Morgunblaðið - 06.05.2004, Page 28

Morgunblaðið - 06.05.2004, Page 28
LISTIR 28 FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 2004 MORGUNBLAÐIÐ Flestir þekkja til söngkon-unnar Edith Piaf, kannastað minnsta kosti við nafn-ið. Í huga flestra kemur eflaust upp lágvaxin, svarthærð kona með mjóar augnabrúnir og al- gjörlega ógleymanlega rödd þeim sem á hlýða, syngjandi á frönsku um lífið í rósrauðum bjarma við undir- leik harmonikku. En hvað skyldi hafa valdið því að Sigurður Pálsson ákvað að skrifa um hana söngleik, sem verður frumsýndur á Stóra svið- inu í Þjóðleikhúsinu í kvöld? „Ég er búinn að vera með Edith Piaf á heilanum dálítið lengi. Árið 1985 leikstýrði ég bresku leikriti um hana hjá Leikfélagi Akureyrar og plægði þá gegnum allar heimildir sem ég komst yfir um hennar líf. Síð- an þá hefur mig alltaf langað til að taka ævi hennar og list dálítið öðrum tökum en gert var í því leikriti og er oftast gert, þar sem goðsögnin um Piaf er yfirleitt í fyrirrúmi. Þannig að þegar Stefán Þjóðleikhússtjóri gaf grænt ljós, fór ég á fulla ferð eins og trylltur veðhlaupahestur. Ég vildi kanna manneskjuna á bakvið goðsögnina, hennar raun- verulegu sögu, áföllin, mótun tilfinn- ingaverunnar og velta upp spurning- unni: Hvernig varð Edith Gassion, algjörlega ómenntuð götustelpa, heimilislaus og allslaus, að þessum stórgáfaða listamanni?“ segir Sig- urður og bætir við að söngleikurinn, sem nú heitir einfaldlega Edith Piaf, hafi í upphafi haft vinnutitilinn Edith Gassion, kölluð Piaf. „Sá titill er að reyna að segja að verkið fjallar líka um Edith Gassion áður en hún varð Piaf. Fyrri hluti verksins fjallar um mótunarár hennar þegar hún er á leiðinni að verða Edith Piaf. Undir lok fyrri hlutans erum við svo komin með alþjóðlegu söngstjörnuna sem verður síðan stöðugt meira einmana eftir því sem árin líða, áföllunum fjölgar og áfengis- og lyfjanotkun fer úr böndunum.“ Fædd til að leika og syngja Piaf Það mæðir mikið á Brynhildi Guð- jónsdóttur í hlutverki Edith Piaf í útfærslu Sigurðar – hún leikur hana frá vöggu til grafar; er nánast alla sýninguna á sviðinu og fer með texta sem því nemur. Þess utan syngur hún fimmtán lög, sem ein og sér væru í raun alveg nóg fyrir eina manneskju á heilu kvöldi. En Bryn- hildur ræður einstaklega vel við þetta, að mati Sigurðar. Spurning- unni af hverju útfærsla hans á lífi Edith Piaf varð að leikverki en ekki verki í bókarformi svarar Sigurður: „Í raun eru tvær ástæður fyrir því. Með fullri virðingu fyrir texta á bók, þá heyrir maður Edith ekki syngja í bók. Og hin ástæðan er sú að í leik- hópnum í Þjóðleikhúsi Íslendinga er manneskja sem ræður við þetta hlut- verk. Og það er fremur sjaldgæft. Orsökin fyrir því að þetta verk, sem ég hafði aðeins á draumastigi, varð að veruleika var meðal annars að þarna var manneskja sem hefur allt til að bera til að túlka hana. Til gam- ans má svo geta þess að Brynhildur er 1,57 metrar á hæð og Piaf 1,47 en þær nota sama númer af skóm, núm- er 35, þannig að hún fór nánast í föt- in hennar og að minnsta kosti í skóna hennar,“ segir Sigurður og bætir við að ekki skemmi fyrir að Brynhildur talar frönsku hreimlaust og syngur lögin hennar Piaf þannig. „Það ligg- ur við að maður haldi að hún hafi fæðst til að leika og syngja Piaf.“ Þróaðist úr söngleikriti í söngleik Það að Sigurður velji sér franska söngkonu sem viðfangsefni liggur á vissan hátt beint við, enda eru tengsl hans við Frakkland mikil. Nítján ára gamall hélt hann þangað til náms og dvaldi tíu vetur í tveimur áföngum, sem að sögn hafði mikil og mótandi áhrif á hann. Hann hefur verið ötull við þýðingar úr frönsku og var sæmdur riddaraorðu lista og bók- mennta af menningarmálaráðherra Frakklands árið 1990. Sigurður hefur fengist við margt á ritvellinum – hann hefur sent frá sér ljóðabækur, skrifað skáldsögur, sjónvarps- og útvarpshandrit og samið óperutexta. Edith Piaf er tí- unda leikritið sem hann skrifar, en það fyrsta sem sýnt er í Þjóðleikhús- inu. Hann segir tilfinninguna mjög góða að sjá leikverk sitt á sviðinu þar. „Ég er bæði mjög hrifinn af þessu húsi og hópnum sem kemur að sýningunni undir stjórn Hilmars Jónssonar, Hafnarfjarðarleik- hússtjóra. Ég þorði nú ekki að hugsa verkið upphaflega nema sem söng- leikrit en það hefur þróast í söngleik. Þegar vinna við leiksýningu fer í gang, tekur leikstjórinn auðvitað yf- ir og verkið hefur sem sagt þróast í söngleik með dansi og hópatriðum og það er bara alveg prýðilegur aukabónus fyrir áhorfendur. Svein- björg, Þórunn María og Björn Berg- steinn styðja þetta svo mjög vel með sínu framlagi.“ Sé ekki eftir neinu Þau fimmtán lög sem Brynhildur syngur í hlutverki Piaf eru mörg af þekktustu lögum hennar. Má þar nefna La Vie en Rose, Mon Dieu og Non, je ne regrette rien, en Jóhann G. Jóhansson er tónlistarstjóri í sýn- ingunni. Lögin eru sungin ýmist á ís- lensku eða frönsku, eða hvoru tveggja en Þórarinn Eldjárn og Kristján Þórður Hrafnsson þýddu söngtextana. „Það er einfaldlega ekki mín deild. Í sýningunni hafa lögin svo stundum þróast þannig, að þau eru sungin langleiðina á ís- lensku, en enda svo á frönsku, það er sleginn franskur botn í þau. Mér finnst það alveg þrælvirka,“ segir Sigurður. Að sögn hans reyndi hann að láta lögin og textana passa inn í fram- vindu leikritsins, þeir eru gjarnan lokapunktur á dramatísku ferli eða miðla innri veröld aðalpersónunnar. „Ég stillti söngvunum upp í byrjun, vitandi að miklu fleiri myndu koma að endanlegri ákvörðun um þá, hljómsveitarstjórinn, leikstjórinn og söngkonan. En það breyttist lítið, enda eru nokkrir söngvar sem buðu sér algjörlega sjálfir í partíið og sumir meira segja á ákveðna staði í verkinu,“ segir hann og nefnir sem dæmi lagið Mon Dieu, sem Piaf syngur að elskhuga sínum, Marcel Cerdan látnum. „Af þessum fimm- tán söngvum er um það bil helm- ingur sem maður hreinlega varð að hafa með, ef ætlunin var á annað borð að fjalla um Edith Piaf. Restina var svo hægt að velja úr þessum tæplega fjögurhundruð söngvum sem hún tók upp á ferlinum.“ Rödd sem er óháð tímanum Sigurður segist hiklaust telja síð- asta sönginn í leikritinu, Non, je ne regrette rien – Nei, ég iðrast ei neins, vera lykilsönginn fyrir líf Edith Piaf. „Í leikritinu læt ég Piaf alltaf henda höfundi lagsins, Charles Dumont, út, þótt það hafi ekki endi- lega verið þannig í raun og veru. Ástæðan er að hún finnur á sér að hann er með lokasönginn hennar og eftir hann muni hún ekki syngja meir.“ Síðan skrifin á leikritinu um Edith Piaf hófust, hefur fyrirbærið rödd verið Sigurði hugleikið. „Öðru hverju koma fram á sjónarsviðið raddir sem eru óháðar tímanum – eru alltaf algjörlega nýjar. Bessie Smith. Billie Holiday. Janis Joplin. Ella Fitzgerald. Ellý Vilhjálms. Það er óútskýranlegt hvað þetta er. Þeg- ar ég hugsa um túlkun Piaf, þá finnst mér eins og þar sé á ferðinni ótrú- legt sambland lífsþorsta og örvænt- ingar. Annars vegar einsemd en jafnframt æðisleg löngun til að lifa. Furðuleg, rammgöldrótt blanda.“ eftir Sigurð Pálsson Leikstjóri: Hilmar Jónsson. Leikarar: Brynhildur Guðjóns- dóttir, Atli Rafn Sigurðarson, Baldur Trausti Hreinsson, Edda Arnljótsdóttir, Elva Ósk Ólafsdóttir, Pálmi Gestsson, Ragnheiður Steindórsdóttir, Sigurður Sigurjónsson, Sólveig Arnarsdóttir, Vigdís Hrefna Pálsdóttir, Þórunn Lárusdóttir og Þröstur Leó Gunnarsson. Tónlistarstjóri: Jóhann G. Jó- hannsson. Hljóðfærarleikarar: Jóhann G. Jóhannsson, Birgir Bragason, Hjörleifur Valsson, Jóel Páls- son og Tatu Kantomaa. Danshöfundur: Sveinbjörg Þórhallsdóttir. Dansarar: Sveinbjörg Þórhalls- dóttir, Cameron Corbett og Jó- hann Freyr Björgvinsson. Lýsing: Björn Bergsteinn Guð- mundssson. Búningar: Þórunn María Jóns- dóttir. Leikmynd: Vytautas Narbutas. Edith Piaf Morgunblaðið/Ásdís „Orsökin fyrir því að þetta verk, sem ég hafði aðeins á draumastigi, varð að veruleika var meðal annars að þarna var manneskja sem hefur allt til að bera til að túlka hana,“ segir Sigurður Pálsson. Ótrúlegt sambland lífs- þorsta og örvæntingar ingamaria@mbl.is Morgunblaðið/Ásdís Edith Piaf ásamt Marlene Dietrich, sem leikin er af Þórunni Lárusdóttur. Goðsögnin og mann- eskjan Edith Piaf verð- ur endursköpuð í Þjóð- leikhúsinu í kvöld, en þar verður frumsýndur nýr söngleikur úr smiðju Sigurðar Páls- sonar sem fjallar um ævi söngkonunnar kunnu. Inga María Leifsdóttir ræddi við höfundinn um aðal- leikkonuna Brynhildi Guðjónsdóttur, Edith Gassion, lögin hennar fjögur hundruð og fyrirbærið rödd. ÞÝSKA söngkonan Ute Lemper syngur með Sinfóníuhljómsveit Ís- lands á tónleikum í kvöld og annað kvöld kl. 19.30. Fyrri hluta efnis- skrár kvöldsins helgar Lemper að mestum hluta tónsmíðum Kurts Weills og má þar m.a. heyra lög á borð við Alabama Song úr Upphaf og endi Mahagonny-borgar, Sourabaya Johnny úr Happy End, Moritat vom Mackie Messer úr Túskildingsóper- unni og The Saga of Jenny úr Lady in the Dark. Eftir hlé kennir einnig ýmissa grasa og þá má m.a. heyra tangó eftir Astor Piazzolla, tónlist Jacques Brel og lög á borð við La Vie en Rose sem Edith Piaf gerði ódauð- legt á sínum tíma og Lilli Marleen sem allir ættu að þekkja úr flutningi Marlene Dietrich, auk þess sem Lemper mun flytja tvö frumsamin lög. Þar sem Lemper er hvað þekktust fyrir flutning sinn á tónlist Kurts Weills liggur beint við að spyrja hvað það sé við tónlist hans sem heilli hana. „Þegar ég, í upphafi ferils míns, var að leita að efni sem höfðaði til mín og ég gæti samsamað mig við tilfinningalega var ég svo heppin að rekast á tónlist Kurts Weills. Því þó að ég hefði verið að syngja djassslag- ara, popp- og rokktónlist auk klass- ískrar tónlistar þá fann ég mig ein- hvern veginn aldrei alveg í því. Þegar ég síðan kynntist tónlist Weills þá opnaðist fyrir mér alveg nýr heimur og ég fann afar sterka samsömun með tónlist hans, enda er hún ung, uppreisnargjörn og nánast stjórnlaus á sama tíma og hún er pólitísk, djörf, óstýrilát, kynþokka- full og jafnvel viðbjóðsleg. Kurt Weill skrifaði aldrei um hetjur sam- félagsins, heldur fjallar tónlist hans um andhetjur og hetjur undirheim- anna. Lögin fjalla um spillingu og andhverfu alls glamúrsins, en það er eitthvað heillandi við þennan for- boðna heim sem þar birtist. Tónlist hans er yndislega tjáningarrík auk þess sem hún er svo dásamlega opin fyrir túlkunum. Svo kann ég því líka vel að syngja á þýsku,“ segir Lemper og hlær. Finnst gaman að segja mínar eigin sögur Á ferli sínum hefur Lemper sungið tónlist úr afar ólíkum áttum, allt frá Weill til kabaretttónlistar, frönsk sönglög eftir Brell, Prévert, Edith Piaf og fleiri. Á sama tíma hefur hún einnig verið að syngja tangótónlist eftir Astor Piazzolla, auk laga eftir Elvis Costello og Nick Cave. „Und- anfarið hef ég síðan verið að syngja tónlist frá Mið-Austurlöndunum, þ.e. jiddíska tónlist, hebreska og arab- íska, enda er ég afar opin fyrir nýrri tegund tónlistar. Auk þess hef ég gert mikið af því að syngja eigin lög og á tónleikunum hér mun ég syngja tvö þeirra. Mér finnst nefnilega mjög gaman að segja mínar eigin sögur.“ Aðspurð segist Lemper fremur kjósa að koma fram á tónleikum heldur en í kabarettum eða söng- leikjum. „Mér finnst einfaldlega mun skemmtilegra að syngja á tónleikum. Ætli helsti munurinn felist ekki í því að í söngleik fær maður aðeins að takast á við eitt hlutverk en á tón- leikum gefst manni kostur á að glíma við mörg, því ég fer í sérstakan kar- akter fyrir hvert lag. Á einni kvöld- stund er hægt að sýna ótal birting- armyndir af sjálfum sér, því allt eru þetta jú bara ólíkir fletir á mínum eigin karakter.“ Eitthvað heillandi við þennan forboðna heim Morgunblaðið/ÞÖK Þýska söngkonan Ute Lemper kem- ur fram á tónleikum með Sinfón- íuhljómsveit Íslands í kvöld.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.