Morgunblaðið - 16.06.2003, Blaðsíða 15

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 16. JÚNÍ 2003 15
EFTIR áberandi þögn um nokk-
urt skeið sendu stjórnarmenn Leik-
félags Reykjavíkur frá sér „Opið
bréf vegna skrifa
Sigurðar Karlssonar
...“ og birtist í Mbl.
12. júní sl. Miðað við
fjölda höfundanna
hefði ef til vill mátt
vænta merkilegri
svara við at-
hugasemdum, gagnrýni og spurn-
ingum sem undirritaður hefur sett
fram undanfarið. Þrátt fyrir að
stjórnarmenn LR leggist allir á eitt
tekst þeim ekki að hrekja eitt ein-
asta orð af því sem ég hef birt í Mbl.
undanfarnar vikur né heldur svara
spurningum mínum. Og það jafnvel
þó beitt sé rangfærslum, fölsunum,
útúrsnúningum og ósannindum.
Þau tala um „blaðaskrif þar sem
stjórn og stjórnendur eru ataðir
auri“ og er skeytið væntanlega ætl-
að mér, sem hef þó ekki gert annað
en skýra frá staðreyndum um að-
gerðir og aðgerðaleysi stjórnar og
stjórnenda. Þá segjast þau hafa „í
sjálfu sér lítinn áhuga á að eiga
orðaskipti við Sigurð Karlsson á síð-
um dagblaða“ og ekki ætla að ræða
málið frekar opinberlega, „heldur
innan veggja leikhússins“. Það gæti
orðið áhugaverð tilbreyting fyrir fé-
lagsmenn Leikfélagsins ef stjórn-
armenn væru reiðubúnir að taka
þátt í málefnalegri umræðu um
rekstrarvanda félagsins, t.d. á fund-
um í félaginu.
Hins vegar ber að þakka að les-
endur Morgunblaðsins fá nú tæki-
færi til að kynnast því fólki sem trú-
að hefur verið fyrir stærsta
einstaka framlagi Reykjavík-
urborgar til menningarmála af
skattfé Reykvíkinga.
Rangfærslur
Í bréfi sínu segja stjórnarmenn
LR að ég þoli illa „lagabreytinga-
tillögur sem... ætlað er að gera LR
að opnu, virku félagi...“ og vitna í
fyrstu grein mína. Hér vita þau bet-
ur því ég tók sérstaklega fram að
um þann hluta tillagnanna ætlaði ég
ekki að fjalla og tók enga afstöðu til
þess máls.
Þá segja þau: „sá leikhússtjóri
sem síðast reyndi að segja upp
starfsmönnum LR [var] sjálfur rek-
inn.“ Bréfritarar vita miklu betur
því að „sá leikhússtjóri sem síðast
reyndi að segja upp starfsmönnum
LR“ er Guðjón Pedersen og starfar
enn þá í skjóli þeirra sem bréfið rita
og samþykktu athugasemdalaust
tillögur hans um uppsagnir fyrir
rúmum mánuði.
Stjórnarmenn vitna til Sögu Leik-
félagsins og segja „téðan Sigurð“
hafa margsagt „of litla peninga vera
til rekstrar...“ Og það er rétt að
„téður Sigurður“ var þeirrar skoð-
unar eins og flestir forystumenn fé-
lagsins á öllum tímum að LR hefði
úr of litlu fé að spila. En fyrrver-
andi horfðust í augu við þær stað-
reyndir og höguðu rekstrinum eftir
þeim. Það gera ekki núverandi
stjórnendur og því er svo komið
sem komið er undir forystu bréfrit-
ara þessara.
Fyrst stjórnarmenn rifja upp for-
mannstíð „téðs Sigurðar“ hjá LR er
mér ljúft að mæta þessum óvænta
áhuga þeirra á sögu LR með því að
upplýsa að eftir fyrri formannstíð
hans vorið 1992 var fjárhagsstaða
LR betri en hún hafði verið í gjör-
vallri sögu félagsins frá 1897: Félag-
ið átti skuldlausan eignarhlut sinn í
Borgarleikhúsinu (að núvirði yfir
220 milljónir), aðrar eignir og þó
nokkurt fé í sjóði, samtals vel á
þriðja hundrað milljónir. Þegar
„téður Sigurður“ tók aftur við for-
mennsku 1996 var eigið fé LR kom-
ið niður í 135,3 milljónir en þegar
hann lét af formennsku tveimur ár-
um síðar var það 136,5 milljónir. Og
hver er höfuðstóll LR nú? Neikvæð-
ur um 10 eða 15 milljónir?
Falsanir
„Sigurður gagnrýnir sölu á eign-
arhluta LR en það neyðarbrauð að
selja þennan hluta var samþykkt fé-
lagsfundar LR (lýðræðið í verki)“
segir í bréfi stjórnarmanna. Þetta
er hrein og meðvituð sögufölsun.
Það er að vísu rétt að ég gagnrýndi
söluna á sínum tíma (þó aðallega
hve lítið fékkst út úr henni) en síðan
þá hef ég lotið lýðræðinu og ekki
haft uppi gagnrýni á söluna sem
slíka – heldur það hvernig söluverð-
inu hefur verið sóað í fullkomnu
ábyrgðar- og heimildarleysi. Stjórn-
armenn LR fullyrða: „Stjórn Leik-
félags Reykjavíkur samþykkti ein-
róma uppsagnir 30. janúar 2002“ og
gefa sérstakt tilefni til að rifja upp
tilraun núverandi formanns LR til
sögufölsunar: Í fundargerð stjórn-
arfundar LR frá 30. janúar 2003 er
bókað: „Tillaga lögð fram um eft-
irfarandi uppsagnir: [...] Tillaga
samþykkt með tveimur atkvæðum
stjórnarmanna.“ Síðan er bókun
þriðja stjórnarmanns, Tómasar
Zoëga, sem mótmælir uppsögn-
unum og forsendum þeirra. Þessi
fundargerð var síðar staðfest á
stjórnarfundi sem rétt frásögn af
fundinum. Þetta stendur svart á
hvítu og verður ekki breytt þrátt
fyrir ámáttlega tilraun Jóhanns G.
Jóhannssonar, formanns LR, til að
falsa söguna með athugasemd í
fundargerð mörgum mánuðum síðar
– sem aðrir stjórnarmenn leggja nú
nafn sitt við, þ.m.t. Theodór Júlíus-
son sem ekki var á fundinum enda
ekki í stjórninni á þeim tíma.
„Einnota“ forsendur
fyrir uppsögnum
Þó bréf stjórnarmanna hreki ekk-
ert af því sem ég hef haldið fram í
greinum mínum né svari spurning-
unum, má þó lesa það út úr grein-
inni að það var rétt til getið að þær
viðmiðunarreglur sem notaðar voru
til að réttlæta uppsagnir leikara í
janúar 2002 voru „einnota“. Þær
voru notaðar til þess að losna við til-
tekna einstaklinga og giltu aðeins í
janúar 2002.
Hér hefur aðeins verið fjallað um
nokkrar falsanir, rangfærslur og
ósannindi sem eru uppistaðan í
Opnu bréfi núverandi stjórn-
armanna Leikfélags Reykjavíkur.
Ástæðulaust er að eyða frekari orð-
um á þessi makalausu skrif á þess-
um vettvangi.
Stjórn Leikfélags
Reykjavíkur skrif-
ar bréf!
Eftir Sigurð Karlsson
Höfundur er leikari hjá Leikfélagi
Reykjavíkur.
UNDANFARIN misseri hafa menn rætt um styttingu náms til stúdents-
prófs úr fjórum árum í þrjú, og væntanlega verður fljótlega tekin pólitísk
ákvörðun í þeim efnum. Þessi umræða fékk byr í seglin á þessum vordög-
um þegar kynnt var stofnun nýs skóla, Hraðbrautar
menntaskóla, þar sem nemendur eru tvö ár að ljúka stúd-
entsprófi. En hvað vinnst? spyrja menn og svara: Nem-
endur koma fyrr út á vinnumarkaðinn, minni tími fer í iðju-
leysi o.s.frv.
Í þessari umræðu allri virðist gleymast að skólakerfi okk-
ar býður nú þegar upp á þennan sveigjanleika. Ég skal taka
dæmi úr skólanum hjá mér: Hér lýkur nemandi stúdents-
prófi um næstu jól á hálfu þriðja ári. Þetta er dugn-
aðarnemandi sem hefur valið sér í töflu þær greinar sem hann þarf mesta
kennslu í, en síðan bætir hann við sig fjarnámi samhliða dagskólanum og í
sumar, en í fjarnámi lesa menn námsgreinar með stuðningi kennara sem
matreiðir efni sitt í kennsluumhverfi á netinu. Þetta svínvirkar, svo notað
sé orðalag nemendanna. Um jól lýkur annar nemandi stúdentsprófi eftir 5
ára nám. Þessi nemandi var í barnsburðarleyfi eina önn, en hélt sér við efn-
ið með svolitlu fjarnámi og hafði minna undir í skólanum til þess að hafa
meira næði fyrir uppeldisstörf.
Þetta er prýðilega sveigjanlegt kerfi þar sem hver og einn fær notið
hæfileika sinna og getur sett sér skynsamleg markmið. Og þetta er um-
fram allt ódýr kostur fyrir nemendur skólans og þjóðfélagið í heild.
Nú er það svo að í skólum stunda allir nemendur nám skv. námskrá
menntamálaráðuneytisins. En síðan eru býsna margir sem fara líka eftir
„duldu námskránni“, tileinka sér ákveðna siði og venjur skólasamfélags-
ins, taka þátt í félagslífi, hitta mann og annan. Þessi þáttur skólalífsins er
nauðsynlegur, hann undirbýr fólk fyrir þátttöku í þjóðfélaginu yfirleitt. Sá
sem einungis elst upp við bók og blýant verður stundum eins og skip án
kjölfestu. Rétt eins og sá sem sinnir félagslífi af alefli verður seint fullnuma
í sögu eða sálfræði.
Hið gullna jafnvægi í þessum efnum þarf hver að finna fyrir sjálfan sig.
Eitt er morgunljóst í mínum huga hvað það varðar: Hafi menn lítinn fé-
lagslegan þroska þegar þeir hefja háskólanám nýtist þeim námið síður en
hinum þegar komið er út á akurinn. Menn verða að koma bókvitinu í ask-
ana!
Menn þurfa líka að hafa í huga, að háskólakennsla er dýr og í háskóla
eiga nemendur að koma með góða þekkingu í megingreinum, traustan
sjálfsaga og félagslega víðsýni. Að öðrum kosti fylgja þeir vindinum hverju
sinni.
Stytting náms til stúdentsprófs
Eftir Sölva Sveinsson
Höfundur er skólameistari Fjölbrautaskólans við Ármúla.
ÍSLENSK tunga er eitt af höf-
uðsérkennum Íslendinga. Hún þró-
aðist lítið sem ekkert fyrr en
danskir kaupmenn
fóru að sjá okkur
fyrir sterkum
drykkjum og
skemmdu mjöli. Þá
þótti fínt að slá um
sig með dönsku, lík-
legast í þeirri von
að áheyrendur héldu að þar færi
heimagangur í einhverju kaup-
mannsslotinu, og íslensk tunga
auðgaðist um orð eins og tyggi-
gúmmí, gardínur og bíó.
Nokkru síðar komu hingað dátar,
kvenmannslausir en þó með næl-
onsokka í farteskinu. Um þetta
leyti fór að bera á því að fólk hætti
að koma og fara blessað, en hæjaði
og bæjaði í staðinn. Það hófust
miklir uppgangstímar með tilkomu
hersetunnar, en ósagt skal látið
hvort nælonsokkarnir áttu einhvern
þátt í því. Engilsaxnesk áhrif á ís-
lenska tungu voru tryggð enn frek-
ar á Suðurnesjum með tilkomu
ljósvakasendinga varnarliðsins á
Miðnesheiði, og lífið fór úr því að
vera ágætt, í það að vera „ókei“.
Fljótt á litið virðist uppfinn-
ingasemi Bandaríkjamanna og
tækjagleði hafa auðgað íslenska
tungu meira en nokkur önnur áhrif,
þrátt fyrir hatramma baráttu mál-
verndunarsinna. Orð eins og „víd-
eó“, „sídí“, og „dívídí“ hafa öll yf-
irbugað íslensk samheiti sín;
myndband, geisladisk, og mynd-
geisladisk, svo eitthvað sé nefnt. Í
raun standa aðeins tvö orð stolt
upp úr þessum nýyrðum, en það
eru orðin sími og tölva.
Skoðað með leikmannsaugum má
vel draga þá ályktun að löng og
óþjál orð, hversu lýsandi sem þau
kunna að vera, nái ekki fótfestu ef
frummálsfyrirmyndin er þjálli í
munni. Orðin sími og tölva falla vel
að þessari kenningu, þar sem þau
eru þjálli í munni en „telephone“
og „computer“.
Málvernd og tilraunir til að búa
til íslensk orð yfir nýja tækni og
hugtök eru góðra gjalda verð, og
styð ég framtak leikmanna og
lærðra í viðleitni þeirra til að auðga
íslenska tungu, og halda henni lif-
andi.
Þessi viðleitni getur þó breyst í
andhverfu sína þegar upp koma
hálfköruð orðskrípi eins og
„Evróvision“. Mig rennir grun í að
„Eurovision“ sé skrásett vöru-
merki, sem í raun segir okkur að
ekki eigi að reyna að þýða það. Sé
hinsvegar um einbeittan brotavilja
að ræða, væri þá ekki rétt að þýða
allt orðið?
Kemur nú að hvata þess að ég
sest við þessar skriftir, en það er
sú málvenja sem skapast hefur um
tölvupóstföng. Gildir þá einu hvort
þar fari ’68 kynslóðin, gegnsýrð af
áhrifum kanasjónvarpsins, tölvulúð-
ar, eða fólk sem hefur atvinnu sína
af því að tala til almennings í gegn-
um útvarp eða sjónvarp.
Ég er að tala um hljóðmynd
táknsins „@“. Svo virðist sem al-
mennt þyki við hæfi að segja þetta
á ensku, sem hljómar eins og „att“
í datt.
Undirrituðum þykir nær að ís-
lensk hljóðmynd „@“ sé „á“, eins
og tíðkast hefur á sundurliðuðum
reikningum sbr. fimm epli @ kr. 10
stykkið. Þarna eru fimm epli á 10
krónur stykkið, ekki fimm epli
„att“ 10 krónur, eða fimm epli hjá
10 krónum eins og sumir hafa tam-
ið sér í virðingarverðri viðleitni til
að forðast enskuslettuna „att“.
Tryggjum um alla framtíð ís-
lenskt mál @ allra vörum.
Íslenskt mál @
allra vörum
Eftir Sigurð Inga Jónsson
Höfundur situr í útvarpsráði.
Mörkinni 6 - Sími 588 5518
Sumarúlpur
Sportúlpur
Heilsársúlpur
Skólavörðustíg 21,
sími 551 4050
Til brúðargjafa
Úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Mörkinni 3, sími 588 0640.
Opið mán-fös kl.11-18 - lau kl. 11-15
Brúðkaupsgjafir
www.casa.is
Br
úð
ar
gj
af
al
is
ta
r