sara Flounders segist fyllast bjartsýni þegar hún sér hvers and- staða almennings er megnug. „Bandaríkin eru núna heimsveldi, en heimsveldi eru merkilega skammlíf. Græðgin verður þeim alltaf að falli. Barátta Palestínu- manna er eitt lítið dæmi um hvern- ig hægt er að sameina milljónir manna um allan heim í baráttu fyr- ir réttlætinu og um leið leggja stein í götu heimsveldisins, sem ætlaði sér að ráðast næst gegn Írak. Vissulega höfðu nánast öll ríki heims hvatt Bandaríkin til að fara varlega í slíkan stríðsrekstur, en stjórnvöld létu það sem vind um eyru þjóta. Það var ekki fyrr en al- menningur sýndi samstöðu sína gegn Ísraelum, sem Bandaríkin hafa ávallt stutt með ráðum og dáð, sem Bandaríkin sáu sitt óvænna og hafa nú a.m.k. frestað árás á Írak. Samstaða fólks um allan heim er ógurlegt afl, sem fátt fær staðist. Ekkert ríki getur staðið uppi í hárinu á Bandaríkjunum í hernaði, en andstaða fólks um allan heim er önnur saga. Nú hefur allur heim- urinn aðgang að sömu fréttum á þeirri stundu sem þær gerast og það breytir heimsmyndinni. Nú ráðum við, ekki bara herforingj- arnir.“ Sara Flounders, fulltrúi friðarsamtakanna International Action Center Sara Flounders „Nú ráðum við, ekki bara her- foringjarnir“ LEIÐANGRI íslenskra fjallaleiðsögumanna þvert yf- ir Grænlandsjökul er lokið. Leiðangursmennirnir Leifur Örn Svavarsson, Pétur Pétursson og Alvin Arnold náðu föstu landi á svo- kallaðri hæð 660 á Syðra- Grænlandi þann 12. maí sl. Höfðu þeir félagarnir þá ver- ið16 daga á jökli. Stefnt er að því að þeir komi til Íslands nú í lok vikunnar. Þetta er þriðji íslenski leið- angurinn sem fer yfir Græn- landsjökul. Settu þeir þre- menningarnir nýtt íslenskt hraðamet yfir jökulinn þar sem fyrri tveir leiðangrar hafa farið leiðina á um 25 dögum. Voru mun fljótari í förum en reiknað var með Leiðangurinn hófst 25. apr- íl og voru lagðir að baki 600 km frá þorpinu Isertoq yfir í Syðri-Straumfjörð á austur- strönd Grænlands. Leiðang- ursmennirnir gerðu upphaf- lega ráð fyrir að vera þrjár vikur á leiðinni og voru með 31 dags vistir, en voru fljótari í förum en þeir bjuggust við. Þeir fengu góðan vind í bakið á þriðja degi ferðarinnar sem er sjaldgæft á þessum slóðum og lentu ekki í alvarlegum áföllum utan þess að elds- neyti lak yfir talsverðan hluta vista þeirra. Yfir Græn- landsjökul á nýju Ís- landsmeti

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.