Morgunblaðið - 20.06.2002, Page 10

Morgunblaðið - 20.06.2002, Page 10
FRÉTTIR 10 FIMMTUDAGUR 20. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ GARÐAR Þórhallsson, fyrrum aðalféhirðir Búnaðarbankans, til heimilis í Karfavogi 46, Reykjavík, lést á hjúkrunarheimilinu Eir í Reykjavík 18. júní sl. Hann var 88 ára að aldri. Garðar fæddist 18. apríl 1914 á Djúpavogi og ólst þar upp. Hann var sonur Þórhalls Sigtryggssonar, kaup- félagsstjóra á Djúpa- vogi og síðar á Húsa- vík, og Kristbjargar Sveinsdóttur húsmóður. Garðar stundaði nám við Alþýðu- skólann á Eiðum og síðar við Sam- vinnuskólann og lauk þaðan prófi árið 1934. Hann fékkst við versl- unarstörf á Djúpavogi til ársins 1936 en fluttist þá til Reykjavíkur og réð sig sem sölumann hjá heild- verslun G. Helgason og Melsted hf. Garðar var starfsmaður Búnaðar- banka Íslands frá 1941 til 1984 eða í 43 ár, þar af aðalfé- hirðir í 23 ár. Hann átti sæti í starfs- mannafélagi bankans og var tvívegis formað- ur þess. Hann var í stjórn Oddfellow-stúk- unnar Þormóðs goða og var formaður Elliðaárnefndar Stangaveiðifélags Reykjavíkur til langs tíma og sæmdur silfur- og gullmerki félagsins. Þá sat hann einnig í Veiði- og fiskiræktar- ráði Reykjavíkur og var heiðursfélagi Framsóknarfélags Reykjavíkur. Árið 1937 kvæntist Garðar Krist- ínu Jóhönnu Sölvadóttur, f. 1. júlí 1912, d. 12. nóvember 1981, dóttur Sölva Jónssonar, bóksala í Reykja- vík, og konu hans, Jónínu Gunn- laugsdóttur. Garðar og Kristín eign- uðust fimm börn, Erlu Kristbjörgu, Silvíu Jónínu, Garðar Þórhall, Sig- rúnu Huldu og Önnu Sigríði. Andlát GARÐAR ÞÓRHALLSSON PRÓFAMIÐSTÖÐ Fulbright- stofnunarinnar verður lokað þann 1. september næstkomandi og mun stofnunin ekki bjóða upp á stöðluð próf, sem nauðsynleg eru til inngöngu í háskóla í Bandaríkjunum og annarra enskumælandi landa, eftir þann tíma. Ekki er ljóst hver mun sjá um framkvæmd prófanna eftir að mistöðinni hefur verið lokað. Að sögn Láru Jónsdóttur, framkvæmdastjóra Fulbright stofnunarinnar, eru það rekstr- araðilar TOEFL, GRE og GMAT prófanna, Prometric og Educat- ional Testing Service (ETS), sem tóku þessa ákvörðun. Þessir að- ilar hafa rekið tölvuvædda próf- amiðstöð í samvinnu við Ful- bright-stofnunina frá árinu 1997 og um 630 einstaklingar hafa nýtt sér þjónustu hennar árlega. Alls verður 84 prófamiðstöðum ETS vítt og breitt um heiminn lokað. Af þeim eru 30 staðsettar í Evrópu þar sem áður voru 62 stöðvar að sögn Láru. Þannig verður öllum tölvumiðstöðvum á Norðurlöndum lokað fyrir utan stöðina í Helsinki en Lára bendir á að það sé jafnframt eini stað- urinn sem ekki sé flogið beint til frá Íslandi. Læknar þurfa til útlanda til að taka próf En hver er skýringin á þessari ákvörðun? „Þeir segja að þeir beri sig ekki – að þetta sé hrein- lega ekki hagkvæmt og ætla að hætta þessum rekstri,“ segir Lára. Reyndar standi til að koma þessum prófum yfir á netið eftir nokkur ár en í millitíðinni hygg- ist ETS koma aftur á fót skrif- legum gerðum prófanna sem verða í boði 2-5 sinnum á ári hér eftir. Hins vegar muni Ful- bright-stofnunin ekki sjá um þau próf og ekki sé vitað hver muni gera það. Þá bendir Lára á að USMLE Step 1 og Step 2 prófin, sem eru nauðsynleg fyrir lækna sem hyggja á sérfræðinám í Banda- ríkjunum, verði ekki lengur í boði á Íslandi og að þeir ein- staklingar sem þurfi að taka þau próf verði að fara til útlanda til að sækja prófin. Hún segir þetta mikla afturför fyrir próftakendur, sem hingað til hafa getað tekið prófin nánast hvenær sem er allt árið um kring. „Þetta er aukin kostnaður, svo sannarlega aukin fyrirhöfn og verulega minnkuð þjónusta. Stjórn Fulbright er mjög ugg- andi yfir þessu. Við höfum sinnt upplýsingaþjónustu fyrir öll þessi próf og erum með bæklinga og lánum fólki kennslugögn. Nú verður það ekki lengur til staðar hjá okkur og ekki vitað hver tek- ur við því og í raun ekkert víst að sú þjónusta verði lengur.“ Prófamiðstöð lögð niður í haust HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur hefur fellt úr gildi úrskurð yfir- skattanefndar og dæmdi íslenska ríkið til að greiða karlmanni 21.460 krónur, auk dráttarvaxta, þar sem ónýttur skattfrádráttur mannsins vegna hlutabréfakaupa, var skert- ur með afturvirkum hætti. Stjórn- arskrárvarinn réttur mannsins var talinn standa í vegi fyrir því að ákvæðum breytingalaga á skatta- lögum yrði beitt og þar með frá- dráttarheimild mannsins vegna fjárfestinga skert, en 77. gr. stjórnarskrárinnar leggur bann við setningu afturvirkra skattafyr- irmæla. Maðurinn keypti hlutabréf á árinu 1996 í ýmsum hlutafélögum og ætlaði þannig að tryggja sér frádrátt frá tekjum næstu fimm árin í samræmi við þágildandi skattalög. Á þeim tíma sem hann keypti hlutabréfin gilti sú regla um skattfrádrátt vegna fjárfest- inga einstaklinga í innlendum at- vinnurekstri, að heimilt var að færa til frádráttar tekjum áttatíu prósent af keyptum hlutabréfum, en kveðið var á um visst hámark í skattalögum. Heimilt var að flytja á milli ára umframfjárhæð og nýta á næstu fimm árum. Í skattfram- tali skattársins 1997 gerði mað- urinn grein fyrir kaupum sínum og færði til frádráttar tekjum 207.840 kr., auk þess að flytja ónýtta frá- dráttarheimild að fjárhæð 1.218.776 kr. til næsta árs. Lög í bága við stjórnarskrá? Skattalögunum var síðan breytt með lögum nr. 137/1996 og þar með frádráttarreglunni á þann hátt að frádráttur hjá þeim sem fjárfest höfðu fyrir ákveðnar upp- hæðir yrði á árinu 1997 sextíu pró- sent af upphæðunum, á árinu 1998 fjörutíu prósent og á árinu 1999 tuttugu prósent af fjárhæðunum. Í skattframtali sínu fyrir árið 1998 færði maðurinn til frádráttar tekjum sínum ónýttan skattfrá- drátt vegna hlutabréfakaupa fyrri ára og miðaði frádrátt sinn við áttatíu prósent þeirrar fjárhæðar, sem heimilt var að nýta, það er sömu fjárhæð og árið áður. Í athugasemd við framtalið rit- aði hann að bréfin væru keypt fyr- ir gildistöku breytingarlaganna 1996. Skattayfirvöld gerðu athuga- semdir við framtal stefnanda og var fjárhæð frádráttarins skert. Maðurinn kærði þessa ákvörðun skattstjóra en kærunni var vísað frá. Þá kærði maðurin úrskurð skattstjóra til yfirskattanefndar og hélt því fram að löggjafinn hefði með setningu breytingarlaganna mælt fyrir um afturvirka skerð- ingu, sem maðurinn hafði þegar áunnið sér lögum samkvæmt, en afturvirk skattlagning brýtur í bága við 77. gr. stjórnarskrárinnar eins og fyrr segir. Yfirskattanefnd hafnaði kröfu mannsins og benti jafnframt á að hún ætti ekki úrskurðarvald um það hvort lagareglur kynnu að ganga gegn einstökum ákvæðum stjórnarskrár. Héraðsdómur leit svo á að breytingarlögunum yrði ekki beitt í tilviki mannsins, þar sem stjórn- arskrárvarinn réttur hans stæði því í vegi. Í dóminum segir að um íþyngjandi lagasetningu hafi verið að ræða gagnvart öllum, sem fjár- fest höfðu í innlendum atvinnu- rekstri og hugðust hagnýta sér hagræði þágildandi skattalaga til frádráttar allt að fimm árum, en skattalöggjöf teldist afturvirk ef hún væri sett eftir það tímamark sem skattskyldan eða skatthæðin ætti að taka mið af. Þá féllst dóm- urinn á ályktun yfirskattanefndar um valdsvið sitt. Skúli J. Pálmason kvað upp dóminn. Jón Sigurðsson hdl. sótti málið en Einar Karl Hallvarðsson hrl. var verjandi íslenska ríkisins. Héraðsdómur Reykjavíkur felldi úrskurð yfirskattanefndar úr gildi Skerðing skattafrádrátt- ar í andstöðu við stjórnarskrá RAUÐI kross Íslands kynnti í gær ársskýrslu Alþjóða Rauða krossins um hamfarir og hjálparstarf. Að sögn Úlfars Haukssonar, nýkjörins formanns Rauða kross Íslands, er þetta í tíunda skipti sem skýrslan er gefin út og leggur Úlfar áherslu á að skýrslan sé ekki eingöngu yfirlit yfir hjálparstarf heldur sé henni ætlað að hvetja til frekari umræðu. „Þessi ársskýrsla hefur það sem meginþema að leggja áherslu á neyðarvarnir, það er að segja fyr- irbyggjandi aðgerðir. Sameinuðu þjóðirnar settu sér það markmið um aldamótin að fækka hungruðum í heiminum um helming fyrir árið 2015. Það er ljóst að slíkt markmið mun tæplega nást nema það takist að draga úr áhrifum hamfara á þessar þjóðir,“ segir hann og bætir við að í skýrslunni sé bent á fyr- irkomulag neyðarvarna á Íslandi sem fyrirmynd fyrir aðrar þjóðir. Einkum sé lofað samstarfi hins op- inbera við sjálfboðasamtök eins og Rauða krossinn og Slysavarn- arfélagið Landsbjörgu. Úlfar segir að í skýrslunni sé gagnrýnt hversu mikill hluti fjár sem veitt er til hjálparstarfs fari til þess að bregðast við hamförum miðað við það litla fé sem veitt er til að koma í veg fyrir hamfarir eða milda áhrif þeirra. „Efnaðri þjóðir eru hvattar til að veita aukið fjár- magn í neyðarvarnir fátækari ríkja í því skyni að milda áhrif síend- urtekinna hamfara sem valda því að þjóðir sem komnar eru aðeins áfram á framfarabrautinni færast aftur niður á byrjunarreit,“ heldur hann áfram og bendir á nokkur dæmi í skýrslunni þar sem neyð- arvarnir hafi sannað gildi sitt og bjargað þúsundum mannslífa. Sigrún Árnadóttir, fram- kvæmdastjóri Rauða kross Íslands, segir að í skýrslunni sé áréttað mik- ilvægi þess að þróa skipulag sem heimamenn geti unnið eftir og byggja upp viðbúnað heima fyrir. Að hennar sögn eru áttundi og tí- undi áratugur síðustu aldar bornir saman í skýrslunni og kemur þar fram að náttúruhamfarir valda meiri efnahagslegum skaða nú en áður. „Dauðsföllum af völdum nátt- úruhamfara hefur hins vegar fækk- að úr tveim milljónum í 700 þúsund. Fleiri verða aftur á móti fyrir skakkaföllum, en á áratugnum 1990–2000 voru það tveir milljarðar manna,“ segir hún og bætir við að náttúruhamfarir hafi raskað lífi um 170 milljóna manna á árinu 2001. Sigrún bendir á að ný tækni geti hjálpað til og nefnir sem dæmi full- komnar veðurspár, en á síðari árum hafi veðurspár átt þátt í að mann- skaðar hafa ekki orðið meiri en raun er á. Hún telur slæmt skipulag geta haft mjög eyðileggjandi áhrif og bendir á tjón af manna völdum, til dæmis geti búseta á nýjum svæð- um aukið hættu á náttúruhamför- um. „Síðan er það vanræksla í um- hverfismálum og sem dæmi um það er að nú eru yfirvofandi flóð í Kína. Flóð þar hafa aukist á und- anförnum árum og er orsökin fyrst og fremst gróðurhúsaáhrif, auk þess sem skógarhögg hefur mikil áhrif. Þetta eru allt saman hættur sem þarf að hyggja að,“ ítrekar hún. Sigrún telur að Íslendingar hafi heilmikið fram að færa við önnur lönd þegar kemur að neyð- arvörnum, neyðaraðstoð og upp- byggingu eftir hamfarir. Hún segir þörf á áherslubreytingum í al- þjóðlegri þróunaraðstoð til að koma í veg fyrir síendurteknar hörm- ungar og þá fátækt sem margir búa við í kjölfar þeirra. „Við þurfum að ná því markmiði að fækka hungr- uðum íbúum jarðar um helming. Það er nú samt einu sinni þannig að það er erfiðara að fá peninga til for- varna en að setja plástur á sárið,“ segir Sigrún. Morgunblaðið/Jim Smart Sigrún Árnadóttir, framkvæmdastjóri Rauða kross Íslands, og Úlfar Hauksson, nýkjörinn formaður félagsins. Ársskýrsla Rauða krossins um hamfarir og hjálparstarf Fyrirkomulag neyðarvarna á Íslandi fyrirmynd annarra

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.