Vísir - 29.10.1980, Blaðsíða 23

23
Miðvikudagur 29. október 1980
VÍSIR
l skugga siyrialdar
Ragnheiður Jónsdóttir:
Dóra i Álfheimum.
Reykjavik, Iðunn 1980.
Á síðastliðnu ári hóf
Bókaútgáfan Iðunn
endurútgáfu á
Dóru-bókunum eftir
Ragnheiði Jónsdóttur. Á
þessu ári eru liðin 35 ár
frá þvi að bækurnar
Dóra og Dóra i Álfheim-
um komu fyrst út. Þess-
ar bækur hafa lengi ver-
ið ófáanlegar á bóka-
markaði og þvi er full
ástæða til að fagna
endurútgáfu þeirra.
Höfundurinn Ragnheiöur Jóns-
dóttir fæddist á Stokkseyri i april
1895. Hún lauk kennaraprófi 1923
og fékkst við kennslustörf til árs-
ins 1932. Eftir það stundaði hún
heimilisstörf auk ritstarfa, lengst
af i Reykjavik. Ragnheiður var
orðin 46 ára gömul þegar fyrsta
bók hennar Arfur kom út. Eftir
fimmtugt fóru bækurnar að koma
fyrir alvöru frá hennar hendi og
eftir 1945 komu út eftir hana 25
skáldsögur fyrir unglinga og full-
orðna. Einnig komu út eftir hana
tvö smásagnasöfn auk nokkurra
leikrita. Ragnheiður lést árið
1967.
Unglingabækur Ragnheiðar
nutu fljótt töluverðra vinsælda,
enda ekki að ástæöulausu. Hæst
ber þar sögurnar um Dóru og
sögurnar um Kötlu.
Dóra er dóttir vel stæðra for-
eldra og þau ætla henni stórt hlut-
verk i veröldinni. Draumurinn er,
aðhún verði listdansari. 1 bókinni
Dóra i Alfheimum eru foreldrar
hennar erlendis og á meöan
dvelst Dóra ásamt ömmu sinni,
húshjálpinni Völu sem er góð vin-
kona Dóru i sumarbústað i eigu
Ein mynda Ragnheiðar Gestsdóttur í bókinni.
foreldra Dóru. Einnig dvelst þar
kona, Maria ásamt syni sinum,
sem er lamaður fyrir neðan mitti.
Sagan gerist lýðveldishátiðarárið
1944 og blandast lýðveldisstofn-
unin inn i söguþráðinn.
Ýmislegt skemmtilegt skeður
þetta sumar. En yfir öllu hvilir
samt undir niðri dimmur skuggi,
skuggi heimsstyrjaldar sem geis-
Siguröur
Helgason
skrifar
ar. Og Dóra hefur áhyggjur af þvi
hvort foreldrar hennar komist
heilu og höldnu heim aftur úr
ferðinni til Ameriku. Einnig hefur
hún áhyggjur af Skúla, lamaða
piltinum, sem er þunglyndur. En
Dóra gerir sitt besta til að gera
honum, sem og öðrum sem eiga i
erfiðleikum, lifið bærilegra. Hún
reynir að hjálpa öllum sem eru
hjálpar þurfi.
Sé bókin Dóra I Áifheimum les-
in með lftilli eftirtekt kann svo að
fara að lesar.dinn telji hana vera
ósköp venjulega stelpubók sem
fjalli um allt og ekkert. En sé hún
hinsvegar lesin með athygli
kemst lesandinn ekki hjá þvi að
gera sér grein fyrir þeim alvar-
lega undirtón sem að baki býr.
Höfundurinn dregur fram mjög
skarpar andstæður varðandi lifs-
kjör fólks. Annars vegar fjöl-
skyldu Dóru sem er mjög vel-
megandi og hins vegar Gisla og
Olöfu sem eru vinnusamt og
nægjusamt fólk, en býr samt við
þröngan kost.
Höfundinum tekst að koma
þeim vandræöum sem striðið
skapaði ungum islenskum stúlk-
um á framfæri. Húsnæðisvand-
ræði fólks i Reykjavik ber á góma
i sögunni og þannig má halda
lengi áfram. En niðurstaðan er
sú, að höfundi er mikið i mun að
koma islenskum raunveruleika
fram i dagsljósiö i sögunni. Hann
leitast við aö fá lesandann til að
hugsa um hverskonar þjóðfélag
hafi fóstrað Dóru.
Söguformið er mjög óvenjulegt.
Dóra skrifar vinkonu sinni Ellu
bréf, sem lýsa þvi sem sagan seg-
ir. Þetta form veitir ýmsa mögu-
leika sem hefðbundin skáldsaga
býr ekki yfir. En formið gerir
einnig miklar kröfur til höfundar-
ins.
Það er samdóma álit þeirra
sem lagt hafa sig eftir að kynna
sér verk islenskra rithöfunda sem
skrifa fyrir börn og unglinga, að
Ragnheiður Jónsdóttir sé i hópi
þeirra fremstu. Rik ástæða er til
að mæla með bókinni Dóra í Alf-
heimum. Hún uppfyllir fyllilega
þær kröfur sem gera ber til bóka
um listræna framsetningu og boð-
skap sem leiðir til umhugsunar.
Dótturdóttir höfundar Ragn-
heiður Jónsdóttir, myndskreytti
bókina mjög laglega.
Sigurður llelgason
VERÐLAUNA-
GRIPIR OG
FÉLAGSMERKI
Framleiði alls konar
félagsmerki. Hefi á-
vallt f yrirliggjandi
ýmsar stærðir verð-
launabikara og verð-
launapeninga, einnig
styttur fyrir flestar
greinar íþrótta.
Leitiö upplýsinga
\
MAGNUS E.
BALDVINSSON
Laugavegi 8.
Reykjavík
Sími 22804
CORUS
HAFN ARSTRÆTI 17 -
- SÍMI 22850
Með gætni
skal urri götur aka
\H| UMFERÐAR J
U rAð yr
svomœlii Svarthöföi
Menningarmál hafa longum
verið nokkurt rifrildisefni hér á
landi og ber ekki að lasta það.
Nú hefur þróunin orði sú um
sinn, að horfur eru á þvi að
menningarumræða falli niöur af
sjálfu sér, vegna þess aö innan
tiðar verður ekki nema annar
armurinn eftir, sá sem byggir
sig upp með innrætingu I skólum
og sérstökum pólitiskum
aögerðum I Háskóla islands.
Þetta þýðir að til kennarastarfa
og I blaðamennsku streymir
fólk, sem hefur fengið „heppi-
lega” leiðsögn alla sina skóía-
tið. Það er svo minniháttar mál
hvort það skrifar sig inn I
hverfafélag hjá Sjálfstæöis-
flokknum um leiö og þaö fær
vinnu hjá blöðum, sem telja sér
til ágætis að hafa heldur það er
sannara reynist. Hlutleysi og
frjálsiyndi á, blöðum er fyrir
iöngu orðið vinstri sinnað.
Innræting I skólum hefst t.d. á
Reykjavikursvæðinu strax hjá
Fræðslustofnun Reykjavikur,
þar sem starfsmenn vinna sér
til friðar aö skipulcggja breytt
kennsluefni. Jafnframt voru þar
starfandi aðilar og eru enn, sem
komu þangað á vegum Sjálf-
stæöisflokksins i fullri vissu
þess að menningu landsmanna
væri einkum aö finna hjá
Alþýöubandalaginu. Hún væri
a.m.k. ekki i Sjálfstæðis-
fiokknum. Undanlátssemi þess-
arar stofnunar var þvi ekkert
undrunarefni, og allra sist nú,
þegar nýir herrar ráða borg-
inni. Það er þvf ekki að vænta úr
þeirri átt neins andófs gegn inn-
rætingu I skólum Reykjavikur.
Menntamálaráðuneytið hefur
einnig mikið með kennslumál að
gera eins og gefur aö skilja, en
þar hafa vinstri menn, undir
stjórn ráðuneytisstjóra, löngum
verið allsráðandi á sviði
kennslumála. Auk þess sótti
ráðuneytisstjórinn & Co svo-
kallaöan grunnskóla til Svi-
þjóðar, sem er nú um það bil að
gera alla islendinga
menntunarsnauða. Aftur á móti
skortir ekkert á fyrirmæli um
heppiiega iesningu, þar sem
heilu skáldsögurnar skulu vera
sky ldulesning fyrirfinnist I þeim
næg innræting, eins og t.d. I
Kölskabók eins kommaskálds-
ins. Menntamálaráðherra sjálf-
ur, en þar hafa setið fram-
sóknarmenn undanfarið, hefur
sýnt sig I þvl aö vera harðari I
em bætta veitingum, t.d. við
Háskólann, en dæmi eru til um
áður, og fer ekki á milli mála,
að honum finnst innrætingin I
skólakerfinu hvergi nærri nóg.
Hann setur nú hvern
innrætingarmeistarann á fætur
öðrum I prófessorsembætti,
alveg eins og rauöi áratugurinn
sé aö hefjast.
Þannig er smám saman veriö
að breyta þjóðfélaginu uns
enginn rödd verður eftir. Vel má
vera aö sá háttur veröi hafður á
fyrsta kastiö, að ekki þyki
ástæða til annars fyrir þá inn-
rættu en ganga i einhvern
borgaraflokkanna þriggja
meðan veriö er aö leggja undir
sig þessar stofnanir lýðræðisins.
Þaö er auövitað alveg ljóst að
linnulaus innræting I skólum
landsins ber árangur aö lokum,
og hún er þegar farin að bera
svo mikinn árangur, aö I raun er
ástæðulaust að vera að halda
alvarlegri menningarumræöu
áfram rnikið lengur.
Engir hafa brugöist eins á
þessum vettvangi og einmitt
þeir, sem af borgaraflokkunum
hefur verið trúað til að hafa
umsjón þessara mála. Þeir hafa
veriðheybrækur upp til hópa, og
ýmist látiö grenja upp á sig inn-
rættu fólki, eöa misskilið það
fyrir menningarpersónur. Ein
ástæðan fyrir ráöningu rauðra
prófessora I kjaftafögum við
háskólann er aökoma I veg fyrir
hróp um ofbeldi og mismunun.
Hins vegar heyrist aldrei orð
um, að börn frá sex ára aldri
eru beitt ofbeldi I skólum
landsins og þessu innrætingar-
ofbeldi linnir ekki fyrr en nem-
andi hefur útskrifast úr heim-
spekideild. Við þvl segir enginn
neitt, og allra sist menntamála-
ráðherra, sem telur sitt æðsta
verkefni að efla innrætingu.
Svarthöfði