Morgunblaðið - 30.07.2002, Blaðsíða 21

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. JÚLÍ 2002 21
Er vi
nnin
gur í
loki
nu?
fiú sér› strax
BALTIC WOOD parket
í miklu úrvali
Verðdæmi: Eik Unique 14mm 3ja stafa
Tilboð kr. 2.990,- m2
UNDANFARI fyrri Sumartón-
leika sl. laugardags í Skálholti var að
venju erindi tónskylds eðlis. Að
þessu sinni í formi frjálslegs spjalls
sr. Bernharðs Guðmundssonar stað-
arrektors við þrjú hinna fimm tón-
skálda af yngri kynslóð (Mist Þor-
kelsdóttir og Hildigunnur Rúnars-
dóttir kváðu staddar erlendis) er að
beiðni Sumartónleika höfðu samið
verk byggð á íslenzkum „tónlistar-
arfi“, eins og fram kom af kynning-
argrein í síðustu Lesbók Morgun-
blaðsins. Var þar væntanlega átt við
þjóð- og sálmalög þau er uppgötv-
uðust á síðasta áratug í handritum
Þjóðskjalasafnsins og sem Colleg-
ium Musicum í Skálholti var falið að
skrá og kanna með fjárstyrk frá
ýmsum aðiljum. Því miður lá flestum
lágt rómur og barst þar af leiðandi
misvel til aftari bekkja hvað spyrli
og tónskáldum fór á milli. Þó virtist
fæstum feimnismál að greina frá
persónulegum viðhorfum sínum og
aðferðum, og kom það ánægjulega á
óvart um leitandi höfunda af yngri
kynslóð, sem eðli málsins samkvæmt
geta hæglega lent í varnarstöðu
gagnvart vinsælustu greinum nú-
tíma tónsköpunar. Að vísu hefðu til-
raunamótaðar hugmyndir sumra um
meðferð á frumgerðum tónlistar-
arfsins vel getað valdið mönnum
nokkurn ugg um hvort lögin fornu
kæmust yfirhöfuð til skila í endur-
þekkjanlegri mynd. En sem betur
fór virtist laglínan í söngrödd oftast
halda sínu upphafi þegar til kom
klukkustundu síðar, þrátt fyrir
stundum ærið skrautlegar útfærslur
í undirleik.
Textahlið viðfangsefna dagsins
komst ásamt umsögnum Kára
Bjarnasonar vel til skila í tónleika-
skrá. Það sama verður ekki sagt um
músíkhliðina. Tildraga verkefnisins
var hvergi getið (af tónleikaskránni
mátti fullt eins skilja að verkin væru
að öllu leyti frumsamin), hvað þá
frumgerða laganna eða útsetninga
tónskáldanna, og hlýtur að teljast
furðulegt þegar nýuppgötvuð lög úr
fornri íslenzkri geymd eiga í hlut
sem vakið hafa ómælda forvitni tón-
listarunnenda. Ekki var einu sinni
borið við að birta neina frumgerð
laganna á nótum, sem í stöðunni
hefði verið sjálfsagður viðmiðunar-
kostur fyrir hlustendur. Né heldur
voru tilgreindar margbreytilegar
áhafnir tónverkanna. Að frátöldum
stuttum ágripum um feril tónskálda
var því engu líkara en að kveðskap-
urinn hefði einn þótt skipta máli við
þetta tónleikahald.
Allt um það dugðu fjölbreytni og
andagift tónskáldanna ungu til að
halda eyrum manns sperrtum frá
upphafi til enda. Næst hefðbundinni
dúr/moll útfærslu var framlag Hildi-
gunnar Rúnarsdóttur sem með lát-
lausum kórútsetningum sínum án
undirleiks á Hygg að og herm hið
sanna (fyrir sópran, alt, tenór og
bassa) og Árið nýtt (SSA) snerti
kannski nánast allra innsta eðli
gömlu laganna – og einna líkast því
sem ætla mætti að hefði getað hljóm-
að hér fyrr á öldum, hefðu tónmennt-
ir náð að dafna. Um allan kórsöng sá
sönghópurinn Gríma af snilld og
hlaut ótrúlega fyllingu í frábærri
akústík Skálholtskirkju, þrátt fyrir
aðeins einn söngvara í hverri rödd.
Segja má að „huglæging“ útsetn-
inga hafi stigaukizt framan af. Mist
Þorkelsdóttir tók Ó, ég manneskjan
auma fyrir tenór og sembal íhugul-
um anda á tiltölulega umbreyttu tón-
máli í undirleik og í Minn andi, Guð
minn, gleðst í þér kvað við lífleg
frjáls tvíröddun alts og sellós sem vó
tímalaust salt milli síðmiðalda og nú-
tíma í bráðfallegri úfærslu. 10 atrið-
um síðar átti Mist tvær snotrar a
cappella útsetningar í þrástefjamót-
uðum madrígalastíl atómaldar, Mitt
hjarta gleðst í Guði (SATB, frumfl.)
og Sætt lof (SAT) sé þér sungið. Jón
Guðmundsson skrifaði í báðum lög-
um sínum (bæði frumfl.) fyrir tvo gít-
ara (lék sjálfur á annan) og söngv-
ara, að viðbættum fiðlu og sellói í því
seinna sem flutt var undir lokin.
Annars voru tök Jóns nokkuð keim-
lík og einkenndust bæði lögin af
löngum for- og millispilum. Í Seg þú
lof Drottni, sál mín, nú (S, B) mynd-
aði ört tifandi gítarleikurinn, líkt og í
Heyr mig Jesús, læknir lýða (S),
kliðmjúkan bakgrunnsvef við seim-
langan sönginn svo minnt gat á
trúbadúríska edenssælu. Í viðameira
seinna laginu bættust ísórytmar
strokhljóðfæranna við í skemmtilega
Ives-kenndri fjölkóraþvögu er hélt
samt býsna samfelldum heildarsvip,
burtséð frá dálítið endasleppu nið-
urlagi.
Hinn hálfþýzki Steingrímur
Rohloff var þistillinn í þessu fjöl-
skrúðuga tónblómabeði. Útsetning-
ar hans, ef svo mætti kalla, voru jafn-
framt skrifaðar fyrir flesta
flytjendur (SSATB, fiðlu, selló, gítar
og orgel), enda þær einu sem út-
heimtu stjórnanda. Fyrstu tvö lögin,
Þér skal ei ógna né æja og Blessaða
Jesú blessuð und (bæði frumfl.) voru
stytzt. Nokkru lengri voru seinni
lögin, Minn munnur syngur og Upp,
upp, mín sál. Á milli þeirra var
óskráð lag er týndist í munnlegri
kynningu [„...vetrartíð“(?)] en sem
undirrituðum þótti einna tilkomu-
mest. Annars var krassandi stíll
Steingríms nokkuð samur við sig í
öllum verkunum. Ómstríðir klasa-
hljómar, þétt sköruð þrástef og ýms-
ir framsæknir nútímaeffektar riðu
svo húsum að halda mætti á köflum
að martraðir eða flogaveikiköst
væru megin innblásturslind höfund-
ar – að ekki sé minnzt á síðasta núm-
erið sem vakti upp hrollfyndna sýn
súrrealíska endurreisnarmálarans
Hieronymusar Bosch af helvíti.
Engu að síður sat merkilega mikið
eftir af þessum eitilhvössu útlegg-
ingum á gömlu dýrðarsöngvum
Drottins, þar sem auðmjúkt lagferli
guðsóttandi fortíðar úr börkum
söngvaranna myndaði kynlegan
kontrapunkt við ógnvæna framtíð úr
hljóðfærunum undir skilvísri stjórn
Gunnsteins Ólafssonar.
Hjá þeim ósköpum var dúnmjúk
nálgun Elínar Gunnlaugsdóttur sem
sannkallað smyrsl í Gíleað. Þeir vita
bezt sem reynt hafa, að aðalvandi
hins einfalda felst í að gera það gríp-
andi til frambúðar – en það er um
leið hið erfiðasta í allri listsköpun og
verður seint lært af öðrum. Spar-
neytnar en persónulegar útsetning-
ar Elínar voru skínandi dæmi um
galdur einfaldleikans þegar vel tekst
til. Kærleikur mér kenn þekkja þinn
fyrir fiðlu, víólu & alt og Heilagur,
heilagur (f. S, T & strengjakvartett)
voru í gervifornum „religioso antico“
anda, og í Þér þakkar fólkið (A & s.)
lék sellóið þjóðlega fimmunda-
bordúna í „viðlögum“ upphafs- og
lokavísuorða hvers erindis. Útsetn-
ingar Elínar á Sæti Guð, minn sanni
faðir og Jesús, vor allra endurlausn,
báðar fyrir fimmradda kór a capp-
ella, mynduðu niðurlag afar vel
heppnaðra tónleika, þar sem einkum
heiðskír hómófónía fyrra lagsins
markaði einn af hápunktunum í
afburðatærum söng Grímuhópsins.
Óhætt er að fullyrða að fjölmargt
hafi borið fyrir eyru á þessum fjöl-
breyttu tónleikum sem vert væri að
njóta aftur af geisladiski, og verður
vonandi úr. Alltjent má segja að
þjóðin hafi löngu átt heimtingu á við-
líka innblásnum útsetningum á söng-
list genginna kynslóða, hversu „inn-
lend“ sem hún annars kann að
reynast við nánari skoðun.
En betra seint en aldrei.
Fortíð í fram-
tíðarumgjörð
TÓNLIST
Skálholtskirkja
Tónverk byggð á tónlistararfinum eftir El-
ínu Gunnlaugsdóttur, Mist Þorkelsdóttur,
Jón Guðmundsson, Steingrím Rohloff og
Hildigunni Rúnarsdóttur. Sönghópurinn
Gríma (Kristín Erna Blöndal S, Jónína
Kristinsdóttir S, Guðrún Edda Gunnars-
dóttir A, Gísli Magnússon T & Benedikt
Ingólfsson B); Sigurlaug Eðvaldsdóttir,
Ólöf Þorvarðsdóttir, fiðlur; Guðrún Þór-
arinsdóttir, víóla; Hrafnkell Orri Egilsson,
selló; Guðmundur Pétursson, Jón Guð-
mundsson, gítarar; Douglas A. Brotchie,
orgel; Helga Ingólfsdóttir, semball.
Stjórnandi í verkum Steingríms: Gunn-
steinn Ólafsson. Laugardaginn 27. júlí kl.
15.
SUMARTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Morgunblaðið/Jim Smart
„Óhætt er að fullyrða að fjölmargt hafi borið fyrir eyru á þessum fjöl-
breyttu tónleikum sem vert væri að njóta aftur af geisladiski.“
4 stk. í pakka verð kr. 2.300.
Kanna í stíl kr. 2.995.
5 mismunandi gerðir.
PIPAR OG SALT
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
DARTINGTON GLÖS