Tíminn - 06.12.1969, Blaðsíða 1

REIÐUBIJINN AD DEYJA
FYRIR SANNLEIKANN
- ALEXANDER SOLSJENITSYN
eínn þekktasti rithöfundur Sovétríkjanna
rekinn úr sovézku rithöfu^dasamtökunum
Rússneski rithöfundurinn A1
exander Solsjenitsyn var vísað
úr sovézka rithöfundasam-
bandinu í byrjun nóvember-
mánaðar síðastliðins. — Hér á
eftir birtum við útdrátt um-
ræðnanna, sem fram fóru á
fundinum, þar sem brottvikn-
ing Solsjenitsyns var ákveðin
og hann hélt opinskátt uppi
vörnum fyrir sig. Fréttaritari
franska blaðsins „Le Monde“
í Moskvu skrifaði útdráttinn,
en hann hefur aðgang að mjög
öruggum heimildum. — Alex-
ander Solsjenitsyn fæddist
1918. Hann hlaut kennaramennt-
un, en árið 1945 var hann
handtekinn og dæmdur til
nauðungarvinnu, þar sem
hann hafði gagnrýnt herstjóm
Stalíns í bréfi, sem hann skrif-
aði á vígstöðvunum. Hann var
látinn laus 1953 og sendur til
Kasjastan. Það var ekki fyrr
en 1956, að hann fékk leyfi
til a“ setjast að Evrópu-meg-
in í Sovétríkjunum. Fyrsta
skáldsaga hans „Dagur í lífi
Ivans Denisjovitsj“ lýsir dag-
legu Iífi í einangrunarbúðum á
tímum Stalíns. Útkoma henn-
ar í föðurlandi höfundarins
vakti vonir um frjálsari af-
stöðu til bókmennta. Síðan
hafa aðalverk hans verið gefin
út erlendis, m.a. stór skáld-
saga „Krabbadeildin“, sem
kom út í danskri þýðingu í
sumar. f Sovétríkjunum ganga
fjölmörg ólögleg handrit af
bókum hans milli manna, m.a.
„f fyrstu deild“, sem fjallar
um reynslu Solsjenitsyns í sér-
stöku fangelsi fyrir vísinda- og
tæknimenn.
Rithöfundurinn Franz Taur-
in hóf umræðurnar, hann er
formaður sovézku rithöfunda-
samtakanna. Fimm af sex með-
limum viðkomandi deildar
voru viðstaddir. Umræðurnar
um Alexander Solsjenitsyn
voru á þessa leið:
Fyrsti rithöfundur: Við verð
um að ástunda sjálfsgagnrýni.
Ég mælti með þvi að Solsjenit-
syn yrði tekinn í samtökin, en
bók hans „Dagur í lifi Ivans
Denisovitsj" vakti síðar með
mér grunsemdir. Eftir að við
fengum skýrsluna frá Simon-
ov og Twardov höfum við ekki
rætt málið frekar. Við vonuð-
um að Solsjenitsyn yrði deild-
inni í Rjasan til eflingar. Þessi
von brást. Hann hefur ekki
tekið bátt í starfi okkar. Hann
hefur ekki hjálpað ungum rit-
höfundum. Hann var alla tíð
fjarlægur samtökum okkar —
hann hefur einangrað sig frá
okkur. Síðustu verk hans
þekkjum vic ekki. Við höfum
ekki lesið þau. En þau eru
andstæða okkar eigin skrifa.
Annar rithöfundur: Ég er
alveg samrr.ál þér um þetta.
Þú hefur sett þetta mjög vel
fram.
Eins og pendúll.
Þriðji ithöfur.dur: Til hvers
eigum við að vera í rithöfunda-
samtökunum, ef ekki til að
hjálpa æskulýðnum? Frásögn-
in „Dagur í lífi Ivans Deniso-
vitsj“ er drungaleg. Og hvað
um „Bæ Matrjonu"? Hvar hef-
ur hann séð þessa einmana
konu, sem enginn hjálpar?
Hvar hefur hann fengið verk
sín birt? Hvaða vandamál eru
tekin til meðferðar í þeim?
Um það vitum við ekkert.
Fjórði rithöfundur: Ég er
í nokkrum vafa. Þetta er eins
og pendúll. Menn fara úr ein-
um öfgunum í aðrar. Áður
var Jessenin tættur í sundur,
en síðar var hann á ný hafinn
upp til skýjanna. Hugsið um
1948 (þegar Zdanov var menn
ingareinræðisherra). Mér fell-
ur þetta ekki. í dag er
Solsjenitsyn kastað út, og á
morgun verður hann tekinn
inn aftur. Ég vil ekki taka þátt
í þessu.
Finunti rithöfundur: Hvað
hefði ég tekið til bragðs, ef
aðrar þjóðir hefðu notað verk
mín sem vopn? Ég hefði leit-
að ráða hjá samtökunum. En
Solsjenitsyn hefur einangrað
sig.
Forstjóri útgáfufyrirtækis-
ins í bænum: Solsjenitsyn lýs-
ir öllu í myrkum litum. Innri
maður hans er svartur.
Atriði, sem eru einskis virði.
Síðan fékk Alexander Sol-
sjenitsyn orðið: Hvað snertir
hjálp við unga höfunda, þá
hafa menn aldrei fengið mér
handrit til umsagnar. Nákvæm
fundargerð er ekki samin um
þennan fund. Aðeins eru tek-
in niður nokkur atriði, sem
ekki eru mikils virði. En mig
langar til að létta á samvizku
fyrsta ræðumanns, hann mælti
ekki með mér. Hann fékk mér
aðeins eyðublað, sem ég átti
að útfylla. Ég faef alltaf skýrt
deildinni í Rjasan frá bréfum
mfnum, ég skýrði samtökun-
um frá bréfi mínu til ritihöf-
undaþingsins í maí 1967 o.s.
frv. Ég hef meira að segja
stungið upp á því að bók mín
„Krabbadeildin“ vrði tekin til
umræðu á fundi. En það vildu
menn ekki. Ég hef lagt til
að haldnir yrðu opinberir fyr-
irlestrar, en það hefur ekki
verið gert. Og ástæðurnar fyr-
ir því, að ég he' ekki^ komið
á fundi deildarinnar? Ég bý í
útjaðri Moskvu, og það ,er oft
erfitt fyrir mig að komast.
Eftir að bókin „Dagur í lífi
Ivans Denisjovitsj" var gefin
út stungu menn upp á því við
mig að flytja til Moskvu. Ég
hafnaði því þá vegna þess að
hávaði höfuðborgarinnar hefði
getað truflað mig við vinnu
mína. Nýlega vildl ég flytja
til Moskvu. En Ilin, ritarinn,
og Moskvudeild rithöfundasam
takanna neituðu þeirri bón.
Hverju hef ég ekki svarað?
Er það kannski greinin í Litt-
eraturnaja Gazeta, þar sem
mér var bent á að taka breytni
Kuznetsov mér til fyrirmynd-
ar? Literaturnaja Gazeta lýsti
26. júní 1968 Anatol Kuznets-
ov sem fyrirmynd, en hann
var neyddur til að höfða mál
á hendur hi. um franska þýð-
anda „Framhaldshelgisög-
unnar“. Kuznetsov flúði til
London í sur- .r. Þessi grein
var nafnlaus og ekki svars
verð. Þar vai meira að segja
dregið í efa, að ég hefði hlot-
ið uppreisn. Þar voru lygar
um skáldsögur mínar. Þar stóð
að skáldsaga mín „í fyrstu
deild“ væri illgirnislegur öfug-
snúningur staðreynda hér í
landinu. En bver hefur bent
á það?
Menn hafa ekki lesið skáld-
söguna, en tala samt um hana.
Hvaðan þekkir Litteraturnaja
Gazeta, bókina „Hátíðaverð-
ur Sigurvegarans“? (Solsenit-
syn skrifaði þetta leik-
rit í fangabúðunum). Hvern-
ig hefur blaðið komizt
yfir það, eftir að leynilögregl-
an hefur tekið hvert einasta
eintak úr skrifborði mínu?
Ræ'ðutíminn er útrunninn.
Ég fjarlægist eigin verk, og
einmitt um þau tala menn. Ég
vil gefa út önnur verk. Um
þau er ekki rætt. Átti ég að
svara ritara rithöfundasamtak-
anna? Ég hef svarað öllum
spurningum hans. En hann
hefur ekki svarað nokkurri
minna spurninga — ekki einu
sinni eftir að ég hafði skrifað
rithöfundaþinginu. Það bréf
var bara látið hverfa.
Við skulum tala um „Krabba
deildina". í september 1967
tilkynnti ég skrifstofu samtak-
anna að skáldsögunni væri
dreift í landinu, og hún kynni
að komast til útlanda. Ég
krafðist þess, að hún yrði þeg-
ar þrentuð í tímaritinu Novij
Mir. Stjóm . .ítakanna kaus
fremur að bíða. Um vorið 1968
skrifaði ég Litteraturnaja Gaz
eta, franska blaðinu Le Monde
og Unitá á ftalíu, að ég neit-
aði öllum vestrænum út-
gefendum um heimild til að
gefa út „Krabbadeildina“.
Bréfið til Le Monde var stöfSv-
að þótt það væri ábyrgðarhréf.
Bréfið tíl Unitá fékk ég ítölsk-
um gagnrýnanda, Vittorio
Strada. Fyrst lögðu tollverðir
hald á það, en mér tökst að
telja þá á að senda það áfram
til birtingar í Unitá, og þar
var bréfið birt í júní. Littera-
turnaja Gazeta beið enn á-
tekta. í mu jnánnði frá 21.
apríl til 26. júní hefur rit-
stjórnin dregið að birta bréf
mitt. Hún beið þangað til
„Krabbadeildin“ var gefin út á
Vesturlöndum. Loks þegar bók-
in mín kom út í hræðilegri
rússneskri útgáfu hjá Monda-
dori í Mílano, birtí Literaturn-
aja Gazeta bréf mitt og ásak-
aði mig fyrir að hafa ekki
mótmœlt nógu ákaft Ef blað-
ið hefði birt bréf mitt á rétt-'
um tíma hefði bað dugað.
Sönnun þessa er að bandarískt
útgáfufyrirtæki hætti við að
gefa út bók mína, þegar frétt-
ist um mótmæli mín.
Fundarstjóri: Ræðutími yð-
ar er útrunninn.
Solsjenitsyn: Hiér er ekki í
húfi ræðutími heldur dauðinn.
Fundarstjóri: Hve langan
tíma þurfið þér til viðbötar?
Engar hamingjuóskir.
Solsjenitsyn biður um tfu
mínútur til viðbótar, en fær
þrjár. Síðan heldur hann á-
fram:
— Ég hef skorað á póst og
símamálaráðuneytið að stöðva
þjófnaði þá, sem hafa viðgeng
izt. Skrifstofan hefur ekki sent
mér nein af þeim heillaóskum,
sem ég fékk frá útlöndum á
50 ára afmæli mínu. Bréf mín
eru notuð á kaldhæðnislegan
hátt. Ég er ásakaður um að
lýsa raunveruleikanum drunga-
lega. Hvaða kenning um með-
vitundina segir, að taugavið-
brögð séu mikilvægari en það,
sem vekur þau? Kannski heim-
speki draumhyggjumanna, en
áreiðanlega ekki díalektískur
materialismi. Það sem við ger-
rnn er ekki mikilvægt, heldur
það sem við segjum um það.
Hér hefur verið talað um
sveiflur pendúlsins frá einum
öfgum tíl annarra. Og það á
ebki aðeins við um mál mitt.
Það tekst aldrei að eilífu að
þagga niður afbrot Stalíns, að
neita sannleikanum. Þessi af-
brot voru framin gagnvart
milljónum fólks og þau krefj-
ast skýringar. Hvaða áhrif hef
ur þessi þögn á siðferðisskoð-
anir æskunnar? Unga fólkið
er ekki heimskt, það skilur
samhengið.
Vikið úr saintökunum.
Ég tek ekki eina línu, ekki
eitt orð aftur af því sem ég
skrifaði í bréfi mínu til rithöf.
undaþingsins (í maí 1967). Ég
skrifaði þá: Ég hef hreina sam
vizkú. Ég veit að ég mun ef
tiL vill leysa hlutverk mitt sem
rithöf. betur af hendi og af
meiri sannfæringu með dauða
mínum en í lifanda lífi. Enginn
getur staðið í vegi fyrir sann-
leikanum. Ég dey, en sannleik-
urinn verður að lifa. Ég er
reiðubúinn að deyja, en ekki
aðeins til að fara úr rithöf-
undasamtökunum. Teljið bara.
Þið eruð fleiri, en gleymið
ekki að sagan mun fara hönd-
um um þennan fund í dag.
Spurning: Hvers vegna gef-
ið þér út bækur erlendis?
Solsjenitsyn: Svarið þið
fyrst: Hvers vegna eru verk
mín ekki gefin út hér?
Áróðursfulltrúi flokksins á
Framhald á bls. 18.