Morgunblaðið - 26.03.2004, Blaðsíða 49

MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. MARS 2004 49
unum sem vorum langtum yngri
ýmsar sögur af uppátækjunum frá
stríðsárunum, svo sem eins og því
þegar þeir Guðmundur, sá þriðji í
röð okkar bræðra, komu sprengiefni
fyrir í mjólkurbrúsa, grófu hann í
jörð niður, leiddu tundurþráðinn yfir
lítinn hól, komu sér þar fyrir og
kveiktu í. Það varð jarðskjálfti og
grjóti og mold rigndi yfir þá. Svona
voru leikir barna í þá daga!
Þegar við tvíburarnir hófum nám
við Gagnfræðaskóla Vestmannaeyja
ásamt öðrum jafnöldrum haustið
1965 var Garðar einn af kennurum
skólans. Svipaðar sögur fóru af hon-
um og Guðna Guðmundssyni, fyrr-
um rektor Menntaskólans í Reykja-
vík. Garðar var hnyttinn í tilsvörum,
orðsnjall og býsna orðhvatur ef svo
bar undir. Hlífði hann nemendum
sínum, þeim sem hann taldi þola
slíkt, í engu þegar til rökræðna kom
og eru mörg tilsvör hans í minnum
höfð. Hann var einnig líkur Guðna að
því leyti að þá sem þurfti að styðja
studdi hann.
Garðar var einstökum gáfum
gæddur. Hann var hafsjór af fróð-
leik, sögumaður svo af bar og hug-
myndaríkur. Ég skildi reyndar aldr-
ei hvers vegna hann hafði dagað uppi
sem kennari í gagnfræðaskóla. Við
kennslu hans í eðlis- og stærðfræði
var svo augljóst að þekking hans á
ýmsum sviðum var meiri en svo að
hún nýttist til fulls við kennsluna.
Hún nýttist okkur hins vegar, nem-
endum hans, því að hann var óspar á
fróðleik við okkur. Á þessum árum
var hann að byggja eins og margir,
ungir menn í Vestmannaeyjum.
Hann teiknaði ekki einungis húsið
sjálfur heldur allar lagnirnar. Húsið
varð að sumu leyti hluti námsefnis-
ins. Stundum fannst honum við ekki
spyrja greindarlega og skorta nokk-
uð á að við leituðum eftir fróðleikn-
um á eigin spýtur. Eitt sinn vorum
við að læra flatarmálsfræði. Undir-
ritaður rétti þá upp hönd og spurði:
„Garðar, hvað er þvermál?“ eina
svarið sem ég hef fengið við þessari
spurningu var þetta: „Arnþór minn,
þú ert nú ekki mjög vitlaus en þú
spyrð stundum eins og kálfur.“ Ég
fletti síðan upp á kaflanum um þver-
mál í reikningsbókinni og fékk býsna
flókna útskýringu á því hvað þver-
mál var.
Allt námsefni okkar tvíburanna
var á blindraletri á þessum árum
sem síðar. Blindrakennari kom öðru
hverju úr Reykjavík til Vestmanna-
eyja að leiðbeina okkur og lesa yfir
próf. En brátt fór svo að Garðar
lærði svo vel blindraletur að hann
varð fluglæs á það. Ef honum þótti
okkur ganga illa að finna tiltekinn
stað í bókum sagði hann okkur að
snúa bókinni að sér og fletta, síðan
sagði hann okkur að hætta að fletta
þegar rétta síðan var fundin. Garðar
taldi reyndar að það tæki hvern
„meðalhálfvita“ eins og hann orðaði
það einungis hálfa kvöldstund að
læra letrið. Í landsprófinu las Garðar
yfir flestar prófúrlausnir okkar
bræðranna.
Á þessum árum hófust afskipti
Garðars af stjórnmálum fyrir alvöru
og um skeið stýrði hann Eyja-
blaðinu, málgagni Alþýðubandalags-
ins í Eyjum. Á útmánuðum 1965 eða
1966 tók ritstjóri annars flokksblaðs,
Fylkis, sem sjálfstæðismenn gáfu út,
að birta ljóð sín í blaðinu undir nafn-
inu „Örn hins kalda norðurs“. Þessar
birtingar lögðust fljótlega af þegar
Garðar birti ritstjórnargrein um
yrkingar hins ritstjórans þar sem
hann kvartaði yfir því að nú gengi
hann andlegra örna í blaði sínu.
Og síðan komu bæjarstjórnar-
kosningarnar árið 1966. Það var ein-
hver eftirvænting í loftinu. Við ung-
lingarnir höfðum ekki kosningarétt
en fylgdumst grannt með barátt-
unni. Og Garðar komst í bæjar-
stjórn. Íhaldsmeirihlutanum var velt
úr sessi.
Árið 1971 hófst þingmennskuferill
Garðars. Hann var í hópi þeirrar
vösku sveitar sem velti viðreisnar-
stjórninni úr sessi.
Garðar var mikill byltingarmaður
og samkvæmur sjálfum sér í skoð-
unum og gerðum. Ég minnist hans
sem afburðakennara og ráðholls
manns sem mótaði lífsviðhorf nem-
enda sinna til góðs.
Bergþóru, konu hans, og börnum
þeirra votta ég virðingu mína fyrir
umönnun þeirra í erfiðum veikindum
Garðars. Megi allar landsins vættir
halda verndarhendi sinni yfir þeim
og Garðari, hvar sem hann svífur.
Arnþór Helgason.
Garðar Sigurðsson kennari, sjó-
maður, lengi bæjarfulltrúi í Vest-
mannaeyjum og þingmaður Alþýðu-
bandalagsins í Suðurlandskjördæmi
um 16 ára skeið, er fallinn frá eftir
langvarandi veikindi. Honum hvarf
smátt og smátt heimurinn þannig að
þungbært var upp á að horfa. En
Garðar naut þess að eiga góða að,
fyrst og síðast eiginkonu sína, Berg-
þóru, sem með ástúð og umhyggju
og ótrúlegu þreki var við hlið hans til
hinstu stundar.
Ég minnist þess þegar ég, tauga-
óstyrkur og reynslulítill, kom til
þings vorið 1983 að Garðar tók á
móti mér þar ásamt öðrum í þing-
flokki Alþýðubandalagsins. Kankvís
svipurinn og glettnisglampinn í aug-
unum voru einkennandi fyrir hann
enda maðurinn einhver sá skemmti-
legasti sem ég hef umgengist. Það
var hollt mér nýliðanum að umgang-
ast Garðar. Hann hafði af miklum
reynslubrunni að miðla, var m.a.
helsti talsmaður flokksins á sviði
sjávarútvegs- og atvinnumála, rök-
fastur og sjálfstæður í skoðunum í
þeim efnum sem öðrum. Garðar
hafði þann mikla kost, enda reyndur
kennari, að segja manni hreinskiln-
islega til en gerði það á þann hátt að
enginn þurfti að fyrtast við. „Þið
þessir ungu menn sem allt þykist
vita,“ gat hann átt til að segja við
mann og svo kom uppfræðslan.
Garðar var þjóðsagnapersóna
þegar á árum sínum á Alþingi fyrir
hnyttni í tilsvörum og sem afburða
sögumaður og eftirherma. Það var
ógleymanlegt að fara í fundarferðir
með Garðari eða sitja við komma-
borðið, sem svo var kallað, í gömlu
matstofunni í Alþingi og hlusta á
hann og Guðmund J. segja sögur.
Heilsufarið var Garðari mótdrægt
um dagana. Hann glímdi við erfið
bakveikindi seinni árin sem hann sat
á þingi og áttu þau veikindi efalaust
mikinn þátt í að hann kaus að hætta
þingmennsku á besta aldri. Langt
um aldur fram tók hann svo að kenna
þeirra veikinda er smátt og smátt
gerðu hann óvinnufæran.
Ég kveð Garðar Sigurðsson með
eftirsjá og þakklæti í huga og votta
eftirlifandi eiginkonu hans, börnum
og öðrum aðstandendum samúð
mína.
Steingrímur J. Sigfússon.
Um Garðar Sigurðsson verður
ekki annað sagt en að hann hafi verið
um margt eftirminnilegur þingmað-
ur. En umfram allt annað var hann
þó góður samferðamaður. Fundum
okkar bar fyrst saman á sameigin-
legu orðaþingi frambjóðenda í Suð-
urlandskjördæmi í aðdraganda
kosninga fyrir meir en tveimur ára-
tugum. Á Suðurlandi var ekki hefð
fyrir því að menn leiddu saman hesta
sína á slíkum samkomum af sama
vaskleik og sögur fóru af í sumum
öðrum landshlutum. En það fór ekki
framhjá nýgræðingi á þeim vett-
vangi að Garðar Sigurðsson lét þar
ekki hlut sinn, og málatilbúnaður
hans var með þeim hætti að fund-
irnir urðu líflegri og litríkari en verið
hefði án hans.
Samkvæmt viðteknum pólitískum
skilgreiningum vorum við fulltrúar
andstæðra fylkinga. Ég minnist þess
enn að hann tók fast á móti nýjum
ungum frambjóðanda sjálfstæðis-
manna, sem ætlaði strax í upphafi að
gera sig gildandi. Hann vissi mæta
vel á hvern veg orðaglíma stjórnmál-
anna var stigin og hvað til hans frið-
ar heyrði í þeim efnum. En um leið
og við stigum niður af ræðupallinum
að loknum þessum fyrsta fundi okk-
ar tókust kynni, sem byggðust á heil-
indum og trausti, sem varði allan
þann tíma, er við áttum samleið á al-
þingi og reyndar lengur. Og í reynd
hygg ég að sú gjá hafi aldrei verið á
milli okkar í skoðunum, sem nöfn
flokka okkar gátu hins vegar gefið til
kynna.
Þegar véla þurfti um málefni, er
lutu að hagsmunum kjördæmisins
komu samstarfseiginleikar hans og
hreinskiptni vel í ljós. Þó að leiðir
færu ekki saman, eðli máls sam-
kvæmt, milli þeirra sem sátu í rík-
isstjórn og hinna, sem voru í stjórn-
arandstöðu lét hann þann
aðstöðumun aldrei finnast þegar
taka þurfti sameiginlega á í þágu
þess fólks sem valið hafði okkur til
setu á alþingi fyrir Sunnlendinga. Í
því samstarfi komu mannkostir hans
vel í ljós. En vera má að einmitt fyrir
þá sök hafi framlag hans ekki alltaf
verið metið sem skyldi. Satt best að
segja held ég að honum hafi aldrei
fundist að hann þyrfti að gera sig
góðan í augum annarra. Að því leyti
var hann óvenjulegur stjórnmála-
maður fyrir nútímann.
Garðar Sigurðsson hafði mjög svo
sjálfstæða lund, og mér segir svo
hugur um að flokksmönnum hans
hafi á stundum þótt nóg um. Ég er
ekki viss um að hann hafi hlítt kalli
þeirra í einu og öllu. Hann var fyrst
og fremst trúr eigin sannfæringu og
reyndi að breyta í samræmi við það
mál sem hann flutti kjósendum sín-
um. Mér virtist trúmennska hans
fyrst og fremst vera við það umboð,
sem kjósendur hans höfðu veitt hon-
um. Þannig kom hann mér fyrir
sjónir sem hreinskiptinn og ærlegur
stjórnmálamaður. Og þeir eiginleik-
ar einkenndu reyndar öll persónuleg
samskipti okkar.
Veikindi Garðars Sigurðssonar
hafa um langan tíma lamað kraftana
og hvílt eins og skuggi yfir lífi hans.
En minningin lýsir upp mynd af
gáskafullum, orðheppnum og góðum
samþingmanni, sem sérhver sem
þess átti kost getur hrósað happi yfir
að hafa kynnst.
Á kveðjustundu er þakklætið efst í
þeim huga sem sendir héðan frá
borginni við Sundið kveðjur til Berg-
þóru Óskarsdóttur eiginkonu hans
og fjölskyldu.
Þorsteinn Pálsson.
Við Garðar tókum sæti á Alþingi
samtímis árið 1971. Okkur varð
strax vel til vina, þótt fjarlægð milli
flokka okkar væri mikil.
Þingmenn ættu jafnan að hafa það
hugfast að mikilvægt er í þingstörf-
um að ná sem beztu samstarfi, og
ekki síður við annarra flokka full-
trúa. Að vísu hlýtur meirihluti að
ráða úrslitum mála, en hann þarf að
taka tillit til skoðana minnihlutans ef
úrlausn mála á farsælleg að ráðast.
Á það hefir ýmsum þótt skorta hin
síðari árin.
Garðar var að vísu í upphafi þing-
setu sinnar, og lengst af, mjög ein-
dreginn alþýðubandalagsmaður.
Hann var sóknharður, mjög vel máli
farinn og á stundum mjög hvassyrt-
ur. Máttu menn úr hans eigin röðum
einnig undir því sitja. Var ekki trútt
um að einstaka kveinkaði sér undan
slíkum ádrepum. En Garðar fór ekki
að því, enda réttlætiskennd hans
mjög rík og einbeitt hver sem í hlut
átti. Í návígi og á nefndarfundum var
hann á mjúku nótunum, glaðbeittur
og skemmtilegur og kom ár sinni vel
fyrir borð. Vann hann með því móti
hugðarefnum sínum framgang.
Garðar var ókvalráður að hvaða
verki sem hann gekk enda ágæta vel
menntaður til hugar og handa.
Garðar Sigurðsson var meðalmað-
ur á hæð, vel limaður og samsvaraði
sér vel. Hann var fríður sýnum með
fallega framkomu. Hann átti til vest-
firzkra að telja í móðurkyn og minnti
þann, sem þessar línur hripar, á
móðurfrændur hans vestra, sem
undirritaður átti að kærum vinum og
tengdamönnum.
Garðar átti við langvarandi og
grimmúðleg veikindi að stríða mörg
síðari æviárin. Hann átti sér við hlið
vaska myndarkonu, Bergþóru Ósk-
arsdóttur, ættaða frá Neskaupstað.
Við brottför Garðars Sigurðssonar
gengur mikill mannkostamaður og
drengur góður fyrir ætternisstap-
ann.
Bergþóru, og öllum afkomendum
Garðars, sendum við Greta samúðar-
kveðjur og biðjum Guð að gefa
Garðari raun lofi betri.
Sverrir Hermannsson.
Garðar Sigurðsson, alþingismaður
og fyrrverandi kennari minn úr
Vestmannaeyjum, er nýlátinn eftir
langa rökkvun; áratuga glímu við
hægfara heilabilun. Hann stendur
mér enn ljóslifandi fyrir hugskots-
sjónum, skarpt augnaráðið og
glettnin í kennslunni sem alltaf virt-
ist veita honum mikla ánægju.
Hann kenndi okkur eðlisfræði. Í
Gagnfræðaskóla Vestmannaeyja,
sem gnæfði hátt yfir bænum, við
rætur Helgafells. Hann var einn
besti kennari sem ég kynntist á
langri skólagöngu. Garðar var dug-
legur við að nýta kennslubúnað sem
þá var nokkuð góður í vel búnum
gagnfræðaskóla og tók ótal dæmi úr
daglega lífinu í kennslunni; bíll í
beygju gaf honum tilefni til þess að
tala um hröðun, spennur og krafta
og auðvitað krydda allt með sögum
um einhverja ökuþóra sem fóru
langt fram úr lögum og reglum.
Hann hafði lagt stund á verkfræði-
nám í háskóla og naut þess örugg-
lega í kennslunni.
Á landsprófi í Eyjum vorið 1969
gerðist sá sjaldgæfi atburður að
hæsta einkunn í eðlisfræði á landinu,
einkunnin 10, reyndist vera úr hópn-
um okkar! Garðar var að vonum
ánægður, en sagði okkur nokkrum
dögum eftir prófið, sem auðvitað
kom allt í ábyrgðarpósti úr Reykja-
vík, að „þeir fyrir sunnan“ hefðu
undrast það að svona frábær
frammistaða kæmi úr Vestmanna-
eyjum. Þeir hefðu hringt sérstaklega
til að spyrja nákvæmlega um fyrir-
komulag prófsins, vormorguninn í
Eyjum þegar það var tekið úr
ábyrgðarbréfinu og þreytt af tveim-
ur tugum nemenda. Ég man að hann
sagði við okkur hlæjandi með bibl-
íusvip: „getur svona góð prófúrlausn
komið frá Nazaret!“
Garðar var alveg æfur út af þess-
ari afskiptasemi. Hún hrærði við
sterkri réttlætistilfinningu. Hann
var ósáttur við margt í þjóðfélaginu,
róttækur á sinn hátt, eldrauður að
austan. Þó hélt hann alltaf aðskildu
skólastarfinu og stjórnmálunum og
rækti starf sitt af sérstakri prýði.
Skömmu eftir landsprófsveturinn
var hann kjörinn á þing og ég fylgd-
ist með honum þar úr fjarlægð.
Nokkru sinni hittumst við á förnum
vegi og alltaf minntumst við kennslu-
stundanna fyrir innan Ægisdyr með
gagnkvæmri ánægju. En auðvitað
var ljóst hvert stefndi með heilsu
hans.
Ég vil minnast Garðars sem eins
af þeim einstaklingum sem bæta
mannlífið og gæði þess. Slíkir af-
burðamenn eru perlur í litlu sjávar-
plássi og glæða það einhverjum al-
þjóðleika. Kennarar eins og Garðar
gerðu það að verkum að skólagæði á
landsbyggðinni voru síst minni á
mörgum sviðum en tíðkaðist í bestu
skólum höfuðborgarinnar. Nemend-
urnir finna það þegar seinna líður á
námsferilinn hérlendis eða erlendis.
Ég verð því miður erlendis þegar
útför Garðars er ráðgerð. Ég þakka
Garðari að leiðarlokum fyrir raun-
vísindanestið, innrætinguna góðu,
sem hefur reynst mér vel ætíð síðan.
Um leið votta ég Bergþóru, eftirlif-
andi konu hans – og klettinum þegar
húmaði svo hægt í lífi hans – samúð
og aðdáun.
Þorsteinn Ingi Sigfússon.
Fyrir rúmum 30 árum fluttum við
hjónin í háhýsi við Kleppsveg. Þar
kynntumst við fljótlega þeim
Garðari og Bergþóru og tókst góð
vinátta með fjölskyldum okkar. Þau
hjón voru höfðingjar og töldu ekki
eftir sér að leggja fólki lið, nutum við
þess ríkulega. Þá var skammt liðið
frá upphafi Vestmannaeyjagossins.
Á þessum tíma var mikið um að vera
hjá þeim hjónum, Garðar þingmaður
í Suðurlandskjördæmi til tveggja
ára og mikill og stöðugur gestagang-
ur fyrstu mánuðina eftir gos auk
þess sem fjöldi manns gisti á heimili
þeirra. Árið 1974 áttum við svo
ánægjulega heimsókn til þeirra
hjóna í Vestmannaeyjum.
Garðar var meðalmaður á hæð,
samsvaraði sér vel, laglegur, brún-
eygður með leiftrandi og hvasst
augnaráð. Hann var skarpur maður
og ákveðinn en hafði hógværa fram-
komu svo jaðraði við feimni. Hann
gat verið snöggur upp á lagið, tilsvör
hans voru hnyttin og eftirminnileg.
Hann var öfgalaus í skoðunum og
pólitísk kredda var honum víðs
fjarri. Garðar var góður bridgespil-
ari og um árabil spiluðum við viku-
lega saman. Við spilaborðið komu
margir eiginleikar hans skýrt fram.
Hann hafði vald á fleiri sagnkerfum
en við hinir en miklaðist ekki af. Við
úrspil tók hann sér skamman um-
hugsunarfrest í upphafi og spilaði
síðan hratt og örugglega úr, eins og
spilið lægi opið fyrir honum, ekkert
kæmi á óvart. Garðar átti auðvelt
með að greina kjarna hvers máls og
eins og slíkum mönnum er títt hafði
hann næmt auga fyrir veikleikum
sem og hinu spaugilega í fari sam-
ferðamanna sinna og hermdi
skemmtilega eftir. Húmor var svo
ríkur þáttur í fari hans að jafnvel eft-
ir að veikindin tóku að há honum gat
hann lengi gert hnyttnar athuga-
semdir sem urðu til á líðandi stund
og sýndu viðvarandi frumleika í
hugsun.
Þegar Garðari varð sjúkdóms-
greiningin ljós las hann sér til og
ræddi við mig sjúkdóminn og óhjá-
kvæmileg örlög sín af undraverðu
innsæi og æðruleysi sem seint
gleymist.
Við hjónin og fjölskylda okkar
sendum Bergþóru og börnunum ein-
lægar samúðarkveðjur.
Lúðvík og Hildur.
Forlög koma ofan að,
örlög kringum sveima,
álög úr ýmsum stað
en ólög fæðast heima.
(Páll Vídalín.)
Þessi orð eru úr bók sem ég á og
mér finnst þessi orð eiga erindi til
Garðars Sigurðssonar vinar míns.
Ég man það svo vel þegar Garðar
flutti ásamt sínu fólki að Hásteinum
7, ég átti þá heima á nr. 6 (Kiðja-
bergi). Ein stelpa var í hópnum og
tveir guttar. Elstur er Tryggvi,
Addý önnur og yngstur Garðar og
hann var jafngamall mér. Þessi
systkin urðu góðir vinir mínir. Hann
Garðar var frekur en þó ljúfur, hann
gat verið inni hjá mér í dúkkuleik ef
ég kom út í bílaleik og það gerðum
við oft.
Ég man eins og gerst hafi í gær
þegar hann Garðar skyrpti á stéttina
heima hjá mér. Að hann skyldi bara
voga sér það þoldi ég alls ekki, mér
þótti þetta of mikið svo ég kýldi
hann, sem sagt gaf honum einn á
kjammann svo það fossblæddi úr
vörinni á honum. Mæður okkar voru
búnar að vera að hlusta á rifrildið í
okkur og mamma mín sagði „ja ef
þessir krakkar verða ekki hjón er ég
illa svikin“.
Svo þegar í gaggó var komið var
haldið grímuball um haustið þegar
við vorum í fyrsta bekk og mér
fannst alveg sjálfsagt að gera konu
úr Garðari. Ég réð því og ég sá um
það líka.
Heima hjá mér voru til tvær þykk-
ar fléttur af mömmu (hár) og þær
voru auðvitað settar á höfuðið á
kauða, svo var Garðar klæddur í
hvíta síða fermingarkjólinn minn og
háhælaða skó og til að ekki sæist
hvernig við festum flétturnar á höf-
uðið á G þá var settur á hann hattur.
Og ég verð að segja það satt, hann
Garðar var reglulega sæt stelpa.
Þegar líða tók á ballið var mér
skemmt því einn kennarinn var far-
inn að halda heldur fast utan um G
strák og Garðari leist nú ekki alltof
vel á það, hann kom til mín um leið
og hann komst (sem sagt losnaði) og
vildi fara heim, svo við drusluðumst
heim.
Ég átti ætíð eitthvað í þessum
strák G. Alltaf ef við hittumst var ég
knúsuð og föðmuð. En síðast þegar
við hittumst þá var ekkert gaman.
Þá faðmaði ég hann en hann horfði
með skelfingarsvip á Beggu konuna
sína og spurði: „Hvaða kerling er
þetta?“ Honum leist hreint ekkert á
þetta.
Margar minningar gæti ég skrifað
en það yrði nú sennilega bók fyrir
rest. Ég bið góðan Guð að veita þér
Garðar minn náð og blessun og eig-
inkonu og börnum bið ég þess sama,
af öllu hjarta.
Þín æskuvinkona,
Guðrún Andersen,
Seyðisfirði.