Morgunblaðið - 18.01.2003, Blaðsíða 34

UMRÆÐAN
34 LAUGARDAGUR 18. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
E
ins og flestum mun
vera kunnugt hef ég
nokkurt skeið
áformað að kaupa
gamlan skuttogara
og láta gera endurbætur á honum í
Chile. Nú er orðið ljóst að ekkert
verður af togarakaupunum; sem
betur fer segi ég nú bara í ljósi
staðreynda málsins. Það er fyrst
og síðast skólabróður mínum,
Matthíasi Sigurkarlssyni, að
þakka að ekkert verður af kaup-
unum. Matti var alltaf langbestur í
reikningi þeg-
ar við vorum
saman í bekk
og ég ber
mikla virðingu
fyrir honum.
Reyndar hefur
Matti lítið fengist við stærðfræði í
seinni tíð, en hann er menntaður í
heimspeki og margir kannast
sjálfsagt við ritgerð hans, „Gildi
þess að standa kyrr“, sem kom út
hjá Háskólaútgáfunni í fyrra.
Matti hefur líka fengist við ljóða-
gerð, en þjóðþekkt er kvæði hans
„Græna malbikið“.
Við höfðum alltaf verið góðir
vinir við Matti, en ég hitti hann á
kaffihúsi nýlega. Áform mín um
togarakaup komu að sjálfsögðu
strax til umræðu. Ég lýsti fyrir
Matta hversu frábær fjárfesting
þetta væri. Einu mennirnir sem
ættu einhverja peninga á Íslandi í
dag, eftir að þessi fjarskipta- og
netbóla leið undir lok, væru út-
gerðarmenn. Fiskverð í útlöndum
væri hátt, ekkert mál væri að selja
afurðirnar, gengið hefði sjaldan
verið hagstæðara, vextir væru lág-
ir, stöðugleiki væri í greininni,
mjög mikil hagræðing hefði átt sér
stað í sjávarútveginum og hægt
væri að ná fram enn frekari hag-
ræðingu. Í stuttu máli; þessi tog-
arakaup væru rakið stórgróðafyr-
irtæki.
Ég tók eftir því, þegar ég lýsti
hugmyndum mínum fyrir Matta,
að hann virtist frekar áhugalaus
og sýndi engin svipbrigði, ekki
einu sinni þegar ég fór að lýsa fyr-
ir honum jeppanum sem ég ætlað
að kaupa þegar togarinn kæmi úr
fyrsta túrnum. Matti hefur reynd-
ar alltaf verið svona. Ég hef stund-
um haft áhyggjur af því hvað hann
á eitthvað erfitt með að hrífast og
hvað hann er oft neikvæður. Ingi,
skólabróðir okkar, segir að hann
sé alltaf svartsýnn, en ég held að
það sé ekki rétt. Mér hefur alltaf
fundist Matti vera raunsær maður.
„Þetta er bara vitleysa í þér,“
segir Matti allt í einu. Ég hélt fyrst
að hann væri að tala um jeppann
og sagði að kannski ætti ég að fá
mér Pajero frekar en Land Cruis-
er.
„Þú átt eftir að stórtapa á þess-
um togarakaupum,“ sagði Matti
og horfði á mig alvarlegur í bragði.
Ég hélt fyrst að hann væri að
gera grín að mér, en þegar hann
fór að ræða um efnahagsmál eins
og hann væri formaður banka-
stjórnar Seðlabankans áttaði ég
mig á að honum var full alvara.
„Sko, í fyrsta lagi veist þú ekk-
ert hvað þessi togari á eftir að
kosta. Það er ekki hægt að treysta
á þessa Chile-menn, sem þekktir
eru fyrir svik og pretti. Þér er al-
veg óhætt að bæta strax 40% við
smíðakostnaðinn. Fiskverð á
örugglega eftir að lækka niður úr
öllu valdi. Fólk er að verða svo um-
hverfissinnað að innan fárra ára
hætta flestir að éta fisk. Stóra mál-
ið er hins vegar að fiskistofnar á
Íslandi eru á vonarvöl og þú getur
bókað að innan fárra ára fæst ekki
bein úr sjó. Og svo er þetta nátt-
úrlega hreinn barnaskapur hjá þér
þegar þú talar um vexti og gengi.
Það er greinilegt að þú hefur ekk-
ert lært í stærðfræði síðan ég var
að hjálpa þér með fjórum sinnum
töfluna hérna um árið. Vaxta-
hækkun er handan við hornið og
gengið á eftir að fara á fleygiferð,
ekki síst ef Bush fer að ráðast á
Írak eins og flest bendir til.
Nei, vinur minn. Þér er hollast
að hætta við þessi fáránlegu tog-
arakaup sem eiga eftir að gera þig
gjaldþrota á örskömmum tíma. Ég
skil bara ekkert í þér að detta
þetta í hug,“ sagði Matti.
Ég reyndi að malda í móinn og
benti Matta m.a. á að ef ekki væri
hægt að græða á sjávarútvegi á Ís-
landi væri illa komið fyrir okkar
þjóð. Hann sagði að ég ætti miklu
frekar að byggja mér hótel úti á
landi. Ferðaþjónustan ætti eftir að
vaxa gífurlega á næstu árum og
þeir sem væru í hótelrekstri ættu
eftir að græða rosalega. Ég sagð-
ist ekki hafa áhuga á ferðamönn-
um eftir það sem gerðist uppi í
sumarbústað í fyrra. Ég lánaði bú-
staðinn nokkrum Þjóðverjum og
aðra eins umgengni í náttúrunni
hef ég aldrei séð. Hann sagði að ef
ég vildi ekki reka hótel væri best
fyrir mig að fara upp í háskóla og
ná mér í einhverja almennilega
menntun. Ef þjóðin ætlaði að kom-
ast af yrði að mennta hana. Ég
spurði Matta hvað allir þessir
menntamenn ættu að gera þegar
þeir kæmu úr háskólanum. „Þú
skilur nú aldrei samhengi hlut-
anna,“ sagði Matti og kvaddi.
Ég verð að viðurkenna að ég var
dálítið leiður þegar ég kvaddi
Matta, en jafnframt var mér létt.
Ekki hefði ég viljað leggja allt
sparifé mitt og meira til í jafn-
glatað fyrirtæki og þessi togara-
kaup.
Einhver kynni að segja að ég
hefði verið fullfljótur á mér að gefa
þetta frá mér, en ég held ekki.
Matti, þessi mikli reikningshaus,
reiknaði dæmið fyrir mig á
servíettu þarna á kaffihúsinu.
Niðurstaðan er eftirfarandi: Ár-
legt tap á rekstri togarans er
255.322.892 krónur. Lán munu
fara í vanskil strax í vor og 13.
ágúst í sumar verður að öllu
óbreyttu haldið uppboð á togar-
anum. Aðeins viku síðar verður
húsið mitt selt á nauðungarupp-
boði.
Ég á alla tíð eftir að verða Matta
þakklátur að hafa bjargað mér frá
þessari ógæfu.
Ég kaupi
ekki
togara!
„Nei, vinur minn. Þér er hollast að
hætta við þessi fáránlegu togarakaup
sem eiga eftir að gera þig gjaldþrota á
örskömmum tíma. Ég skil bara ekkert í
þér að detta þetta í hug,“ sagði Matti.
VIÐHORF
Eftir Egil
Ólafsson
egol@mbl.is
SVEINN Scheving öryrki skrif-
ar grein í Morgunblaðið sl. mið-
vikudag og gagnrýnir þann drátt
sem orðið hefur á framkvæmd til-
lögu um úrbætur í bílastæðamál-
um fatlaðra sem samþykkt var í
samgöngunefnd í ársbyrjun 2002
eða fyrir réttu ári. Er vel skilj-
anlegt að öryrkjar séu orðnir lang-
eygðir eftir úrlausn mála sinna
enda hafa vinnubrögð R-listans í
málinu verið óviðunandi og stór-
lega ámælisverð.
Í janúar 2002 lagði undirritaður
fram umrædda tillögu í samgöngu-
nefnd Reykjavíkur í því skyni að
bæta úr því ófremdarástandi sem
hefur um langt skeið ríkt í bíla-
stæðamálum fatlaðra. Mikil brögð
eru að því að reglur um sérmerkt
bílastæði fatlaðra og hreyfihaml-
aðra séu virt að vettugi og sýndi
ársgömul athugun að um misnotk-
un væri að ræða í allt að helmingi
tilvika. Er óþarfi að fara mörgum
orðum um þau óþægindi sem þetta
hefur í för með sér fyrir þessa
hópa. Sérmerktu stæðin eru ætluð
til þess að auka ferðafrelsi fatlaðra
og bæta aðgang að sjálfsagðri
þjónustu, t.d. við sjúkrahús, stór-
verslanir og banka.
Tillaga samþykkt
Markmið mitt með flutningi til-
lögunnar var að vekja almenning
til umhugsunar um bílastæðamál
fatlaðra og stuðla að því að virku
eftirliti Bílastæðasjóðs og lögreglu
yrði komið á með því að reglum
þessum yrði framfylgt.
Áður en tillagan var lögð fram,
ráðfærði ég mig við forsvarsmenn
samtaka öryrkja og voru menn á
einu máli um að ekki ætti að taka
langan tíma að hrinda þessum úr-
bótum í framkvæmd ef vel væri að
verki staðið. Fór svo að tillagan
var samþykkt einróma í sam-
göngunefnd. Taldi ég mig þá fá vil-
yrði fyrir því að hratt yrði unnið í
málinu og í samráði við samtök ör-
yrkja sem höfðu tekið tillögunni
vel og lýst sig reiðubúin til sam-
starfs.
Ekkert gerist
Þegar við sjálfstæðismenn kom-
umst að því í mars að ekkert hafði
verið unnið í málinu, lögðum við
fram nýja tillögu. Þar var lagt til
að skipaður yrði sérstakur starfs-
hópur til að annast framkvæmd
fyrri tillögunnar og í honum sætu
fulltrúar frá samgöngunefnd, lög-
reglunni, Bílastæðasjóði, Sjálfs-
björgu á höfuðborgarsvæðinu og
Öryrkjabandalaginu. Í tillögunni
voru verkefni hópsins skilgreind í
sjö liðum.
Sú tillaga var einnig samþykkt
einróma og vorum við Helgi
Hjörvar skipaðir fulltrúar sam-
göngunefndar í honum. Var Helga
falið að leiða starf hópsins og kalla
hann saman. Óskaði ég eftir því að
hópurinn lyki störfum sínum innan
tveggja mánaða eða fyrir lok kjör-
tímabilsins og var vel tekið í það.
Þrátt fyrir góða samstöðu í sam-
göngunefnd leið kjörtímabilið án
þess að hópurinn væri kallaður
saman. Verða aðrir en ég að svara
því af hverju það var ekki gert.
Nýtt kjörtímabil
Svo fór að ég tók aftur sæti í
samgöngunefnd eftir kosningar. Á
fyrsta fundi nefndarinnar, 1. júlí
sl., vakti ég athygli á því hversu
snautlegan endi tillögur mínar
hefðu fengið hjá fráfarandi nefnd
og óskaði eftir því að þeim yrði
komið í framkvæmd hið fyrsta.
Nýr formaður samgöngunefndar,
Árni Þór Sigurðsson, taldi að
nefndin þyrfti að gera nýja sam-
þykkt um málið og kjósa starfs-
hópnum nýjan formann áður en
hópurinn hæfi störf. Var málið síð-
an sett í salt að nýju.
Leið nú fram á haust án þess að
nokkuð gerðist. Á meðan formaður
samgöngunefndar hugsaði málið,
fékk undirritaður fyrirspurnir frá
öryrkjum sem var nú farið að
lengja eftir því að eitthvað yrði
gert í þeirra málum. Kaus ég að
gera málið ekki að pólitísku bit-
beini en minnti formann sam-
göngunefndar reglulega á það,
munnlega sem bréflega. Gat ég vel
unnt Helga Hjörvar að leiða starf
hópsins og ljúka því verki sem
hann var kjörinn til en bauð for-
manninum jafnframt að taka það
verk að mér sjálfur ef það mætti
verða til þess að mál þokuðust
áfram. Sennilega hefur honum
þótt hvorugur kosturinn góður eða
verið alveg áhugalaus um málið
því enn gerðist ekkert.
Enn er beðið
Eftir stöðugan eftirrekstur und-
irritaðs, var málið loks tekið fyrir
á fundi samgöngunefndar 16. des-
ember sl. Að tillögu formanns
nefndarinnar var Haukur Logi
Karlsson skipaður formaður
starfshópsins. Enn hefur ekkert
heyrst af starfi hópsins og ekkert
samband verið haft við hagsmuna-
aðila svo ég viti. Niðurstaðan er
því sú að þessar einföldu tillögur
hafa ekki komist til framkvæmda
þótt ár sé liðið frá samþykkt
þeirra.
Hef ég þó skilning á því að nýi
formaðurinn þurfi að setja sig inn í
málið eftir ellefu mánaða aðgerða-
leysi félaga hans. Er vonandi að
hann sýni því meiri áhuga að full-
skipa umræddan starfshóp og
hrinda tillögunum í framkvæmd en
fráfarandi formaður starfshópsins
og núverandi formaður samgöngu-
nefndar gerðu.
Aðgerðaleysi
R-listans í bílastæða-
málum fatlaðra
Eftir Kjartan
Magnússon „Þessi
vinnubrögð
R-listans eru
óviðunandi
og stórlega
ámælisverð.“
Höfundur er borgarfulltrúi og á sæti
í samgöngunefnd Reykjavíkur.
MARGAR helstu þjóðþrifastofn-
anir og samtök þjóðfélagsins sækja
rekstrarfé sitt í hagnað af spilaköss-
um. Það á við um Háskóla Íslands,
Rauða krossinn, Landsbjörg og
SÁÁ.
Allar þessar stofnanir og öll þessi
samtök gegna mikilvægu hlutverki í
þjóðfélaginu. Fari svo að algert bann
verði sett við fjárhættuspilum og
spilakassar gerðir útlægir úr landinu
þarf að finna framangreindum aðil-
um nýja tekjustofna. Um þetta hefur
oft verið rætt af hálfu okkar sem er-
um andvíg því að þessum aðilum sé
heimilað að hafa fólk sem haldið er
sjúklegri spilafíkn að féþúfu. Hagn-
aður af rekstri spilakassa nemur ár-
lega milljörðum króna. Þessir pen-
ingar koma fyrst og fremst úr vösum
fólks sem er ekki sjálfrátt gerða
sinna. Finnst okkur það sæmandi?
Ég beini þessari spurningu til okkar
allra því við erum öll ábyrg og ekki
síst við sem sitjum á löggjafarsam-
kundu þjóðarinnar.
Í kjölfar gagnrýni á spilakassana á
síðustu árum hefur sitthvað áunnist
þótt stjórnvöld sýni enn ótrúlegt
andvaraleysi. Viðvörunarorð hafa
verið fest á spilakassa og SÁÁ hefur
komið á fót neyðarlínu. Sameinaðar
standa svo ofangreindar stofnanir og
samtök að upplýsingasíðunni Spila-
fíkn.is og kosta hana upp á eigin
spýtur – og þurfa eflaust ekki að
horfa í aurana vegna þess ágæta
framtaks þegar hafður er í huga sá
hagnaður sem kassareksturinn gef-
ur í aðra hönd. Mikið lengra nær
þetta ekki að öðru leyti en því að
SÁÁ líknar fórnarlömbum sínum,
veitir þeim ráðgjöf og meðferð.
Ég hef stundum furðað mig á hve
harðdrægir hagsmunagæslumenn
forsvarsmenn spilahappdrættanna
eru. Fyrir fáeinum misserum buðu
þeir prófessor nokkrum frá Las Veg-
as hingað til lands til að réttlæta
spilamennskuna. Hann mun hafa
verið prófessor í spilavítum við há-
skóla í Las Vegas og Reno í Arizona.
Þessi prófessor hafði komist að
þeirri niðurstöðu að spilamennskan
væri ósköp saklaus. Að vísu væri
talsvert um að menn ánetjuðust
spilafíkninni. Að máli hans var gerð-
ur góður rómur innan spilabransans.
Ekki trúi ég þó öðru en forsvars-
mönnum spilavítanna finnist hlut-
skipti sitt vafasamt. Verst þykir mér
Gullnáman/Háspenna sem svo er
nefnd. Háskóli Íslands rekur hana.
Og náman sú ber réttnefni; hún veld-
ur mikilli spennu og er spilasjúkling-
um sérlega erfið því hún lokkar þá að
með stanslausum upphrópunum.
Kassarnir eru samtengdir og vinn-
ingarnir nema milljónum. Ef þú hef-
ur ekki hraðann á gæturðu misst af
stóra vinningnum!
Ég legg til að Háskóli Íslands geri
okkur grein fyrir því hvert hagnað-
urinn rennur; hvaða deildir og hvaða
starfsemi spilasjúkir fjármagna.
Þannig mætti merkja spilavítin mis-
munandi deildum skólans. Þá vissu
allir hver styrkþeginn væri. Lækna-
deildin gæti þannig fengið Gullnám-
una á Skólavörðustíg. Og Siðfræði-
stofnun gæti fengið Hlemm.
Siðfræðistofn-
un fái Hlemm
Eftir Ögmund
Jónasson
„Ég legg til
að Háskóli
Íslands geri
okkur grein
fyrir því
hvert hagnaðurinn
rennur …“
Höfundur er alþingismaður.