Morgunblaðið - 12.06.2002, Blaðsíða 11

FRÉTTIR
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 12. JÚNÍ 2002 11
NÝJAR úthlutunarreglur Lána-
sjóðs íslenskra námsmanna (LÍN)
fyrir skólaárið 2002–2003 eru mikið
framfaraskref að mati fulltrúa stúd-
enta í stjórn LÍN og þá sérstaklega
afnám tengingar lána við tekjur
maka námsmanns. Formaður end-
urskoðunarnefndar reglnanna segir
að um sanngirnismál hafi verið að
ræða.
Reglurnar tóku gildi 1. júní síð-
astliðinn en umrædd breyting felur í
sér að nú munu tekjur maka náms-
manns ekki koma til skerðingar
námslánum hans. Að sögn Stein-
gríms Ara Arasonar, framkvæmda-
stjóra LÍN, kemur á móti að hert er
á lánum vegna maka námsmanna.
„Reglan var þannig að menn gátu
fengið lán út á maka ef aðilar voru
með barn á framfæri og makinn
kaus að vera heima og annast barnið
og heimilið. Þessi regla gilti hvort
heldur menn voru í námi á Íslandi
eða erlendis. Nú má segja að þessi
heimild sé takmörkuð við það að um
nám erlendis sé að ræða.“ Hann
segir þó lánað vegna maka á Íslandi
ef um veikindi eða örorku makans
sé að ræða.
Aðspurður hvort þessar breyting-
ar muni leiða til aukinnar aðsóknar í
háskólanám segir Steingrímur að
svo gæti orðið en hins vegar eigi
sjóðurinn ekki von á verulegum
breytingum hvað það varðar. „En
það er alveg ljóst að það má gera
ráð fyrir því að einhverjir fari í nám
vegna þessarar breytingar og sæki
síðan um lán vegna hennar líka.“
Bent á jafnréttissjónarmið
Ingunn Guðbrandsdóttir, sem er
fulltrúi Stúdentaráðs HÍ í stjórn
LÍN, telur að þessi breyting muni
virka hvetjandi á námsmenn enda
komi hún til með að auðvelda fólki í
sambúð að stunda nám. Hún segir
marga hafa veigrað sér við því að
sækja nám á háskólastigi vegna
tekjutengingarinnar þar sem hún
hafi valdið því að viðkomandi náms-
maður hafi ekki fengið námslán.
„Þannig að það er ekki spurning að
þetta kemur til með að auka aðsókn
í Háskólann að mínu mati,“ segir
hún.
Ásta Þórarinsdóttir, formaður
nefndarinnar sem hafði endurskoð-
un reglnanna á sínum höndum, segir
að breytingin muni hafa mest áhrif
til fjölgunar hjá þeim sem eru að
koma aftur úr námshléi því vænt-
anlega eigi þeir fremur maka en
þeir sem eru að koma beint í há-
skólanám úr framhaldsskóla. Hún
segir þó erfitt að meta hversu mikil
fjölgunin verður.
Aðspurð segir hún að breyting-
arnar hafi verið sanngirnismál.
„Sérstaklega fyrir ungt fólk sem er
kannski ekki alveg búið að ákveða
sinn lífsförunaut endanlega þótt það
búi saman. Að því leytinu fannst
okkur þessi rök eiga við gagnvart
námsmönnum. Okkur hefur líka
verið bent á þetta frá jafnréttissjón-
armiði – að með þessu geti konur,
sem eru á miðjum aldri og vilja
mennta sig, gert það á eigin for-
sendum. Þær hafa kannski ekki get-
að fengið lán vegna maka og þar
gæti þetta komið sérstaklega til
góða.“
Hún segir hins vegar ekki gefið
að breytingarnar séu fordæmisgef-
andi inn í félagslega kerfið þar sem
víða er tekið tillit til tekna maka.
„Við teljum okkur vera að gera
þetta algerlega á okkar forsendum
og þessu sé sérstaklega beint að
námsmönnum,“ segir hún.
Önnur veigamikil breyting á út-
hlutunarreglunum er að mati við-
mælenda Morgunblaðsins fólgin í
hækkun grunnframfærslunnar en
hún var hækkuð um 8,6% eða úr
69.500 krónum í 75.500 krónur.
Samfara því var frítekjumark
ákveðið 280 þúsund krónur sem er
óbreytt frá árinu áður en tekjur
námsmanns umfram þetta mark
taka að skerða námslánin. Skerðing-
arhlutfallið er eins og áður 40 pró-
sent.
Framfærslan var
einfaldlega allt of lág
Ingunn segir hækkun framfærsl-
unnar hafa verið nauðsynlega.
„Framfærslan var einfaldlega allt of
lág og er í sjálfu sér ennþá of lág því
75.500 er ekki há upphæð á mánuði,
sér í lagi ef horft er til verðs á hús-
næði og framfærslu og fleiru. En
þetta er samt gífurleg hækkun milli
ára og í rauninni mesta hækkun sem
hefur náðst lengi.“
Ásta segir að við útreikninga á
grunnframfærslunni hafi verið tekið
fullt tillit til hækkunar á verðlagi.
„Auk þess var sérstaklega horft á
liði sem koma námsmönnum við og
hafa hækkað meira en aðrir liðir.
Þetta varðar námskostnaðinn eins
og námsbækur og efniskostnað.
Hún segir húsnæðisliðinn ekki hafa
hækkað. „Reyndar var tekið tillit til
þess að námsmenn hafa betri að-
gang núna að húsaleigubótum en áð-
ur þannig að sá liður var frekar
lækkaður. En á móti var lækkað til-
litið til tekna á þann hátt að við
reiknum húsaleigubætur ekki sem
tekjur þannig að það má segja að
þetta hafi þurrkast út á báðum hlið-
um.“
Af öðrum breytingum má nefna
að samanlagt hámark skólagjalda-
lána er hækkað úr 2,8 milljónum
króna í 3,1 milljón. Sé um nám er-
lendis að ræða er reiknað út hversu
mikið hámarkið er í mynt náms-
lands og tilgreint í sérstöku fylgi-
skjali með reglunum. Að sögn Stein-
gríms er í þessu fólgin meiri
trygging en áður fyrir því að skóla-
gjaldalánin skerðist ekki í framtíð-
inni. „Þegar þetta var tilgreint ein-
göngu í íslenskum krónum og
hámarkið í mynt námslands afgreitt
með því að það skyldi vera sambæri-
leg fjárhæð miðað við gengi tiltek-
inn dag, þá gat í rauninni falist í því
skerðing milli námsára vegna geng-
isbreytinga.“
Ingunn segir að þetta hafi verið
baráttumál stúdenta lengi. „Núna á
fólk að vita nákvæmlega hvað það
getur fengið mikið í skólagjaldalán
fram í tímann og þú getur alltaf
fengið sömu upphæð í erlendri
mynt.“
Samfara þessari breytingu var
lágmark eigin fjármögnunar skóla-
gjalda hækkað úr 25.000 krónum í
32.500 krónur og geta tekjur nú
skert skólagjaldalán hafi umsækj-
andi svo háar tekjur að honum
reiknist ekki framfærslulán. Þá var
framfærsla erlendis almennt hækk-
uð með tilliti til verðlagsbreytinga í
hlutaðeigandi landi.
Áætlaður kostnaður
320 milljónir
Fleiri breytingar voru gerðar á
reglunum, s.s. að reglur um láns-
hæfi sérnáms á Íslandi eru sam-
ræmdar, m.a. á þann hátt að nú
verður fyrsta eða fyrstu tvö miss-
erin í 4 ára iðnnámi alltaf ólánshæf
og sjúkraliðanám lánshæft í allt að
fimm misseri í stað tveggja áður.
Reglur um lánshæft sumarnám eru
rýmkaðar frá og með árinu 2003 en
meginskilyrði er eftir sem áður að
sumarnám flýti námslokum. Þá er
tillit til tekna hjá þeim sem eru að
koma úr námshléi samræmt al-
menna tekjutillitinu. Frítekjumark
þeirra sem hafa verið meira en sjö
og hálfan mánuð í fullri vinnu áður
en lánshæft nám hefst er nú ákvarð-
að tvöfalt almenna frítekjumarkið
en var þrefalt áður.
Að sögn Steingríms er áætlaður
kostnaður vegna breytinganna 320
milljónir króna. Af því eru framlög
um helmingur eða 160 milljónir.
Mismunurinn er svo fjármagnaður
með lánum sem sjóðurinn tekur.
Hann segir að í breytingunum megi
sjá ákveðna einföldun, bæði fyrir
námsmenn og Lánasjóðinn og að
mikil áhersla hafi verið lögð á að ná
sátt um reglurnar.
Undir þetta tekur Ásta sem segir
endurskoðunarvinnuna hafa gengið
óvenjuvel þetta árið, bæði hvað
varðar að ná fram sparnaði og sam-
komulagi um reglurnar.
Ingunn segir Stúdentaráð einnig
vera mjög ánægt með þessar reglur.
„Að sjálfsögðu teljum við að það
megi alltaf gera betur og gerum
okkur fulla grein fyrir því að frí-
tekjumarkið sem er aðeins 280 þús-
und króna miðast engan veginn við
lágmarks sumarlaun námsmanna.
Sömuleiðis teljum við skerðingar-
hlutfallið vera allt of hátt sem getur
verið vinnuletjandi fyrir námsmenn.
En að öðru leyti erum við mjög
ánægð með þetta og teljum þetta
mikið framfaraskref, sérstaklega af-
nám tekjutengingarinnar.“
Nýjar úthlutunarreglur Lánasjóðs íslenskra námsmanna tóku gildi 1. júní
Sátt í stjórn LÍN
um reglurnar
ben@mbl.is
Afnám tengingar við
tekjur maka náms-
manna og hækkun
grunnframfærslu eru
þau tvö atriði sem
mönnum ber saman
um að standi upp úr í
breyttum útlánareglum
Lánasjóðs íslenskra
námsmanna. Bergþóra
Njála Guðmundsdóttir
kynnti sér nýju
reglurnar.
KRISTINN Magnús
Baldursson fæddist 8.
febrúar 1924 í Reykja-
vík. Hann lést á sjó-
mannadaginn 2. júní
síðastliðinn. Foreldrar
hans voru hjónin Bald-
ur Sveinsson, ritstjóri,
f. 30. júlí 1883, d. 11.
janúar 1932, og Maren
Ragnheiður Friðrika
Pétursdóttir, kennari
og umboðsmaður
Happdrættis Háskóla
Íslands, f. 2. júlí 1884,
d. 9. janúar 1974.
Systkini Kristins eru:
Ragnheiður f. 5. júlí 1915, d. 17. nóv-
ember 1918, Kristjana, f. 10. október
1916, d. 14. apríl 1917, Ragnheiður
Kristjana, f. 20. október 1919, og Sig-
urður, f. 3. janúar 1923.
Kristinn kvæntist 31. maí 1952
Sigríði Þorvaldsdóttur, hjúkrunar-
fræðingi, fv. hjúkrunarforstjóra
Heilsugæslustöðvarinnar í Árbæ, f.
22. desember 1929 á Sauðárkróki.
Foreldrar hennar voru hjónin Þor-
valdur Þorvaldsson, verka- og öku-
maður á Sauðárkróki, f. 4. febrúar
1884, d. 27. desember 1930, og Helga
Jóhannesdóttir, húsfreyja, f. 26. júlí
1898, d. 13. nóvember 1979. Fóstur-
foreldrar Sigríðar voru Þórður
Magnússon Blöndal, búfræðingur og
verslunarmaður, f. 21. desember
1885, d. 30. október 1949, og hálf-
systir hans, Elín Sigríður Magnús-
dóttir Blöndal, húsfreyja, f. 29. mars
1894, d. 3. janúar 1975.
Börn Kristins og
Sigríðar eru: 1) Þórður,
f. 22. september 1952,
kvæntur Sigríði Ás-
geirsdóttur, f. 20. apríl
1953. Þau eiga tvo syni,
Andrés Pétur Rúnars-
son, f. 18. febrúar 1971,
og Ásgeir, f. 6. nóvem-
ber 1975. 2) Elín Sig-
ríður, f. 30. mars 1954.
3) Kristjana, f. 11. des-
ember 1955, vinur
hennar er Örn Ólafs-
son, f. 18. júlí 1956. 4)
Pétur, f. 14. júní 1964,
kvæntur Katrínu Gísladóttur, f. 28.
maí 1962. Þau eiga tvo syni, Birgi, f.
19. júlí 1991, og Kristin Magnús, f. 9.
febrúar 1996.
Kristinn lauk stúdentsprófi frá
MR vorið 1942 og lögfræðiprófi frá
Háskóla Íslands vorið 1948. Hann
var starfsmaður hjá Sveini Bene-
diktssyni, framkvæmdastjóra, frá
vorinu 1948 til ársloka 1975. Jafn-
framt fulltrúi á skrifstofu Síldar-
verksmiðja ríkisins í Reykjavík frá
haustinu 1948 til ársloka 1976, síðan
aðstoðarframkvæmdastjóri þar til
loka júlí 1984. Starfaði síðan við end-
urskoðun og bókhald í hlutastarfi,
lengst af fyrir útgerðarfyrirtækið
Ingimund hf. Í gegnum tíðina sat
Kristinn í stjórnum ýmissa félaga og
fyrirtækja.
Útför Kristins hefur farið fram í
kyrrþey.
Andlát
KRISTINN
BALDURSSON MÆÐRASTYRKSNEFND veitti á
mánudag þremur fyrirtækjum við-
urkenningu fyrir stuðning við
skjólstæðinga nefndarinnar í gegn-
um árin. Fyrirtækin sem hlutu við-
urkenningu eru niðursuðuverk-
smiðjan Ora, sem styrkt hefur
Mæðrastyrksnefnd í 45 ár, Mjólkur-
samsalan og Myllan-Brauð.
Í tilkynningu frá Mæðrastyrks-
nefnd segir að öll fyrirtækin hafi
sýnt skjólstæðingum nefndarinnar
mikinn stuðning og velvilja.
Fulltrúar fyrirtækjanna fengu
afhentan viðurkenningarskjöld fyr-
ir stuðning sinn og bestu þakkir í
húsakynnum nefndarinnar að Sól-
vallagötu í Reykjavík.
Mæðrastyrks-
nefnd veitir
viðurkenningar
Morgunblaðið/Arnaldur
Mæðrastyrksnefnd afhenti forsvarsmönnum niðursuðuverksmiðjunnar
ORA, Mjólkursamsölunnar og Myllunnar-Brauða, viðurkenningar á
mánudag fyrir veittan stuðning við skjólstæðinga nefndarinnar.
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur
hefur dæmt Reykjavíkurborg og
Tryggingamiðstöðina hf. til að
greiða sextugri konu tæplega tíu
milljónir króna í bætur vegna slyss
sem hún varð fyrir í vagni Stræt-
isvagna Reykjavíkur í september
1997, en óumdeilt er að allir vagnar
Strætisvagna Reykjavíkur voru á
umræddum tíma ábyrgðartryggðir
hjá Tryggingu hf., síðar Trygginga-
miðstöðinni hf.
Málsatvik voru þau að konan lagði
farmiða sinn á lítið borð við hlið
vagnstjórans og hugðist síðan ganga
inn eftir vagninum. Þá þreif vagn-
stjórinn í handlegg hennar og stöðv-
aði hana með skömmum yfir því að
hún hefði ekki sett farmiðann í þar til
gerðan kassa. Á meðan þetta fór
fram ók vagnstjórinn af stað. Kallað
var aftan úr vagninum og vagnstjór-
inn spurður hvort hann ætlaði ekki
að stöðva vagninn svo að nokkrir far-
þegar kæmust út á biðstöðinni. Hafi
bílstjórinn þá snarhemlað og við það
hafi konan misst jafnvægið þar sem
hún var á leið inn eftir vagninum.
Hafi hún gripið upp fyrir sig í súlu til
þess að verja sig falli en við það feng-
ið slink á handlegg og öxl.
Sýknukrafa stefndu, Reykjavíkur-
borgar og Tryggingamiðstöðvarinn-
ar var byggð á því að með öllu væri
ósannað að líkamstjón konunnar
hefði hlotist af notkun strætisvagns í
eigu Strætisvagna Reykjavíkur og
gætu stefndu þar af leiðandi ekki
borið ábyrgð á tjóni hennar.
Það var hins vegar álit dómsins að
frásögn konunnar væri trúverðug og
komu áverkar vel heim og saman við
lýsingu hennar á slysinu. Ekki þótti
það óeðlilegt að hún leitaði ekki
lækna fyrr en tæpum mánuði eftir
slysið. Einnig þótti frásögn konunn-
ar fá stuðning í vitnisburði sam-
starfskvenna hennar. Þá þótti upp-
lýst að konan tilkynnti forstjóra
Strætisvagna Reykjavíkur atburð-
inn.
Bætur vegna slyss í strætisvagni