Tíminn - 06.12.1969, Blaðsíða 3

LAUGAItDAGUIt 6. desember 1969.
TÍMINN
„MÓRALSKIR
MEISTARAR“
Ný bók eftir Þorstein Thorarensen um viðhorf og átök aldamótamannanna
TK-ReyHcjavík, föstudag.
Út er feomin hjá Bófeaútgáfunni
Fjöl-va „Móralskir mei6tarar“ eft-
ir Þorstein Thorarensen, rithöfund
og fyrnurn blaðamann. Bók þessi
er viðbót við bókaflolkik Þorsteins,
seim hann hefur nefnt „Myndir úr
lífi o.g viðhorfum þeirra, sem uppi
voru ,um aldamótin". Þessi bók
er með líku sniði og hinar fyrri,
rituð í sam*a sitffl oig viðfangs-
efnin tekin svipuðum tökum.
í þessari bók tekur Þorsteinn
til meðferðar árekstra tveggja
kynslóða og tveggja hugmynda-
heima þeirra kynslóða. Annars
vegar einvalds og aftunhaldsins
og hins vegar frjálsræðishugmynd
vinstri stefnunnar á íslandi.
Mennirnir og persónur þeirra eru
leiddir fram á sjónarsvið sögunn-
ar eftir stöðu sinni í þessum ó-
tökum þessara tveggja ólíku hug-
myndaheima. Kemst Þorsteinn að
þeirri niðurstöðu, að Páll Briem
sé, þegar gjörla er ökoðað út frá
þessum sjónarmiðiun, mjög stórt
nafn í þjóðarsögu íslendinga og
að hann hafi verið áhrifamesti
maðurinn meðal fyrri kynslóða,
sem áttu þátt í því að byggja
upp nútímahugmyndir og viðhorf
íslendinga. Á sínum tíma var Páll
Briem af samtíðarmönnum álit-
inn sá, er myndi verða arftaki
Jóns Sigurðssonar. Hans er þó
hvergi getið í íslandssögunni, þótt
þar séu „afrefcsverk" afturhalds-
nnaninianna rækileiga táunduð.
Páli Briem var tvimælala'ust
fremstur í uppreisnarsveitinni,
hafði mest og varanlegust áhrif
þeirra mianna, sem börðust gegn
hugmyndum afturhaldsins og fyr-
ir nýjum frjálsræðishuigmyndum.
Finnur Jónsson var reyndar um
skeið sá róttækasti í þeárri bar-
áttusveit, þótt hann stilltist mjög
síðar sem dr. Finnur prófessor í
Kaupmannahöfn.
Frásögn Þorsteins Thorarensen
á flestar rætur í tímaibilinu 1885
—1890. Rebur hann átök hinna
tveggja hugmyndaheima á íslandi
til Sverdrups annars vegar og
Brandesar hins vegar. Lýsir hann
hvernig hin nýja stefna herst með
ákveðnum persónum tíl landsins
og átökum þeirra manna við ríkj-
andi hugmyndir og skipulag í ís-
lenzku þjóðlífi. Þetta er lýsing á
vaildníðslu og klíkuþjóðfélagi höfð
ingjanna, sem fara sínu fram í
skjóli aðstöðunnar. Á þessum
tfma er í rauninm einveldi á fs-
landi og valdið er hjá landshöfð-
ingjanum.
Páll Briem stfgur í bók Þor-
steins fram sem ný og sterk per-
sóna, sem hefur haft víðtæk á-
hrif í íislandssögunni, þótt hans
sé hvergi getið í þeirri sögu, sem
prentuð hefur verið undir því
nafni skólafólki til uppfræðslu um
íslenzkt þjóðfélag á þessum tíma.
Pá'll Briem beið reyndar ósigur,
og hverfur, en áhrif haes ættu
að vera óumdeilanleg og nafn
hans mun festast á spjöJd sög-
unnar, þótt um síðir sé. Bók Þor-
steins Thorarensen er áhrifaríkt
skref í átt til þeirrar sagnfræði-
legu viðurkenningar.
Móralskir meistarax er 544 blað
Þorsteinn Thorarensen
síður að stærð, prentuð á góðan
pappír og í vönduðu síkinnbandi.
Er ekfei tekið of djúpt í árimmi,
að segja að mikill fengur sé að
þessari bók Þorsteins. Vinnu-
brögð og blaðamannastíll Þor-
steins er liklegur til þess að gera
þetta mikilvæga tímahil fslands-
sögunnar aðgengi'leigra ísienzfcum
nútímamönnum en það hefur ver-
ið í öðrum rituðum heimildum
fram tii þessa. Veitir þessi síð-
asta bók hans fyrri bófcum um
sama tfmabil aukna fyllingu.
Stjúpsysturnar
„Sfcjúpsystamar“ heitír bófc,
sem bókaiútgáfan Hiidur sendir
frá sér, og er eimbum ætluð umg-
lÍDgsstúifcum. Hér segir frá tveim-
ur systrum, sem verða fyrir sárri
reynsiu, þegar foreldrar þeirra
sfcaja. önntrr fór með föður sín-
Ttm, en hfet fylg® móður sinni.
Eftir hálft anrnað ár kvaenist fað
ir þeirra aftur, ekkju með tvær
dætur, og sfeömmu síðar giftist
móðirin eámág. Þetta eru erfið-
ir tímar fyrir systurnar, og þær
hregðast við vandanum, hvor með
sinu mótL
Ástæðulaust er að rekja efnis-
þráðinn frefear, en margt fólfe
kemiur við sögu, og tefest höfundi
bókarinnar, Margit Ravn, að lýsa
því af þeirri góðvild, glaðiværð og
glöggskyggni, sem eiökenmt hef-
ur allar bæfeur hennar. Er þetta
kjörin bók fyrir unglingsstúlkur.
Kvöldvökuútgáfan
Viðeyjarklaustur
Drög að sögu Viðeyjar fram að
siðaskiptum.
Viðey hefur ekki einungis ver
ið augnayndi Reykvíkinga frá
fyrsta tíð, heldur var hún um 300
ára bil líkust ævintýralandi, þar
sem margir stórviðburðir sagunn
ar gerðust.
Þessa sögu segir Árni Óla af
sinni alfeunnn snilld.
Bókin er bæði fróðleg og bráð-
skemmtiieg.
Verð kr. 440,— án söluskatts.
Tveir
vinir
Eins og jafna-i gefur bókaút-
gáfan Hildur skemmtilegar ung-
lingabækur fyrir hver jól. „Tveir
vinir“ er engin undantekning frá
þeirri reglu. Þetta er sagan um
Símon litla, sem lendir í margvís-
legum raunum á bernsku og ung-
lingsárunum. Hann elst upp hjá
föður sínum, sem er ekkjumaður,
en skyndilega hverfur faðir hans
á braut — og Símoni er komið
fyrir hjá móðurbróður sínum. Þar
á hann ekki sjö dagana sæla og
þráir heitt að finna föður sinn
aftur. Honum tekst að komast
um borð í smyglaraskip, sem fer
til Frakfelands, en þar hefur Sí-
mon leit að föður sínum. Sú ieit
her ekki árangur strax, en Símon
iendir í margs konar ævintýnim.
Þetta er hugþeikk saga um góð-
an dreng, sem með þrautseigju
sinni sigrast á öllum erfiðleikum
að lokum. Höfundur bókarinnar
er R. Friis.
Rit Biblíunnar í
myndum og texta
BIBLÍAN — RIT HENNAR I
MYNDUM OG TEXTA nefnist
myndabók í alþjóðaútgáfu, sem
nýlega er komin út. Hér er um
að ræða nýstárlega, myndræna
Bók um Sog
og Ölfusá
IGÞ-Reykjavík, miðvikudag.
• Komin er út ný bók eftir Guð-
mund Daníelsson, sem nefnist
Dunar á Eyrum. Er það samantekt
um Ölfusá og Sog. Er þetta önn-
ur bók Guðmundar um veiðivatn,
én í fyrra kom frá hans hendi bók
um Elliðaámar. Við fljótlegt yfir-
lit virðist Guðmundur njóta þess
í verkinu, að hann er gagnkunn-
ugur bæði Ölfusá og Sogi, og svo
eru þetta ólíkt meiri vatnsföll og
tíðindameiri gömlum og grónum
sportveiðimanni en Elliðaárnar.
Virðist sportveiðin stöðugt
ryðja sér meira til rúms í bók-
menntunum, komnar út þrjár bæk-
ur um veiðiár — en fyrst var bók-
in um Laxá í Aðaldal, og auk
þess er komin Roðskinna eftir
stefán Jónsson, sem er bók úm og
fyrir veiðsmenn. Það er Bóka-
útgáfa Guðjóns Ó, sem'gefur út
bók Guðmundar tag Roðskinniu).
Undirtitill bókarinnar er Ölfusá
— Sog. Þetta er alhliða lýsing á
þessum tveimur gerólíku straum-
vötnum. Bókin er saga þeirra frá
sjónarhóli samgangna fyrr og nú,
fyrst ferjunum síðan brúnum. Slys
farir og þjóðtrú fá sitt rúm. En
meginefni bókarinnar er saga lax-
og silungsveiða frá öndverðu til
þessa dags. Lýst er öllum veiði-
aðferðum sem tíókaðar hafa ver
ið, síðast en ekki sízt stangaveið
inni. Einnig er rakin samfelld
saga hinna langvinnu og illvígu
deilna sem staðið hafa um vatna-
svæði Árnessýslu og enn geisa af
fullum krafti. Allt að 100 mynd-
ir eru í bókinni. Hún er 426 síð-
ur. Gegnum alla bókina.lýsir höf
undur eigin reynslu öðrum þræði
túlkun á biblíunni, sem danska
listakonan Birte Dietz hefur gert.
fslenzkan texta hefur Magnús Már
Lárusson, rektor Háskóla íslands,
aimazt. Litmyndirnar eru prent-
aðar í Hollandi, en tcxtinn hér á
landi.
Birte Dietz er kunn myndlistar-
koua, ekiki aðeins í heimalandi
sinu, heldur einnig víða um heim-
Hún hefur hlotið mikla frægð fyr
ir klippmyndir sínar við bibiíuna,
sem þykja einfaldar, litrífcar og
í fyilsta samræmi við smekk nú-
tímans. Birte var nemandi Rostr-
ups Boyesens á Statens Museum
Líf og heilsa
Bókin fjallar um mannslíkam
ann, heilsu og hollustuhætti. Verð
kr. 150,— án söluskatts. Höfund
ur er Benedikt Tómasson.
Guðmundur Daníelsson
og á hinn bóginn því vanalífi,
sem lifað er á bökkum þessara
vatna.
Ungbarnabókin
Bókin fjallar um flest það, sem
mæður og verðandi mæður þurfa
að vita um meðferð ungbarna.
Þessi bók kom út í sumar og
hefur hlotið fráhærar viðtökur.
Verð kr. 275,— án söluskatts.
for Kuust og Hans Chr. Hoier á
Glyptotekinu. Þrisvar sinnum
hlaut hún meiriháttar námsstyrki,
til dæmis Kaj Munks-styrkinn og
ferðaðist fyrir hann um Libamon,
Jordaníu og Israel. Arið 1963
teiknaði hún píslarsögu Krists í
páskamynd fyrir danska sjón-
varpið, sem mifcla athygll vakti.
Magnús Már Lárussom, rektor
Hásfcóla íslands, hefur séð um
útgáfuna og ritiar jafnframt inn
gangsorð og ágirip af sögu biblíu
þýðinga á íslamdi.
Bókin er 83 blaðsíður í stóru
broti og kostar 500 krónur. Út-
gefandi er Hilmir h. f •
r - t j
BIBLIAN "