Morgunblaðið - 05.09.2002, Blaðsíða 26

LISTIR
26 FIMMTUDAGUR 5. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
RUMON Gamba er nýr aðalhljóm-
sveitarstjóri Sinfóníuhljómsveitar
Íslands. Gamba er 29 ára Breti;
Gamba-nafnið kemur frá ítölskum
forfeðrum langt aftur í ættir, en
Rumon er keltneskt nafn frá heima-
slóðum hans á Cornwall. Rumon
Gamba er sannarlega ungur í þetta
starf, en eigi að síður hefur hann
mikla reynslu að baki sem hljóm-
sveitarstjóri. Aðalfag hans í tónlist-
inni var sellóleikur, en í Konunglegu
tónlistarakademíunni í London sneri
hann sér að námi í hljómsveitar-
stjórn og gekk það mjög vel. Hann
hreppti margvíslegar viðurkenning-
ar strax á námsárum sínum, og það
segir sitt um færni hans, að 25 ára
gamall var hann orðinn aðstoðar-
hljómsveitarstjóri Fílharmóníusveit-
ar breska útvarpsins, BBC. Með
þeirri hljómsveit gerði hann fjölda
hljóðritana fyrir Chandos-útgáfuna,
og kom oft fram með henni á tón-
leikum; bæði opinberum tónleikum
og stúdíótónleikum fyrir BBC sem
sendir voru út bæði í útvarpi og sjón-
varpi. Hann hefur meðal annars
stjórnað tónleikum á tónlistarhátíð-
inni virtu BBC Proms. Þar sem
blaðamanni finnst orðið nokkuð
langt síðan hann eignaðist geisla-
diska þar sem Rumon Gamba stjórn-
ar var hann einhvern veginn viss um
að þessi maður hlyti að vera eldri. En
ungur er hann; – og líka glaðlegur,
opinn og jákvæður; – „orkubomba“
segir landi hans Bernharður Wilk-
inson aðstoðarhljómsveitarstjóri,
sem átti sinn þátt í því að fá hann
hingað, efir þrenna ákaflega vel
heppnaða tónleika hljómsveitarinnar
undir hans stjórn á síðustu misser-
um. Frami Rumons Gamba hefur
verið hraður og mikill, og hann hefur
þegar komið fram sem gestastjórn-
andi með mörgum fremstu hljóm-
sveitum Evrópu. Hann hefur einnig
stjórnað hljómsveitum í Ástralíu og
Kanada og nú í haust stjórnar hann í
fyrsta sinn í Bandaríkjunum; fyrst
Fílharmóníusveitinni í Flórída og í
kjölfarið Fílharmóníusveitinni í New
York. En Sinfóníuhljómsveit Íslands
verður hans fyrsti póstur í aðalhlut-
verki; – hans fyrsta fasta aðalhljóm-
sveitarstjórastarf; en það þýðir ekki
aðeins að hann stjórni hér oftar en
aðrir stjórnendur, heldur er hann
líka ábyrgur fyrir listrænu starfi
hljómsveitarinnar; á stóran þátt í
verkefnavali og skapar sveitinni list-
rænan prófíl. Áhrifa hans fer þó
varla að gæta fyrr en líður á vetur-
inn, verkefnaval þessa vetrar var
þegar í höfn þegar hann var ráðinn,
og hann stjórnar aðeins tvennum
tónleikum í vetur; þar af tónleikum á
Myrkum músíkdögum þar sem ein-
göngu verður leikin íslensk tónlist.
Það er ekkert launungarmál að
stjórnendur Sinfóníuhljómsveitar
Íslands á liðnum árum hafa verið
umdeildir á ýmsan hátt; – mismikið
þó. Sumum þóttu Finnarnir Petri
Sakari og Osmo Vänskä einblína um
of á finnska tónlist, þótt vissulega
hafi þeir báðir átt þátt í því að skapa
hljómsveitinni ákveðinn faglegan
grunn. Öðrum þótti síðasti aðal-
hljómsveitarstjóri, Rico Saccani,
helst til íhaldssamur í verkefnavali; –
gera þó afburða vel í þeim verkum
sem hann kunni og voru honum kær,
en standa sig verr þegar komið var
út fyrir það hefðbundnasta og þekkt-
asta í tónbókmenntunum; – ekki síst
þegar að íslenskri tónlist kom, en
hann virtist hafa takmarkaðan
áhuga á verkum íslensku tónskáld-
anna. Það má því heita víst að ís-
lenskum tónskáldum á eftir að þykja
spennandi að heyra hvernig Rumon
Gamba tekst til við verk þeirra.
Óneitanlega fylgir því talsverður
spenningur að fá hingað nýjan aðal-
hljómsveitarstjóra og fastagestir
Sinfóníuhljómsveitarinnar, ekki síð-
ur en hljómsveitin sjálf og forsvars-
menn hennar, bíða einnig spenntir
eftir að sjá hvernig til tekst.
Ekki kvöð, heldur mikilvægt
að flytja íslensk verk
En hvar liggja áhugasvið Rumons
Gamba í sinfónískri tónlist; – hverjar
verða áherslur hans með Sinfóníu-
hljómsveit Íslands; hvað þekkir hann
af íslenskri tónlist, og hvaða árangri
vonast hann til að hafa náð þegar
ráðningartímabilinu lýkur? Þetta
eru bara nokkrar af þeim ótalmörgu
spurningum sem brenna á blaða-
manni þegar við setjumst niður til að
spjalla saman í Háskólabíói.
„Þú spyrð hver áhugasvið mín í
tónlistinni séu; – ætli ég verði ekki
bara að segja tónlistin eins og hún
leggur sig sé áhugasvið mitt. Sígild
sinfónísk verk eru auðvitað það sem
ég hef mestar mætur á, en það er erf-
itt fyrir mig að segja að eitthvert eitt
tímabil eða ein tegund verka sé í
meira uppáhaldi en önnur. Ég er
Breti og mér þykir vænt um verk
minna tónskálda eins og vera ber. Ég
get þó sagt að ég hafi miklar mætur á
rússneskri tónlist, og verk tónskálda
eins og Beethovens og Brahms eru
kjarni sígildrar tónlistar; – verk
Mozarts og Haydns einnig. Í verkum
þessara tónskálda finnur maður
grunn sem endalaust er hægt að
sækja í og uppgötva nýja hluti. Þetta
er uppistaðan, en ég er þó mikið fyrir
fjölbreytni og vil leita fanga víða. Ég
þekki ekki mikið til íslenskrar tón-
listar, en hef þó heyrt nokkur verk í
útvarpinu heima, BBC. Það verður
spennandi fyrir mig að kynnast ís-
lenskri tónlist. Ég lít ekki endilega á
það sem skyldu eða kvöð að flytja
íslensk verk, mér finnst það bara
mikilvægt vegna þess að Sinfóníu-
hljómsveit Íslands er ekki borgar-
hljómsveit eins og margar hljóm-
sveitir erlendis, – heldur hljómsveit
allra Íslendinga. Það er mikilvægt að
íslensk tónlist heyrist hvort sem hún
er góð eða slæm; – við komumst ekki
að því hvernig hún er nema heyra
hana. Það er líka sérstaklega mik-
ilvægt að ung tónskáld fái tækifæri
með hljómsveitinni og njóti þess að
heyra hljómsveitarverk sín lifna við.
Hvaða hljómsveit ætti að spila þau ef
ekki Sinfóníuhljómsveit Íslands?“
Auðsveip og áhugasöm
hljómsveit
Rumon Gamba viðurkennir að
hafa sjálfur átt við tónsmíðar, en ger-
ir lítið úr, – „það er löngu liðin tíð“,
segir hann og hlær við. Hann lærði á
selló og stundaði tónlistarnám í Dur-
ham-háskóla, en hljómsveitarstjórn-
in tók yfir þegar hann kom í Kon-
unglegu tónlistarakademíuna í
London. Hann segir að verðlaunin
sem hann hreppti í skólanum hafi
verið mikil hvatning, og síðan þá hafi
hljómsveitarstjórnin átt hug hans
allan. Það segir líka sína sögu um
hæfileika þessa geðþekka manns hve
víða hann hefur farið og hve eftir-
sóttur hljómsveitarstjóri hann er nú
þegar. En hvernig er heimur hljóm-
sveitanna í dag? Er sú tíð liðin að tal-
að sé sérstaklega um þýskan hljóm-
sveitastíl, rússneskan eða enskan; –
austur-evrópskan eða norður-evr-
ópskan?
„Jú, þetta er að verða liðin tíð. Ég
stjórna í Ástralíu, og í hljómsveitun-
um þar eru Rússar og Þjóðverjar.
Heimurinn er orðinn svo blandaður í
dag og hljómsveitarstjórarnir auð-
vitað mikið á ferðinni. Þó get ég sagt
að hljómsveitirnar eru ennþá hver
um sig með sitt eigið svipmót og kar-
akter, þótt það sé ekki líkt því eins
mikið og í þá daga þegar til dæmis
Georg Szell stjórnaði Cleveland-
hljómsveitinni og hún hafði sinn auð-
þekkjanlega hljóm. Þotuöldin hefur
breytt þessu. Mér finnst hljómsveitir
líka ólíkar að ýmsu öðru leyti en bara
hvað hljóminn snertir. Þar á ég við
viðhorfið til tónlistarinnar og vinn-
unnar og ýmsa slíka þætti. Ég man
til dæmis vel þegar ég kom hingað
fyrst, hvað ég var spenntur fyrir því
hvað hljómsveitin hér var auðsveip,
og það var nokkuð sem ég bjóst ekki
við. Mér þótti það merkilegt hvað
fólkið var fljótt að tileinka sér leið-
beiningar og tilsögn og gera ná-
kvæmlega það sem um var beðið og
það bæði fljótt og vel. Það eru ótal
margar hljómsveitir þar sem þetta
er erfiðleikum bundið, fólk er fast í
sínu og það tekur langan tíma að
breyta hlutunum. Mér fannst strax
að fólkið í hljómsveitinni hér ynni af
mikilli einurð. Þetta er góður eigin-
leiki hjá hljómsveit. Mér fannst líka
andinn í hljómsveitinni afskaplega
góður og þægilegur.“
Sinfóníuhljómsveit Íslands er ekki
gömul á evrópskan mælikvarða, en
Rumon Gamba segir að hún hafi þó
náð upp ágætum leikstíl. Það er þó
aldrei svo að ekki þurfi að betrum-
bæta leikinn, og að því ætlar hann að
vinna markvisst. „Það hefur kannski
verið erfiðast fyrir hljómsveitina að
síðustu misserin hefur hún ekki haft
einhvern einn sem hefur haldið vel
utan um hana í það minnsta átta til
tíu vikur á vetri til að vinna sérstak-
lega að því að skapa henni grunn eða
hljóm og laða þar með betur fram
hennar einstaka svip eða stíl. Mitt
hlutverk er ekki að troða einhverju
slíku upp á hljómsveitina. Verkefni
mitt með henni verður að vinna að
þessu jafnt og þétt; – leita að hennar
karakter og ná honum fram í leik
hennar. Þetta er nokkuð sem við
vinnum saman að, það gæti tekið
tíma, en er mjög spennandi. Þetta
snýst kannski meira um hugarfar en
akkúrat það hvernig spilað er. Við
þurfum að finna okkar sérstöku leið
gegnum tónlistina.“
Vilji til að prófa nýja hluti
En er það kostur eða galli að
stjórna hljómsveit sem á sér hvorki
langa sögu né hefðir í samanburði við
það sem tíðkast meðal rótgrónustu
hljómsveita?
„Satt að segja hef ég ekki hugsað
út í það. Sumir gætu talið það galla
að vinna með hljómsveit sem hefur
ekki þessar gömlu hefðir að byggja
á. Með rótgrónum hljómsveitum er
hægt að vinna hratt og örugglega að
verkum fyrir tónleika vikunnar, og
það þarf kannski ekki að eyða miklu
púðri í annars konar vinnu. Ég tala
nú ekki um ef þær hafa unnið lengi
með sama hljómsveitarstjóra og
kunna öll helstu sinfónísk verk. En
það sem er spennandi við ungar
hljómsveitir er að þær eru til dæmis
viljugri að prófa nýja hluti. Þann
vilja og þá spennu þarf að virkja til
að skapa hljómsveitinni traustan
grunn. Þá verður allt annað miklu
auðveldara. Þetta getur verið mikil
og skapandi mótunarvinna, en
örugglega mjög skemmtileg. Það
getur verið erfitt að biðja gamal-
gróna hljómsveit sem alltaf spilar
fallega að framkalla hráa og grófa
tóna til dæmis í Mahler eða Sjostak-
ovitsj. Ung hljómsveit á auðveldara
með svona hluti.“
Rumon Gamba hefur ákveðnar
skoðanir á því hvers konar verkefn-
um hann vill vinna að með Sinfón-
íuhljómsveit Íslands. Honum finnst
það mikilvægt í svo litlu landi að
verkefnaval sé mjög fjölbreytt, en
tekur fram að það megi þó ekki vanta
samhengi eða þráð í prógrammið.
Hann leggur áherslu á að ná til
yngra fólks og skólakrakka, og líka
má búast við öðruvísi eða sérstökum
tónleikum, til að krydda það hefð-
bundna. „Fyrst og fremst vil ég þó að
áheyrendur geti treyst mér og
hljómsveitinni; geti reitt sig á góða
tónleika, og að þeir verði líka fyrir
einhverri uppljómun í hvert sinn sem
þeir koma að hlusta og geti upplifað
lítið ævintýri.“
Leitin að hljómnum
snýst um hugarfar
Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands hefur fengið nýjan
aðalhljómsveitarstjóra.
Rumon Gamba er ung-
ur, en þó bæði reyndur
og afar eftirsóttur
hljómsveitarstjóri.
Bergþóra Jónsdóttir
ræddi við hann um tón-
listina, um hljómsveit-
ina sem hann hefur nú
tekið að sér að leiða og
leitina að hljómnum.
Morgunblaðið/Kristinn
„Mér fannst líka andinn í hljómsveitinni afskaplega góður og
þægilegur,“ segir Rumon Gamba.
begga@mbl.is
Í haustáætlun
Menningarmið-
stöðvarinnar
Gerðubergs kenn-
ir margra grasa.
Nú stendur yfir –
Norræna farand-
sýningin Við, en
myndlistarsýning
Brynju Þórðar-
dóttur verður
opnuð 20. septem-
ber.
Átta ólíkar fiðlur koma frá Banda-
ríkjunum og verða kynntar 22. sept-
ember. Flutt verða tóndæmi úr ólík-
um tónverkum. Dagskráin er í
samstarfi við FÍT. Laugardaginn 28.
september verður Sjónþing Manfreðs
Vilhjálmssonar. Stjórnandi er Aðal-
steinn Ingólfsson. Spyrlar: Albína
Thordarson og Pétur Ármannsson.
Evrópusamband píanókennara
stendur fyrir nám-
skeiði, „master-
klass“, í píanóleik
fyrir byrjendur og
lengra komna 19.
og 20. október og
Ritþing með
Matthíasi Johann-
essen verður 9.
nóvember og
stjórnar Silja Að-
alsteinsdóttir
þinginu. Sama dag verður opnuð sýn-
ing á listaverkum úr eigu Matthíasar.
Þá verður myndlistarsýning Jóns
Ólafssonar opnuð í Félagsstarfinu 22.
nóvember og barnadagur verður 23.
nóvember. Yfirskriftin er Viltu lesa
fyrir mig? Þar munu barnabókahöf-
undar lesa úr nýútkomnum verkum
sínum. Einnig verður opnuð sýning á
myndskreytingum úr nýútkomnum ís-
lenskum barnabókum.
Fiðlur, ritþing og
myndlist í Gerðubergi
Matthías
Johannessen
Manfreð
Vilhjálmsson
MARGRÉT Hrafnsdóttir sópran-
söngkona og Hrönn Þráinsdóttir
píanóleikari halda tónleika í Lista-
safni Sigurjóns Ólafssonar í kvöld,
fimmtudagskvöld, kl. 20. Þær flytja
ljóð og aríur eftir m.a. Händel,
Schumann, Grieg og Smetana. Þær
eru báðar í námi í Þýskalandi,
Hrönn við tónlistarháskólann í
Freiburg og Margrét við tónlist-
arháskólann í Stuttgart.
Aðgangseyrir er 1.000 kr.
Margrét Hrafnsdóttir og Hrönn Þráinsdóttir.
Ljóð og aríur í Sigurjónssafni
Myrtusviður er
skáldsaga eftir
Murray Bail í þýð-
ingu Ólafar Eld-
járn.
Sagan segir af
óðalseiganda sem
gróðursetur mörg
hundruð tegundir
myrtusviðar af öll-
um stærðum og gerðum á landareign
sinni í Nýja Suður-Wales í Ástralíu. Í
þessari paradís föðurveldisins vex hin
undurfagra Ellen úr grasi og þegar hún
kemst á giftingaraldur mælir faðir
hennar svo fyrir að sá sem kunni að
nefna nafn hvers myrtusviðar á land-
areigninni skuli hljóta hönd hennar.
Vonbiðlarnir flykkjast að en hafa
ekki erindi sem erfiði, enda virðist
verkefnið óleysanlegt uns hr. Cave,
heimskunnur sérfræðingur í myrtus-
viði, birtist einn góðan veðurdag.
Útgefandi er Mál og menning.
Bókin er 195 bls., prentuð hjá Odda
hf. Kápu gerði Anna Cynthia Leplar.
Verð er 4.290 kr.
Skáldsaga