Tíminn Sunnudagsblað - 11.11.1962, Blaðsíða 17

SEM GERÐIST HINN
UPPFINNINGAMAÐUR
andlitsmyndir. . Framtíðin virtist
brosa við honum á listabrautinni.
Hann kvæntist, en eyddi þó mestum
hluta af tíma sínum í Charleston
— fjarri fjölskyldu sinni —
við vinnu að málverkum sínum.
Um þessar mundir var hann ham-
ingjusamur og afkastaði mikliw og
fékk hann nú meðal annars það verk-
efni að mála mynd af Monroe, sem
þá var forseti Bandaríkjanna.
Dag nokkurn fékk hann stórkost-
lega hugmynd, að því er honum
fannst: Hann ætlaði að mála fu'nd
í þinghúsinu. Og haustið 1820 fór
hann til Washington til þess að byrja
á þessu mikla verki. — Mánuðum
saman vann liann frá því í birtingu
og fram á kvöld við þetta risastóra
málverk, og Þegar það um síðir var
fullunnið, ákvað hann að sýna það
í suórbcrgunum og selja aðgang. Að-
gangseyrir fyrsta daginn var 40 doll-
arar, en fljótlega missti fólk áhuga
á málverkinu, og að lokum seldi hann
það manni nokkrum fyrir 1000 doll-
ara, sem ætlaði að sýna það í Eng-
landi. Og nú hófst mótlæti hans:
Fólk, sem hafði pantað af sér andlits
myndir, dró pantanirnar til baka.
Eftirfarandi frásögn er táknræn fyr-
ir Þetta tímabil í ævi Morses. For-
rík ekkja hafði beðið hann að mála
af sér mynd. Hún varð í fyrstu mjög
hrifin af myndinni, þegar hún sá
hana, en fimm mínútum síðar var
hún búin að skipta um skoðun, og
sagði, að hún hefði aldrei verið' sér-
iega hrifin að brúnum lit; klæðið í
bakgrunaiinum var brúnt að lit.
Morse bauð henni að mála það rautt,
en hún var samt ekki ánægð. Hún
vildi hafa gullfesti um hálsinn. Morse
lét að vilja hennar og málaði gull-
festi um háls hennar. Þegar því var
lokið og hann afhenti henni mál-
verkið, sagði hún, að það væri ekki
líkt sér og greiddi aldrei hina um-
sömdu borgun.
Árið 1824 kom hinn frægi Frakki
Lafaaytte til Ameríku til þess að
leggja hornsteininn að „Bunker-
Hill-minnismerkinu“, sem hafði ver-
ið sett upp til minja um orrustu
fimm árum áður. Borgarstjórinn
spurði Lafayette, hvort hann kærði
sig um, að ameriskur málari málaði
mynd af honum Frakkinn kvað já
við, og Morse var falið að mála hana,
en myndina átti síðan að hengja upp
í ráðhúsi New York. í febrúarmán-
uði sama áx fór Morse til Washing-
ton til þess að byrjg á rayndinni, og
hafði hann orðið að fara frá konu
sinni, sem lá sjúk eftir barnsfæð-
ingu. Meðan hann dvaldist í Was-
hington, andaðist kona hans skyndi-
lega. Hann hélt strax heim, en kom
ekki nógu snemma til þess að geta
verið við jarðarför hennar. Eftir að
hann hafði jafnað sig nokkurn veg-
inn eftir þetta áfall, hélt hann aft-
ur til Washington og lauk við mál
verkið. Og nú tók allt aðra stefnu,
því að hver vildi ekki láta sama
málara mála af sér mynd, sem mál-
að hafði mynd af hinum fræga
Lafayette? Hann fékk ótal pantanir
og sökkti sér niður í vinnu sína:
Þag auðveldaði honum að gleyma
sorg sinni. Og að einu ári liðnu hafði
honum áskotnazt svo mikið fé, að
hann gat keypt sér sitt eigið hús.
í nóvember 1829 hélt hann aftur til
Evrópu til þess að halda áfram list-
námi. Hann dvaldist um skeig í
Frakklandi, en hélt þaðan til Róm-
ar, Þar sem honum var falið það
verkefni að mála eftirmyndir af
fjölda gamalla mynda í Vatíkaninu.
Þegar hann hafði verið á annað ár
í Ítalíu, hélt hann aftur til Parísar.
Þar fékk hann þá. hugmynd að mála
risastórt málverk, — eftirmynd 37
meistaraverka, . meðal annars eftir
vari Dyck, Murillo og Coreggio. Hann
hafði nefnilega þá trú. að margir af
löndum hans kynnu vel að
meta að fá tækifæri til þess að sjá
sum af merita'r -um máiara
Evrópu með þessum hætti. Mikið af
þeim tíma, sem hann dvaldist í
París, fór í það að gera skissur af
meistaraverkunum í Louvre, en síð-
an lauk hann við risamálverkið í
Bandaríkjunum.
Dag nokkurn, þegar hann var að
skrafa Við kunningja sína, sagði
hann: Póstburðurinn hjá okkur tek-
ur alltof langan tíma, kerfig í Frakk
landi er miklu betra, þótt það sé
ekki nógu gott. Rafmagnið mun koma
í góðar þarfir í þessu sambandi,
sagði hann. Næstu tíma talaði hann
ekki um annað, en hvernig mætti
nota rafmagnið í þessu sambandi.
í miðdegisverðarboði einu, þar
sem Morse var staddur, barst tal-
ið eitt sinn ag hinni nýju uppgötv-
un Ampérs — rafseglinum. í þessu
sambandi sagði sessunautur Morses,
dr. Jakson: „Rafmgnig virðist vera
óháð tíma og rúmi. Þag getur faríð
eftir þráðum, hversu langir sem þeir
eru, á andartaki." — „Nú er Þessu
þannig farið, sagði Morse „þá sé ég
ekki, hvers vegna ætti ekki að vera
hægt að senda skilaboð til hvaða
staðar, sem vera skal. með hjálp raf-
magnsms.1'
Morse var ekki kunnugt um, að
margir höfðu orðið til Þess að sjá
þennan möguleika, bæði í Evrópu
og Ameríku. Hann hóf nú að gera
tilraunir til þess að búa til ritsíma-
tæki, jafnframt því, sem har.n lagði
siðustu hönd á risamálverkið.
Þegar hann hafði lokig við mái-
verkið, sýndi hann það í New York,
en fólk lét sig vanta á sýninguna,
og mesti aðgangseyrir, sem hann ba.r
úr býtum, voru fimmtán dollarar.
Og ekki gekk sýningin betur, þcgar
hann flulti málverkig til New llaven.
— Þetta olli honum bitrum von-
brigðum, og í bréfi til vinar síns
skrifar hann: „Mörgum sinr.uni eft-
ir heimkomu mína, hafa menn sagt
við mig, að ég sé fæddur hundiað ár-
um of snemm “
Til þess að geta haldið áfram til-
raunum sínum með ritsímann, varð
hann að fást við kennslu. Einn af
nemendur hans var D. H. Strolher,
sem seinna varg þekktur teiknari
undir nafninu Porte Crayon. Þegar
hann átti eitt sinn að borga Morse
fyrir ársfjórðungskennslu, en bað
hann um greiðslufrest, vegna þess
að peningasending til hans hafði taf-
izt, sagði Morse: „Þú getur borgað
þá í næstu vilcu. þegar ég er dauð-
ur.“
— Dauður?
— Já, úr sulti.
Strother varð bæði undrandi og
hryggur, þegar hann heyrði þetta, og
spurði, hvort honum væri eitthvert
gagn í tíu dollurum.
— Tiu dollarar bjarga lífi rninu,
sagði Morse.
Haustig 1835 var Morse vel á veg
kominn með ritsímatæki sitt, en efna
Framhald á 860. sí3u.
T í M I N N — SUNNUDAGSBI.AÐ
857