Morgunblaðið - 18.07.2002, Blaðsíða 34

LISTIR
34 FIMMTUDAGUR 18. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
BJARNI Ólafur Magnússon mynd-
listarmaður var útnefndur bæj-
arlistamaður af menningar-
málanefnd Vestmannaeyja á
dögunum. Bjarni Ólafur stundaði
nám við Myndlista- og handíðaskóla
Íslands 1982–1983. Hann stundaði
BFA-listnám við Kansas City Art
Institute árin 1988–1990 og var á
heiðurslista skólans vegna góðs
námsárangurs en efstu 5% nem-
enda voru á þeim lista. Bjarni Ólaf-
ur var gestanemandi við San Franc-
isco Art Institute 1990, en það
bauðst honum vegna góðs náms-
árangurs.
Bjarni Ólafur var við framhalds-
nám við Goldsmith’s College árin
1991–1992 en sá skóli er annar af
virtustu listaskólum Englands og
lauk þar námi með Postgraduate
Diploma.
Bjarni Ólafur hefur haldið fjórar
einkasýningar hér á landi og hefur
tekið þátt í tveimur samsýningum,
auk þess sem hann tók þátt í sex
samsýningum erlendis á vegum
skólanna, þar af einni farandsýn-
ingu þar sem hann var valinn einn
fulltrúi frá nokkrum helstu lista-
skólum Bandaríkjanna.
Þau verk sem Bjarni Ólafur hef-
ur hug á að vinna að sem bæj-
arlistamaður eru stórar myndir af
mannslíkamanum. Þá bæði kröft-
uga, unga líkama og eldri, hrörn-
andi líkama. Bjarni Ólafur er bor-
inn og barnfæddur
Vestmannaeyingur og hefur búið
þar síðan hann lauk námi.
Bjarni Ólafur
bæjarlistamaður
Formaður menningarmálanefndar, Sigrún Inga Sigurgeirsdóttir, óskar
nýbökuðum bæjarlistamanni, Bjarna Ólafi Magnússyni, til hamingju.
ÖRTRÖÐ tónleikagesta í safni Sig-
urjóns Ólafssonar myndhöggvara á
Laugarnestanga á þriðjudaginn var
slík, að hljómflutningur dróst í nærri
kortér vegna aðflutnings aukastóla.
Eins og endranær var erfitt að spá í
hvað olli svona mikilli aðsókn á
miðjum hágúrkutíma sumarleyfa, og
skal engum getum að leitt hvert vó
þyngra, orðspor flautuleikarans,
Huga tónskálds Guðmundssonar
(bæði kunn meðal yngri kynslóðar
fyrir þátttöku í „Atónal Future“
hópnum) eða gítarleikarans, þó að
manni þætti síðasttalið sennilegast.
Viðfangsefnin voru óvenjufjöl-
skrúðug og frá öllum heimshornum:
Japan, Indlandi, Argentínu og Rúm-
eníu, auk íslenzks frumflutnings í lok-
in. Fyrst kom við sögu einn kunnasti
fulltrúi japanskrar framúrstefnu,
Toru Takemitsu (1930–96) sem í þrí-
þættu verki sínu Toward the Sea fyrir
altflautu og gítar sameinaði hnitmið-
að örform hækunnar og náttúruljóð-
rænnar japanskrar myndlistar í nú-
tímalegu en þó hófsömu tónmáli. Því
miður voru smíðaár hvergi gefin upp í
tónleikaskrá, en freistandi væri að
gizka á að verkið væri frá „afkláruð-
um“ þroskaárum tónskáldsins. A.m.k.
var yfirvegað andrúm kyrrðar og
jafnvægis yfir verkinu, og síðasti
hlutinn hljómaði nánast eins og klass-
ískur impressjónismi. Altflauta Berg-
lindar Maríu reyndist kjörin til sam-
leiks við gítarinn, enda bæði nær
tónsviði hans og hljóðlátari en C-
flautan.
Ravi Shankar (f. 1920) varð e.t.v.
kunnastur á Vesturlöndum á 7. ára-
tug fyrir samleiksbreiðskífu við Yeh-
udi Menuhin („East meets West“) og
sítarleik á Bítlaplötum; gott ef ekki
George Harrison hafði einnig sótt
tíma til hans. Rúmlega 12 mín. langt
verk indverska rögusnillingsins fyrir
C-flautu og gítar, L’aube enchantée
(Dagrenning í álögum), bar með
fjölda stuttra þrástefja gítarsins
merki hefðbundinnar indverskrar
listmúsíkur, þar sem hljómræn fram-
vinda er engin en lag- og hrynræn út-
færsla aftur á móti háþróuð. M.a.
glitti í kunnuglegan hnígandi tón-
skala (líkan þeim í „Within you,
without you“), en einnig varð vart við
vestræna stílþætti. Heildarsvipurinn
minnti mann annars mest á seiðandi
kathak-dans Archönu Jogleikar í
Iðnó á Listahátíð 1998 – hægt fyrst,
en smám saman hraðar unz trylltu
hámarki var náð við hárnákvæman
fótaburð í flóknustu ósamhverfum
hrynmynztrum. Þrátt fyrir ágætan
samleik hefði hrynskerpa flautunnar
samt mátt vera meiri, og ekki mátti
miklu muna að hún drægist aftur úr á
hröðustu tvítyngingarstöðum.
Tangókóngurinn Astor Piazzolla
(1921–92) var ábyrgur fyrir næsta
númeri, Café 1930 úr Sögu tangósins;
látlausum litlum Parísar-„chanson“ í
anda millistríðsára sem dúóið flutti af
óþvinguðum þokka. Sérstaklega vakti
athygli óviðjafnanlegur syngjandi gít-
artónn Kristins í þaulmúsíkalskri og
lýtalausri hendingamótun sem jafnan
hefur fylgt þessum kannski næmasta
meistara rúbatósins í hérlendum gít-
arleik. Á eftir komu Rúmenskir þjóð-
dansar, sex að tölu en allir stuttir.
Þeir munu meðal kunnustu píanó-
verka Bela Bartóks, hér endurútsett-
ir fyrir flautu og gítar af Arthur Lev-
ering. Laglínan var alfarið í höndum
flautunnar, sem var svolítill galli þeg-
ar á heildina er litið. Samt var mikill
sjarmi yfir túlkun dúósins á þessum
litlu Balkanperlum, og sérkennilegar
snöggvaggandi hraðabreytingar
rúmenskra alþýðuspilara komust og
til skila, þó að enn meira hefði mátt
gera úr þeim. En slíkt kostar sem
kunnugt ríflegan samæfingartíma.
Berglind blés ýmist á C-flautu eða
pikkóló, og vakti athygli hvað hún
náði fallega veikum leik úr minnsta en
herskáasta meðlimi flautufjölskyld-
unnar í sekkjapípustemmunni Pe loc
(3.), þó að yfirblástur hennar á stærri
flautuna brygðist lítillega í fjöruga
síðasta laginu, Maruntel.
Að lokum var frumflutt Eq. III: In
memoriam, nýtt íslenzkt verk fyrir
uppmagnaða flautu og gítar eftir
Huga Guðmundsson. Ekki varð und-
irritaður nú mikið var við uppmögn-
unina, en hins vegar við e.k. berg-
málsvél eða rafræna „lykkju“ sem
endrum og eins – þó ávallt aðeins á
mörkum hins heyranlega aftast úr sal
– virtist óma undir, hvort sem hefur
verið rafrænt endursvar í rauntíma
eða niðursoðið fyrir fram. Verk Huga
var bitastætt bæði að lengd (um 9
mín.) og gerð. Þó að höfundur virtist
ekki vilja slíta sig með öllu frá ídyll-
ískri spænsk-márísku erkiímynd
hljóðfæranna – einkum í byrjun, þar
sem ávæningur af serkneskri róman-
tík sveif yfir vötnum – var í senn nú-
tímalegur og frumlegur blær yfir tón-
smíðinni. Auðgreinanlegur formrænn
heildarsvipur fékkst m.a. við ítrekun
„mottó“-stefs í óreglulegum 6/8 takti
við tvíundahljómferli gítars í
tengslum við tokkötukenndan rithátt
sem brá fyrir inn á milli undirkafla.
Framandleg en oftast ljóðræn
stemmning gerði sitt til að auka
áheyrileika verksins, og meðal and-
stæðukafla mátti á einum stað heyra
nærri því draugalegan hljómablástur
og flaututónagítargripl. Í afbragðs-
góðum flutningi dúósins var naumast
að sökum að spyrja um samsvarandi
góðar undirtektir áheyrenda að leiks-
lokum.
Heimshorna á milli
TÓNLIST
Sigurjónssafn
Takemitsu: Toward the Sea. Shankar:
L’aube enchantée. Piazzolla: Café 1930.
Bartók/Levering: Rúmenskir þjóðdansar.
Hugi Guðmundsson: Eq. III: In memoriam
(frumfl.). Berglind María Tómasdóttir,
flautur; Kristinn H. Árnason, gítar. Þriðju-
daginn 16. júlí kl. 20:30.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Berglind María
Tómasdóttir
Kristinn
H. Árnason
ÆTLA mætti af fyrrgreindum
orðum að dæma, sem standa á kápu
þessarar bókar, að hún innihéldi al-
vörulausan sam-
setning sem kast-
að væri fram í
galsa og hálfkær-
ingi. Orðið »bull«
er neikvætt svo
ekki sé meira
sagt. »Óvitrænn«
er fræðilegra en
stefnir í sömu átt.
En höfundinum
sýnist ekki vera
neinn leikara-
skapur í hug. Þvert á móti kynnir
hann sig sem alvarlega þenkjandi
menntamann og skáld. Reyndar eru
fyrrgreind orð hans frjálsleg útlegg-
ing úr frönsku: l’art expérimental de
la non-réflexion – sem er mun hátíð-
legra. Í inngangi kveður skáldið sig
vera í leit að listformi í anda læri-
föður síns og boðbera súrrealismans,
André Breton, sem aftur var innblás-
inn af kenningum Freuds og Jungs.
Á þeim nótunum tók Benedikt sér
fyrir hendur að gera ærlega tilraun
eftir línum stefnunnar eins og hann
skilur hana, festa á blað það sem í
hugann kæmi hverju sinni – eða frá
hjartanu réttara sagt – hversu
óskipulega sem það birtist á skjá vit-
undarinnar. En það reyndist hægara
sagt en gert. Lengi vel streittist
skynsemin og rökhugsunin við að
hefta flæði tilfinninganna. Öðru
hverju lítur skáldið yfir unnið verk til
að leggja mat á árangurinn. Að lokn-
um fyrstu tilraunum kemst hann að
raun um að þetta sé »enn alltof heim-
spekilegt«. Hugarstarfið skyldi vera
með öllu frjálst og óþvingað. Þetta
átti að verða ósjálfráð skrift eins og
hann orðar það á einum stað. Og enn
er af stað haldið. Skáldið heldur
áfram að kafa dýpra í sálardjúp. Ný-
stárlega samsett orð verða til. Og
sum harla löng og torkennileg! Og
fyrr en varir vaknar þessi krefjandi
spurning: »Verða menn ekki bara
ruglaðir á því að hugsa og vilja stefna
að einhverju – gáfulegu?« Til að losna
við þetta gáfulega rugl heldur skáldið
stíft áfram að stefna á vit hugarflugs
og dagdrauma með þeim – að hans
mati – jákvæða árangri að hinn rök-
legi skynheimur leysist smásaman
upp og verður að flöktandi mynd-
brotum.
Höfundur var búsettur í París þeg-
ar ljóðin voru ort. Ljóst er að hann er
á valdi borgarinnar og franskrar
tungu eins og svo margur sem geng-
ur þar um stræti. Til að tengja hugar-
flugið við stað og stund upplýsir hann
hvenær og hvar í borginni ljóðin –
mörg hver að minnsta kosti – urðu til.
Einnig hvernig hann var sjálfur fyrir
kallaður á stað og stund. Um hagi
sína að öðru leyti er hann fáorður þó
textinn sé annars harla persónuleg-
ur. Í sumum ljóðanna má greina
trúarlegan undirtón.
Höfundur játar í inngangi að hann
skilji ekki sjálfur ástæðu þess að
hann tók að fást við þessar tilraunir.
Raunar er það í anda stefnunnar! Ár-
angurinn varð eftir því. Var þess þá
síst að vænta að út úr þessu sprytti
einhver heildarmynd. Þvert á móti
eru ljóðin eins og hvert úr sinni átt-
inni.
Ljóð sín yrkir Benedikt S. Lafleur
um og upp úr miðjum síðasta áratug,
þrem aldarfjórðungum eftir að súr-
realisminn kom fram. Ný vísindi
ásamt þeirri tilfinningalegu óreiðu,
sem fyrri heimstyrjöldin olli, kölluðu
þá á gagngert endurmat og breytt
hugarfar. Þannig brugðust skáldin
við þegar þeim þótti gömul gildi hafa
brugðist; hófu leit í undirvitund sinni,
settu drauminn í hlutverk raunveru-
leika. Súrrealisminn einskorðaðist
við fáein skáld á þriðja áratugnum.
En áhrif hans á ljóðlist og myndlist
urðu bæði víðtæk og langæ. Ekki
verður reynt að útskýra það hér og
nú hvers vegna stefnan höfðar enn til
ungra skálda sem telja sig jafnframt
þurfa að gera tilraunir með hana, og
það að svona löngum tíma liðnum.
Teikningar höfundar, sem bókina
prýða, lýsa góðu handbragði og
standa þannig textanum framar að
dómi undirritaðs.
Frágangurinn – innri sem ytri –
hefði mátt vera betri. Svo virðist sem
nokkuð skorti á að höfundur hafi ís-
lenskt mál á valdi sínu. Mikið ber á
smávægilegum mál- og stafsetning-
arvillum. Þokkalega málhagur maður
hefði getað lagað það allt með einum
yfirlestri.
Setning textans er afar bágborin.
Til dæmis virðist setjarinn ekki
kunna að skipta orðum á milli lína.
Umbrotið er líka úr lagi gengið. Það
er leitt að þurfa að segja það en sann-
leikur er það eigi að síður að prentun
og bókagerð hefur verið að hraka
hér, jafnt og þétt, síðan á dögum
handsetningarinnar.
Í leit að formi
BÆKUR
Ljóð
Úrval ljóðabullstilrauna ásamt óvitræn-
um myndskreytingum eftir Benedikt S.
Lafleur. 120 bls. Útg. Lafleur. Prentun:
Háskólafjölritun ehf. 2002.
Í HUGSUNARLEYSI TÍMANNA
Erlendur Jónsson
Benedikt
S. Lafleur
VIÐ fornleifarannsóknir á Þingvöll-
um í sumar komu í ljós leifar af fleiri
þingbúðum en til þessa höfðu verið
þekktar. Aðalbúðaþyrpingin er vest-
an Öxarár, en nú hafa fundist búða-
leifar á árbakkanum austanmegin,
við svokallaða Biskupshóla sem eru
skammt frá Þingvallabænum.
Adolf Friðriksson, forstöðumaður
Fornleifastofnunar Íslands, stjórn-
andi uppgraftarins á Þingvöllum,
segir markmið athugana sumarsins
hafa m.a. verið að skoða ystu mörk
þingstaðarins, en þau eru óþekkt.
Þær þingbúðir sem nú sjást á yf-
irborði séu aðeins hluti af þeim
mannvirkjaleifum sem vænta megi
að þar sé að finna undir sverði. Eins
er líklegt að hluti þingbúða hafi
eyðst í aldanna rás, m.a. af völdum
Öxarár sem breytt hefur farvegi sín-
um og brýtur árbakkana. Adolf seg-
ir minjunum enn stafa hætta af ánni.
Fornleifafræðingarnir leituðu á
dögunum ummerkja um forn mann-
virki í rofi á árbökkum og í árfar-
veginum. Adolf segir árbotninn þak-
inn fínum malarframburði, en á
fáeinum stöðum megi sjá í nokkra
steina og það stingur í stúf við frem-
ur einsleitan botninn. Einn þessara
staða er við austurbakka árinnar,
skammt frá Biskupshólum. Við nán-
ari athuganir á árbotninum þar
komu í ljós leifar af vegg af mann-
virki sem er að mestu eyðilagt af
ánni. Hleðslur sjást í árbakkanum
og frá henni liggja veggjaleifar á
botni árinnar, og eru oftast á kafi í
vatni. Vegna vatnsstöðunnar í ánni
núna var hægt að teikna upp sýni-
legar leifar, en Adolf segir erfitt að
gera frekari rannsóknir við þessar
aðstæður. Æskilegt væri að reyna
að stöðva frekari minjaeyðingu með
einhverju móti, en sem stendur er
ekki ljóst hvernig væri best að hlífa
minjunum gegn vatnsaga og broti.
Adolf segir rannsóknir sumarsins
þegar hafa breytt dálítið þeirri
mynd sem menn höfðu haft af þing-
staðnum og mörg spennandi verk-
efni bíði á Þingvöllum, einkum á
svæðinu austan ár, en fáist nægilegt
fjármagn verður það rannsakað
frekar næstu sumur.
Fundu fornan
vegg í Öxará
Í SUMAR hefur Árbæjarsafnið lagt
áherslu á að kynna ungt og efnilegt
tónlistarfólk fyrir gestum og gang-
andi.
Á laugardag, kl. 14 verða kynntir
hljóðfæraleikararnir Ingi Garðar
Erlendsson, básúna, Guðrún Rúts-
dóttir, básúna og Ella Vala Ár-
mannsdóttir, píanó.
Á efnisskránni eru meðal annars
gömul íslensk tvísöngslög og erlend
verk fyrir básúnur frá síðari hluta
tuttugustu aldar.
Tvísöngslög í
Árbæjarsafni
Í GALLERÍI Sölva Helgasonar,
Lónkoti í Skagafirði, stendur nú yfir
sýning Ólafar Birnu Blöndal á olíu-
pastelmyndum. Viðfangsefni Ólafar
er landslag frá Norður- og Austur-
landi.
Ólöf stundaði nám vð listadeild
Stephens College í Bandaríkjunum
og í Myndlistarskólanum í Reykja-
vík um árabil. Hún hefur haldið
fjölda einkasýninga og tekið þátt í
fjölmörgum samsýningum.
Sýningin stendur til 31. júlí.
Olíupastel
í Lónkoti