Sunnudagsblaðið - 20.06.1965, Qupperneq 10

hörku og náttúrudemantar, en þeir eru ekki til
annars nýtir en til iðnaðar. Mönnum liefur aldrei
tekizt að búa til gimsteina; glit gervidemantanna er
aldrei það sama og hinna.
í KJÖLFAH demantanna hafa alltaf fylgt frásagna-
verð örlög, harmleikir og glæpir, og um þá hefur
myndazt margs konar rómantík og hjátrú. Frægir
gimsteinar hafa verið taldi-r hafa sérstaka eiginleika:
sumir hafa fært með sér gæfu, en aðrir ógæfu eða
dauða. Sumir hafa jafnvel verið taldir hafa læknis-
inátt eins og lindin helga í Lourdes.
Á spjöldum sögunnar er getið um marga fræga
cíemanta, og sumir þeirra eru til enn í dag, efi sjást
hins vegar ekki á demantamarkaðinum. Yerðið eitt
útilokar það, þótt ekki kæmi fleira til. Þessir dem-
antar eru varðveittir sem dýngripir á ýmsum stöðum.
Frægasti demantur allra tíma er líklega Koh-i-
noór, sem nú er. meðal krúnugimsteina Bretadrottn-
ingar, þ. e. a. s. það sem eftir er af þeim göfuga
steini. Frá þeim gimsteini er sagt fyrst í ævagöml-
um indverskum sögnum, og frá því um 1300 er
saga steinsins nokkuð kunn. Demanturinn kom mjög
Við sögu í deilum milli indverskra og afganiskra
fursta á miðöldum, en árið 1850 tóku enskar her-
sveitir steininn herskildi og nokkrum árum síðar
var hann slípaður upp. Við þá slípun minnkaði hann
úr 280 karötum niður í 106 karöt. Sagt er að í önd-
verðu hafi hann þó verið miklu stærri, jafnvel allt
að því 800 karöt.
Annar frægur demantur er Stórmógúllinn, sem
upphaflega vó 793 karöt, en er nú ekki nema 279
karöt sem afleiðing af illa gerðri slípun. Þessi steinn
er nú verðlagður á um 250 milljónir íslenzkra króna.
Stærsti demantur, sem fundizt hefur, er hins
vegar Cullinan, sem vó 3024 karöt eða meira en 610
grömm. Cullinan fannst árið 1905, en var síðan
eyðilagður, þegar tilraun var gerð til að skipta hon-
um. Leifar steinsins, sem ekki eru nema þriðjungur
af upprunalega steininum, eru nú meðal krúnugim-
steina Bretadrottningar.
Til er frægur gimsteinn, „blái steinninn1', kall-
aður Hope eða Von. Þessi steinn er aðeins 45 kar-
ata, en þó tugmilljóna virði. Þær sagnir fylgja hon-
um, að hann hafi alltaf haft ógæfu í för með sér,
þrátt fyrir bjartsýni nafnsins. Allir eigendur þessa
steins eiga að hafa látið lífið sviplega, en bað fylgir
ekki með sögunni, hve margir þeir hafi verið. Þessi
steinn er nú geymdur á safni í New York, en þó eru
ekki liðin nema þrjú ár síðan hann lét síðast til sín
taka. Arið 1962 var steinninn lánaður á gimsteina-
sýningu, kem haldin var í Frakklandi, en pegar
steinninn var fluttur yfir hafið, fékk véxin, sem
flutti hann, vélarbilun á leiðinni!
EN AUK ÞESS sem Antwerpen hýsir stærstu gim-
steinaverzlanir veraldar, er borgin miðstöð svarta-
450 SUNNUÐAGSBLAÐ - ALÞÝÐUBLAÐXf)
markaðsbrasks með demanta. Þeir gimsteinar eru
ótald.ir, sem hefur verið stolið og slípaðir upp *
Anisterdam, og síðan seldir nýjum eigendum. Að
sjálfsögðu fást ekki hin opinberu slípunarfyrirtæk1
við slíkt, en það eru alltaf til demantaslíparar, sem
slá ekki hendinni á móti dálítilli ábatasamri auka-
vinnu; sumir þeirra eru slíparar, sem hafa misst
vinnuna vegna einhvers óheiðarleika eða misferlis-
og draga fram lffið á ólöglegri demantaslípun og
svartamarkaðsbraski.
Yfírvöldunum er kunnugt um þessi viðskipti, en
geta lítið gert. Þær tilraunir, sem lögregla borgar-
innar hefur gert til að stöðva svartamarkaðinn mcð
demanta, hafa lítinn árangur borið. Ólöglega dem-
antaverzlunin er í höndum manna, sem svífast einskis
til að halda hinni arðvænlegu starfsemi sinni áfram-
Talið er að mikinn hluta óupplýstra morða í borg-
inni síðustu árin megi rekja til svartamarkaðsvið-
skiptanna með demanta.
Saga demantanna hefur alltaf verið viðburðarík,
og það er ekki sýnt, að á því verði nein breyting
náinni fiamtíð.