Sunnudagsblaðið - 11.11.1962, Blaðsíða 7

ana, ullu ekki neinum vanræðum. En.
stundabjallan varð að vega fjórtán tonn
og í Englandi hafði ekki til þess tíma ver-
ið byggð stærri bjalla en rúm tíu tonn.
Samt réðst fyrirtækið Stockton-on-Tees í
það að byggja 16 tonna bjöllu. Hún var
liengd upp og hamar smíðaður til að
reyna hana. Hamar sá vóg 1650 pund og
sex menn þurfti til að sveifla honum —
en hann braut bjölluna í fyrsta höggi.
Önnur bjalla var smíðuð í London, sem
á Big Ben, það var gert og þá sló klukkan.
Enn var þó ekki erfiðleikunum lokið.
Tveim mánuðum eftir að bjallan hafðl
tekið við starfi sínu, varð hljómur hennar
liás. og holur. Skoðun leiddi í ljós, að
sprunga var komin í stóru bjölluna, eiaa
og fyrirrennara hennar.
Rifan var um það bil fet á lengd, en
yaria var mögulegt að ná bjöllunni niður
svo að það ráð var tekið að þverskurður
var gerður fyrir enda rifunnar til aií
'Víldi fót sinn á einni upphleyptri tölu
tlukkuskífunnar og mínútuvísirínn stanz-
(5i á fæti hans.
Sex dögum síðar festist trékubbur milli
ísanna og skífunnar og við það stanzaði
lukkan í hálfa klukkustund. Og enn
:erðist það, að spörfuglar settust 1 það
tórum hóp á vísa klukkunnar, að henni
einkaði um fimm mínútur.
Big Ben hefur aðeins tvisvar stanmð
' ferli sínum, vegna bilunar á verkinu.
Einmitt vegna þess, hve orðstír Big Bon
jr mikill og nákvæmni hennar annáluð,
úfur hún fengið það orð á sig, að ekki
Wi einleikið með gang hennar. Tvisvar
^ihnúnr. hefur hún gert uppreisn án nokk-
'trar finnanlegrar ástæðu og þá á stiind-
hi, er auðvelt var að leggja táknræna
íerkingu í bilunina.
í desember árið 1861 lá Albert prins —
'iktoríumaður fyrir dauðanum, þá tók
lig Ben, öllum að óvörum upp á því að slá
'undrað sinnum í röð. Öðru sinni var það
tið 1886, er Gladstone bar fram heima-
'ljómarfrumvarp fyrir íra í þinginu, að
tlukkan sló alls ekki þann daginn. And-
íæðingar frumvarpsins gengu á lagið cg
eldu því fram, að þetta væri aðvörun og
^umvarpið náði ekki fram að ganga.
Auðvitað hefur það gerzt, að Big Bon
éfur ekki tilkynnt stundirnar með slætti,
!ó að hún hafi gengið, en af mannavöldum.
1 fyrri heimsstyrjöldinni var klukku-
átturinn stöðvaður er Zeppelin-árásirnár
óðu sem hæst, þar eð menn óttuðust, að
Pldugur hljómur klukkunnar gæti boriz.t
loftskipanna og vísað þeim á borgina,
■m var vandlega myrkvuð. Þessi ráðstof-
ú var alls ekki út í hött, því að hljómur
!ig Ben berst greinilega innan fjögurra
úílna ummáls.
Big Ben var líka stöðvuð fyrstu mán-
l5i siðari heimsstyrjaldarinnar, en á
Opnahlésdaginn árið 1940 var þögn henn-
t aftur rofin og eftir það hljómaði hún
Om;tákn um baráttuvilja Breta um lönd
S höí.
Um skamma stund var þó hljómur henn-
• aftur stöðvaður. Það var árið 1944, cr
-1 ’ og V-2 flugskeytunum rigndi yfir
ondon.
ÁRIÐ 1956 varð sá atburður í London,
að mörgum þótti sem heimsborgin breytti
skyndilega um svip og sál, ef svo má
segja. Þá varð það að klukkan mikla, sem
er eitt helzta tákn borgarinnar stanzaði
um mánaðatima, því að hún þurfti við-
gerðar við.
Big Ben, heitir hún og varla sá maður
um gervalla heimsbyggðina, að ekki vakni
hijómur hennar í huga hans, er hann
heyrir það nafn.
Big Ben er fyrir löngu orðin tákn brezka
ríkisins og sér í lagi Lundúna — i aug-
um milljóna, en í eyrum tugmiUjóna.
Voldugur hljómur hennar berst um vj'ð-
tæki hlustenda í öllum fimm heimsálfum.
Þessi mikla klukka á mikla sögu og
atburðaríka. Hún er nú rúmlega hundrað
ára gömul og er orðin samgróin ensku
þióðinni og í margra augum býr hún yfir
einhverjum dularfullum og yfirnáttúru-
legum mætti.
Sú viðgerð á klukkunni, sem að fram-
an er getið, átti upptök sín á stríðsánui-
um. Að kvöldi hins 10. maí árið 1941,
gerðu Þjóðverjar eina af hatrömmustu
árásum sínum á London.
Þegar árásinni lauk og menn gátu yfir-
gefið skýli sín, varð mörgum litið til Big
Ben. I ljós kom, að hún var enn á sinum
stað, skemmd, en gekk þó. Sú staðreynd
hjálpaði mörgum manninum til að bera
ógnir loftárásanna og gaf honutn nýjan
kjark. Meðan þjóðartáknið var heilt, var
þjóðin líka heil.
Þó að Big Ben stæði lítt skertimd, vnr
þó klukkuturninn mjög skaddaður. Ei;.s
og þeir vita, sem komið hafa til London,
rís Big Ben turninn 320 fet upp af norð-
urenda þinghússins í London.
Þessa nótt, sem fyiT um getur, lenti
sprengja á húsi neðri deildarinnar sem
liggur að klukkuturninum og gjöreyðir
lagði: það, múrbrot og sprengjubiot þutu
um loftið ög' mörg' þeirrá léntu í turni
Big Ben: Eitt sprengjubrotið lenti á þak-
skeggi klukkuturnsins og braut glerið yfir
einni klukkkuskífunni.
Sama brot braut einnig og skenundi
járnskraut, braut stykki úr turninum og
ein turnspíran hallaðist svo eftir árás-
ina, að það varð að fjarlægja hana áður
en tjón hlytist af. Eftir þessa árás var
það lýðum ljóst, að Big Ben yrði að fá
viðgerð, en eftir bráðabirgðaviðgerð var
málinu frestað, unz viðgerðin mikla árið
1956 fór fram.
Þó að Big Ben yrði fyrir áðufnefndu
áfalli, var hún eftir sem áður fær um að
verkamaður, sem var við vinnu sína utan
á turninum varð alvarlega hræddur, er
flugskeyti fór svo nálægt. honum, að hann
sagðist hafa getað kastað húfunni sinni á
það, er það smaug hjá.
1224 árásir voru gerðar á Lundúnaborg
á stríðsárunum og þar af 12 beint á þing-
húsið, en Big Ben stóð alltaf. Lundúna-
búar vöndust smám saman á það að líta
á klukkuna, sem tákn um varnarmátt
og þrautseigju íbúanna, þeir óttuðust ek.Ki
roeðan klukkan sló.
Big Ben fékk sínar þakkir í lok stríðsins,
skífur hennar höfðu ekki verið upplýst-
ar á stríðsárunum, en þann 30. apríl 1945
voru þær aftur lýstar upp. Tilkynnt hafði
vorið hvenær sú atliöfn skyldi fara fram
og áður en að þeirri stund kom, höfðu
mannþyrpingar safnazt samaa meðfrnm
Thamesá og á torginu við þinghúsið.
Mannfjöldinn stóð þögull, er vísarnir nálg-
uðust þá mínútu, sem tilkynnt hafði verið,
klukkan sló og mannfjöldinn iaust upp
roiklu fagnaðarópi, er vísamir glóðu á ný,
sem forðum. London var aítur lifnuð við.
Hver er saga þessarar einstæðu klukku?
Hvernig stóð á því að hún var gerð? og
hvernig fékk hún nafn sitt?
Eftir að gamla Westminster-höllin eyði-
lagðist í eldi áiið 1834. komu upp raddir
uin að byggja þyrfti klukku fyrir bing-
húsið. Þegar ákveðin hafði verið gerð nýs
þinghúss, var einnig ákveðinn staður fyr-
ir klukku á byggingunni og hinn konung-
legi stjörnufræðingur, sem þá var — Sir
George Airy — var sendur af stað til að
finna liæfan úrsmið til verksins.
Stjavnfræðingurinn gerði þær kröfur
tii mannsins, er taka myndi að sér verkið,
oð klukkan gengi svo rétt fullgerð, að
ekki skeikaði meira en sekúndu á sólar-
liring. Sú krafa þótti óheyrileg og var al-
gjöriega óþekkt fyrirbrigði í sambandi við
klukku, sem ætlað var að þola það álag,
serp vitað var að var ætlað Big Ben.
Það gekk- heldur ekki vel a'ð fá mann
til. smíðinnar, en að lokum gerðist til
þess maður að. nafni Edmund Beckett De-
nison, er seinna var aðlaður, að teikna
klukkuná eftir sínum éigin sérstæðu h'ug-
myndum og síðan byggði E. J. Dent, úr-
smiður í London, klukkuna.
Dent dó áður en verkinu var lokið, en
fóstursonur hans Frederik Dent, tók við
starfinu og lauk við smíðina árið 1854. Á
næstu fimm árum var klukkan siðan reynd
hjá Dent.
Þá var eftir að útvega bjöllumar. Litlu
bjöllurnai', sem slá.áttu stpp^pyfjórðung-
sýna og segja Lundúnabúum hvað tím-
anum leið. Við sprenginguna hafði þó verk
hennar gengið það úr lagi, að sólarhring-
ur hennar varð einni og hálfri sekúndu
st.vttri en ella. Ef til viU þætti það ekki
umtalsvert um klukkur, sem ekki gcgna
slikri ábyrgðarstöðu, en þetta þótti algjör
frágangssök hjá Big Ben. Skýrsiur, sem
hinn konunglegi stjörnufræðingur (yi'ir-
maður Greenwich stjörnutumsins og op-
inber tímavörður brezka heimsveldisins),
hefur sent frá sér sýna, að ekki munar
meiru en 4/10 úr sekúndu á gangi hennar
til eða frá dag hvern, og ná þær skýrslur
yfir mörg ár. Satt að segja er nákvæmni
Big Ben svo mikil, að fólk heldur að verk
líonnar sé sjálfvirkt og rafstýrt.
Svo er þó ekki, og aðferðin, sem notv.ð
er til þess að stilla gang klukkunnar er
ótrúlega einföld.
Á dingli klukkunnar er svolítill bakkl,
í hann era látin penny eða tekin úr, allt
eftir því, hvort flýta eða seinka þarf
klukkunni. Með því að bæta einu penníi
í bakkann, sveiflast dingullinn svolítið
hraðar, svo að munar 4/10 iir sekúndu á
sólarhring. Sjaldan hefur það komið fyrir
að meira en sex penny séu á bakkanuin
í einu.
En þó að Big Ben sé sjálf hið mesta
og nákvæmasta sigurverk, er brezka. veðr-
ið svo óábyggilegt og illgjamt og brezkir
verkamenn svo hrösulir, að nægir stund-
um til að raska ró hermar.
Þann tíma, sem ekkert gler var yfir sum
tim skífum klukkunnar gerðist það í ó-
veðri, að svo mikill snjór hlóðst á skíf-
urnar. að vísarnir komust ekki í gijgn og
slönzuðu, unz aftur gerði þíðu — en gang-
ur klúkkunnar haggaðist ekki við þau
ósköp
Mannskepnan er þó klukkunnni enn
hættu’egri en veðurfarið. Meðan viðgerð
iór fram á klukkunni árið 1934, fauk
ségldúkiir, ' sem verkamenn notuðu við
• vinnu sína á eina skífuna og stöðvaði mín-
útuvísi um stund. Tveim árum síðar varð
verkamanni það á, að leggja stiga sinn
upp að standi þeim, sem vísarnir ganga á
og við það ruglaðist Big Ben í rímínu.
Árið 1941 skildi verkamaður eftir ham-
arinn sinn á stundavísinum og gleymdi
honum þar, unz hann varð þess var, að
hann var kominn í sjálfheldu milli vís-
anna, er klukkan hélt áfram göngu sinni.
Þá urðu Lundúnabúar að vera án hinnar
nákvæmu Big Ben í tólf stundir.
Enn síðar varð verkamaður til þess að
stöðva klukkuna í þrjár mínútur, cr hann
vóg 13% tonn. Hún var reynd á sama hátt
og hin fyrri — og nú virtist allt í lagi.
Hún var hafin upp — það tók viku .— og
nú biðu Lundúnabúar i ofvæni eftir slæfti
bjöllunnar, en hún sló ekki. Það var mik-
ið hlegið, og úrsmiðimir, sem ekki höfðu
fengið starfann hæddust að úrslitum máls-
ins, sem þeir töldu vera fram komin, en
Denison, sá er teiknað hafði Big Ben lét
sig ekki og skipaði, að skipt yrði um vísa
koma í veg fyrir að sprungan breiddist
Út og síðan var bjöllunni snúið, þannig
að hamarinn sló á annan flöt en fyrr.
Þannig er bjallan enn þann dag í dag qg
hljómar fallega, en er þó dimmraddaðri
en upphaflega.
í Englandi er það siður, að stórar klukk
ur hljóta eigið nafn og varla var Big Ben
komin á sinn stað, fyrr en umræður hóf-
Framhald á 11. síðu.

■ ■ ■■■ ■ ■-
■
þá óttaðist brezka stjórnin, að
jóðverjar reyndu að vinna á þvi áróðurs-
igui- ef sprengja hitti brezka þinghúsið
' Big Ben stöðvaðist. Þess vegna var hún
Itin hætta að hljóma, en slátturinn tek-
n upp á segulband og heyrðist eftir sem
iur í útvarpi dag hvern.
Þann tíma, sem klukkan sló ekki, skall
'eyndar einu sinni hurð nærri hælum cg
i'AtíiiBrv
ALÞYÐUELaÖÖÍ - SUNNUDAGSPL'tp J
'
>?V ■!.
IWHKÍisUjil

6 •? • iWBsm