Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.2003, Síða 3

Lesbók Morgunblaðsins - 20.09.2003, Síða 3
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ˜ MENNING/LISTIR 20. SEPTEMBER 2003 3 LESBOK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING LISTIR 3 7 . T Ö L U B L A Ð - 7 8 . Á R G A N G U R EFNI BENEDIKT GRÖNDAL GAMAN OG ALVARA 1. Sit ég nú hér og svo halda allir að sé ég að lesa helgra históríum í – hér er ei annað að fá. Bænakver og Bonaventura og Biblían helga, allt er hér borðinu á – allt er ég búinn með það. En hér er líka pappír og blek og praktugir pennar og sem glóandi gull gáfaði hausinn á mér. Hann sem er fullur af hugmynda fjöld og himneskum auði sem ég um veraldar veg vel hefi safnað og geymt. Það veit Drottinn, ég þarf ekki bækur! Ég þeysandi sveima glaður á guðlegum væng gegnum hið ferlega djúp. Svo þegar máninn munfagurt ljós á mörkina breiðir höfuðið hylur und væng hreiðrinu sólskríkjan í og þegar döggin dagliljum á í dölunum glóir mæra um miðnæturstund mánans í geislandi frið: Þá læt ég opnast hinn botnlausa brunn og bárurnar streyma; höndin mín hefur ei við hugarins æstum í storm. Sit ég við stýrið og samt á ég öllum sjónum að lýsa sem mér að augunum æ óðfluga þrengja sér fram. Ekki er að furða þó á kunni að gefa einhverju sinni – fyrirgefið mér, fólk, forðast ei sletturnar má. – Benedikt Gröndal (1826-1907) var skáld og fræðimaður. Þ ESSA dagana er mikil hreyf- ing í Evrópu og víðar að meta starf stofnana og fyrirtækja. Ástæður eru margþættar. Alla jafna þó að hagræða í rekstrinum þannig að meira fáist fyrir minni kostnað. Einnig að finna nýjar leiðir til að nálgast viðskiptavinina. Ef um er að ræða fyrirtæki og einkarekstur þá byggist það á viðskiptavild og því að afla upplýs- inga um afköst starfsfólks. Á sama hátt er verið að meta starfsemi opinberra fyrirtækja undir því yfirskini að fylgjast með nýtingu opinberra fjármuna. Slíkt hljómar mjög vel í huga almennings eða kjósenda eftir því hvert árið er. En hvenær er fyrirtæki einkafyrirtæki og hve- nær er það opinber stofnun? Þannig má halda því fram að viss fyr- irtæki séu orðin einkafyrirtæki og hluta- félög þó svo að öll hlutabréfin séu í eigu ríkisvaldsins eða sveitarfélaga. Auk þess sem litlar breytingar verða oft á starfsemi, starfsfólki og starfsháttum. Þá vakna spurningar um hvert hagræðingin eigi að stefna. Á hún að fara út í verðlagið eða í byggingar? Þannig stinga í augu ýmsar op- inberar byggingar, ekki síst þegar litið er til þess fjármagns sem á lausu virðist liggja til ýmissar annarrar opinberrar þjónustu. Þá má varpa því til Alþingis að fermetra- verð á byggingum þess kunni að vera nokk- uð hátt, ekki síst þegar litið er til þess hversu erfitt er að fá fjármuni til að byggja upp skóla. Mörg önnur dæmi má taka, s.s. um bíla- rekstur forstöðumanna núverandi og fyrr- verandi, án þess að ég vilji taka upp símann um öll slík mál. Mat á skólastarfi er síðan eitt slíkt málið og oft talað um að það sé unnið til þess að sjá hvort skólar standi undir væntingum, farið sé eftir þeim kröfum sem uppi eru og margt má nefna. Á hinn bóginn hafa menn deilt á það hvað eigi að meta. Meðal þess sem sett hefur verið fram op- inberlega eru upplýsingar um fjölda skóla- daga. Grunn- og framhaldsskólar eiga að starfa vissan fjölda daga á ári og skipta þeim í prófdaga og kennsludaga. Fjöldi slíkra daga segir þá til um alúð stjórnenda. Sumir skólar brjóta upp starf sitt með opn- um dögum og ýmiss konar annarri starf- semi s.s. fá gesti í heimsókn, leikara, tón- listarmenn eða fyrirlesara. Aðrir halda stórar skemmtanir og virkja hópa nem- enda í að undirbúa þær. Slíkir dagar teljast ekki kennsludagar og í sumum talning- arkerfum koma þeir fram sem frídagar eða skertir kennsludagar. Slíkt lítur illa út í talningunni sem getur valdið því að skólar hætti að vera með þess háttar viðburði sem engu að síður eru mjög gefandi og lær- dómsríkir. Það getur því verið að ég sem foreldri styðji slíka starfsemi en ég er varla tilbú- inn að hrósa skólastjórnendum í skóla þar sem virðist vera að margir skóladagar falli niður eða hvað? Loks er opinberum skólum skylt að birta slíkt en svokölluðum einka- skólum er það ekki. Birting útkomu samræmdra prófa, með- aleinkunnir skóla eða skólasvæða eru birt- ar og væntanlega eru kennarar, nemendur og foreldrar ánægðir ef skólinn kemur vel út eða gagnrýnir ef illa telst ganga. Menn bera sig saman við aðra skóla en hafa oft einungis meðaltölin til að byggja á. Tölfræði segir okkur þó að einkunnir verði að meta í réttu samhengi. Útkoma prófs segir mér sem einstaklingi hvort ég hafi náð markmiðum mínum, staðið eða fallið, geti haldið áfram eða verði að færa mig annað. Hins vegar er ekki víst að með- altal allra einkunna, t.d. í Reykjavík, sé sambærilegt við meðaltal allra einkunna á Siglufirði eða á Fjöllum. Þá vakna spurn- ingar þegar haldnar eru stórar alþjóðlegar kannanir. Er þá rétt að taka meðaltal allra Evrópubúa og bera það saman við útkom- una í Keflavík? Ég skal útskýra nánar. Frávikin geta verið mörg og erfitt að taka þau öll með. Fjölmiðlar ná því mjög sjaldan. Skóli getur t.d. haft áhrif á vissa hópa um að taka ekki próf. Það eru líkleg- ast nemendur sem eiga við þess háttar námsörðugleika að stríða að þeir lækki meðalútkomuna. Slíkt raskar samanburði og liggur ekki alltaf fyrir þegar töl- fræðigögnin eru birt opinberlega. Í samræmdum prófum 10. bekkjar og framhaldsskóla eru þessi próf val í sjálfu sér þó svo góð útkoma þeirra eigi að sögn að opna dyr. Það gerir samanburð enn verri ef þau eru val. Hvernig á að bera saman þegar svo er komið og jafnframt – verður ekki að bera saman hópinn út frá árangri í prófunum þar á undan? Hér er komin upp sú staða að ef skóli leggur mikið undir til að koma vel út þá gæti verið valkostur að taka ekki inn nem- endur með lélega útkomu í næstu prófum á undan eða koma í veg fyrir að áhættuhópar taki prófin. En snúum okkur aftur að hagræðingu og mati stofnana og fyrirtækja. Augljóst er og alkunna að sjónarmið þeirra sem hagræða vilja eru ekki endilega þau sömu og þeirra sem hagrætt er hjá. Ég skal útskýra. Ef ég er yfirmaður og fæ fyr- irmæli um að skera niður í rekstrinum þá er fyrsta skrefið að finna þá hluti sem hægt er að spara. Má spara rafmagn? Pappír? Þvottaefni? Næsta skref er að end- urskipuleggja störfin. Þarf að vinna svona mikla yfirvinnu? Má sameina störf sem þrír vinna þannig að tveir geti sinnt þeim? Eða með öðrum orðum – segja einum upp? Mér sem yfirmanni finnst kannski erfitt að taka slíkar ákvarðanir en að mér er sótt og því verður slíkt að gera. Fyrir þá sem verða hagræðingunni að bráð lítur málið öðruvísi út. Þá eru tilfinn- ingalausir og skilningslitlir náungar að leika sér með vinnustaðinn. Það er þrengt að, skornir burtu alls konar litlir ávinn- ingar og fólki sagt upp. Ef ég er ekki sammála hagræðing- arhugmyndunum þá er líklegt að ég verði snúinn, tortrygginn og jafnvel að ég dragi lappirnar gegn hagræðingunni. Stuðningsmenn matskerfa og hagræð- ingarleiða benda vitaskuld á að fjámunir nýtist betur og afköst aukist. Um sinn að minnsta kosti. Gagnrýnendur segja aftur á móti að ávinningar kunni að vera litlir til lengri tíma. Tryggð starfsmanna og jafnvel við- skiptamanna minnki. Einnig er bent á að álag aukist, ef ekki er rétt að staðið, og hætta sé á að menn missi yfirsýn, verði út- keyrðir og neikvæðir sem aftur auki líkur á mistökum. Það er augljóst að ef menn vilja komast áfram þá skoða þeir stöðu sína og það sem þeir hafa og byggja á því. Þá erum við eins og dvergar á herðum risa eins og einn mið- aldaheimspekingurinn sagði. Þeir sem rífa allt niður og byrja upp á nýtt komast síður lengra en hinir. Hagræðing og endurmat er án efa oft til hins góða ef rétt er með farið og þeir sem hagræðingunni stjórna muna að þeir eru að glíma við fólk. En þeir þurfa líka að muna að það er ekki nóg að aðferðafræðin sé rétt og að það sé mikilvægt að leita svara við spurningum og setja markmið. Það er mikilvægt að gera hlutina rétt. Það er líka mikilvægt að gera réttu hlutina. METIÐ RÉTT? RABB M A G N Ú S Þ O R K E L S S O N magnusth@hi.is Jökull Jakobsson hefði orðið sjötugur 14. september síðast- liðinn en hann var eitt af afkastamestu og áhrifamestu leikskáldum landsins á síðustu öld. Guðmundur Brynjólfsson skrifar um höfundarverk hans en það er fyrsta greinin af nokkrum sem Lesbók birtir á næstunni um íslensk leikskáld. Grasrót nefnist sýning sem opnuð verður í Ný- listasafninu í dag en hún er sú fjórða sinnar tegundar. Þar sýna þrettán íslenskir lista- menn af yngri kynslóðinni. Silja Björk Huldudóttir ræðir við sýningarstjórana, Er- ling Klingenberg og Dorothee Kirch. Bill Holm er bandarískur rithöfundur af íslenskum ættum í báða leggi. Hann var meðal gesta á Bókmenntahátíð í Reykjavík og ræddi Ein- ar Falur Ingólfsson við hann í tilefni þess um verk hans, dvöl í Skagafirði og ástandið í heimsmálunum. Guðmundur Frímann skáld hefði orðið hundrað ára um þessar mundir. Lesbók endurbirtir af því tilefni samtal Matthíasar Johannessen og Guð- mundar Frímanns sem birtist í Morg- unblaðinu árið 1957. FORSÍÐUMYNDIN er af hluta verks eftir Elínu Helenu Evertsdóttur, Án titils, en hún tekur þátt í grasrótarsýningu Nýló sem verður opnuð í dag.

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.