Vikublaðið - 05.07.1996, Blaðsíða 7

VIKUBLAÐIÐ 5.JÚLÍ 1996
7
ber skynbragð á þennan nýja veru-
leika getur nýtt sér opin og vingjam-
leg tengsl við hina nýju stétt mennta-
manna. Menntamenn verða að gera
sér grein fyrir að stjómmálamenn
þurfa að beita pólitíslcri dómgreind
og stjómmálamenn skyldu ekki gera
ráð fyrir að menntamenn séu auð-
sveipir stuðningsmenn.
Ferdinand Mount, fyrrverandi
ráðgjafi Margrétar Thatchers, skrif-
aði í tímaritið Prospect (mars 1996)
að hægri stefnan sé komin í sjálf-
heldu. Kreddutrú frjálsrar markaðs-
stefnu leiðir í auknum mæli til and-
stæðrar niðurstöðu: miðstýring hefur
aukist, fleiri þiggja velferðarbætur,
rótgrónir hagsmunir aukast. Vinstri-
menn til miðju hafa því tækifæri til að
móta forsendur umræðunnar um
nýtt tímabil í stjórnmálum sem kem-
ur í kjölfar „tímabils einstaklings-
hyggjunnar“ er ríkt hefur í 17 ár, en
sem víkur jafhframt frá gatnla eftir-
stríðsárasamkomulaginu.
Þetta eru spennandi tímar á miðju
vinstri vængsins. Kjósendur eru á-
hugasamir; hugmyndaauðgi blómstr-
ar; bækur seljast; nýjum tímaritum
vex ásmegin, gömul hefja útgáfu á ný.
Nýlega var haldin ráðstefna á vegum
tímaritsins Renewal fyrir fólk úr
heimi vísinda og fræða, úr iðnaði og
frá hugmyndabönkum. I kjölfar ráð-
stefnunnar eru uppi áætlanir um að
koma á n.k. neti á milli fólks sem vill
leggja sitt af mörkurn til að breyta
stjómmálalegu umhverfi (sem finna
iná hjá Nexus, Freepost SE8456,
London SE18 3BR) og vil ég lýsa á-
nægju minni með þetta framtak. Ein
ímynd landsins hehtr gengið sér til
þurrðar og verið er að móta nýja.
V,
ið höfum hreinsað út
og úrelta hugmyndafræði,
stefnu og skipulag og gert
flokkinn á ný að raunhæfum
valmöguleika fyrir margt hugs-
andi fólk sem villkjósa trúverð-
ugan valkost við íhaldsflokkinn.
Útlfnur nýrrar sjálfsmyndar fyrir
miðlæga vinstri stefhu eru nú
óðum að skýrast.
hefur fengið nýja skilgreiningu. Flún
á rætur sínar að rekja til þess að fé-
lagsleg þátttaka sé nauðsynleg til að
samfélag geti kallast slíkt. Staðhæft er
að með þátttöku komi réttindi og
skyldur. I þessu felst ekki að horfið sé
til baka aftur í tímann. Það merkir í
raun að við þurfum ákveðið öryggi í
heimi sífelldra breytinga. Frelsi plús
ábyrgð er áhrifanúkil samsetrúng fyr-
ir vinstri steftiu nútímans.
I þriðja lagi má nefrta að almennt
er viðurkennt að stjórnarstofnanir
Bretlands á 19.öldinni - miðstýrðar,
leynilegar og ólýðræðislegar - séu ó-
fullnægjandi stjómartæki til að takast
á við vandamál 21. aldarinnar. Um-
bætur á sviði stjómmála em nauðsyn-
legur hluti af efnahagslegum og fé-
lagslegum endurbótum.
I fjórða lagi hefur Bretlandi mis-
tekist að finna sér hlutverk í heimin-
um sem fyrrum heimsveldi vegna tví-
Verkamannaflokkurinn leggur sitt
af mörkunum til þessa. Við höfum
hreinsað út fánýta og úrelta hug-
myndafiræði, stefnu og skipulag og
gert flokkinn á ný að raunhæfum val-
möguleika fyrir margt hugsandi fólk
sem vill kjósa trúverðugan valkost við
Ihaldsflokldnn. Utlínur nýrrar sjálfs-
myndar fyrir miðlæga vinstri stefnu
em nú óðum að skýrast. Þessi sjálfs-
mynd birtist í fjórum þáttum.
I fyrsta lagi má nefha hugmyndina
um þáttTökuhagkerfið. Þetta er ekki
dulmál yfir innflutning á þýska efina-
hagskerfinu: það byggir öllu heldur á
þeirri heilbrigðu skynsemi að samfé-
lag sem grundvallast á aðild allra
verði sterkara en samfélag þar sem
ein stétt er skilin út undan. Þetta
endurspeglar nýjan hugsimarhátt
varðandi hagfiræði og samfélagsauð
en einnig eldri hugmyndir um rétt-
indi og skyldur allra þeirra sem að
auðæfasköpun standa.
I öðru lagi þurfum við að móta
nýja félagsskipan sem tekst á við
kvíða og óöryggi fólks vegna upp-
lausnar hefðbundinna gilda og stofh-
ana samfélagsins og sundrungar fjöl-
skyldna og santfélaga. „Ein þjóð“
ræðra tengsla sinna við önnur Evr-
ópuríki. Við verðum að finna þetta
hlutverk núna, með því að standa fyr-
ir umbótum innan Evrópusambands-
ins til að tryggja að það verði áfram
afl víðsýrú, lýðræðis og auðsköpunar.
Það sem tengir þessa fjóra hom-
steina stefnuskrár Verkamanna-
flokksins saman er trú á tengsl fólks
við samfélagið sem það býr í. Eg gekk
í Verkamannaflokldnn vegna sann-
færingar um að einstaklingar
blómstri í virku, borgaralegu samfé-
lagi sem alhr eiga aðild að.
Samkvæmt rúðurstöðu Verka-
mannaflokksins munum við aldrei
leysa vandamál okkar sem einstak-
lingar (hvort sem um er að ræða
ótrygga atvinnu eða ótta við glæpi)
nema við leysum einnig vandamál
okkar sem þjóðar: hagkerfi sem er illa
í stakk búið til að standast alþjóðlega
samkeppni, þjóðfélag sem er inn-
byrðis skipt og stjómkerfi sem er
núðstýrt og leynilegt. Frelsi, jafnrétti
og bræðralag öðlast líf í frjóum átök-
um. Sú staðreynd að of lengi hefur
verið litið ffamhjá tveimur síðar-
nefhdu hugsjónunum, felur í sér þá
staðreynd að þeirri fyrstnefhdu er í
auknum mæli afneitað. Við þurfum
að endurmeta stöðuna.
Knýjandi þörf er á áframhaldandi
umræðum til að dýpka þessar hug-
myndir, fi'npússa þær og styrkja. O-
flokksbundið fólk hefur hér mildl-
vægu hlutverki að gegna. Það getur
hjálpað okkur til þess að skilja mál-
efnin og þau öfl sem móta samfélagið
þannig að við getum mótað ffamtíð-
ina. Og það getur lagt sitt af mörkum
við vinnu að stefhumótun: hún hefur
kannski ekki yfir sér glæsilegt yfir-
bragð hreinnar vitsmunalegrar við-
leitni, en er jafh kreljandi. Þegar
reynt er að færa hugmyndir í búning
stefhuatriða, uppgötvast oft veikleild
þeirra og jafnvel ósamræmanleiki
tveggja mismunandi gilda sem þú vilt
halda í heiðri.
Bandaríski rithöfundurinn E.J.
Dionne skrifaði í bók sinni Þeir virð-
ast bara dauðir: Hvers vegna ffam-
sækrú mun verða ráðandi í stjómmál-
um á komandi tímum: ,„4 okkar tím-
um em félagslegar breytingar tengd-
ar siðferðilegum sviptingum, stór-
kostleg efhahagsleg tækifæri em
tengd efhahagslegu raski og álagi.
Þeim svipar mest til tímabilsins
1870-1900, sem leiddi af sér ffam-
faraskeið."
Fólki er sjaldnast ljóst að það lifir á
tímum núlalla hugmyndaffæðilegra
umskipta. Þegar öllu er á bominn
hvolft þá bjuggust flestir við að Ihald-
ið myndi vinna árið 1945 og fáir sáu
fyrir að árið 1979 myndi verða vendi-
punktur. Vettvangur stjómmálahug-
mynda er nú flókinn og dreifður,
þannig að hemaðarleg samlíking
Davids Marquands kann að virðast
villandi. Hin nýju völd em stigvax-
andi; menntamenn og meðlitnir
Verkamannaflokksins verða ekki
einu skaparar þeirra.
Að segja - eins og sumir gera - að
hugmyndir hægri vængsins séu enn
sem komið er meira „spennandi“ en
hugmyndir miðlægrar vinstristefnu,
felur í sér viðurkenningu á þeirri
staðreynd að þær vílcja meira ffá
meginstraumnum. Þetta ávinnur
þeim fyrirsagnir í fjölnúðlum - aðal-
lega vegna þess að fólld finnst þessar
hugmyndir undarlegar. Ég fagna
þessum hlutverkaskiptum við vinstri
stefhuna.
I dag er áunnið traust forsenda
breytinga. Traust er unnið með því
að sýna ffamsýni og hæfni. Og sýna
þarf fram á hæfhi jafnt í smáu sent
stóm. Að setja saman heildarsýn og
smáatriðin
er erfiðasti
en mikilvæg-
asti hlutinn.
Þetta er
verkefhi okk-
ar um þessar
mundir.
Úrslit
forsetakjörs
1952-1996
Hér fara á efrir úrslit í þeim fimm forsetakosningum sem
firam hafa farið á Islandi, þar sem þjóðkjör var um að
ræða. I íyrsta sinn sem forseti var kjörinn, árið 1944, var
Sveinn Bjömsson kjörinn af alþingismönmun með at-
kvæðum 30 þeirra, en 5 kusu Jón Sigurðsson skrifstofu-
stjóra Alþingis og 15 skiluðu auðu.
1952 GUd atkvæði (%)
AJls 68.224 (100%)
ÁsgeirÁsgeirsson........... 32.924(48,3%)
Bjamijónsson................... 31.045 (45,5%)
Gísli Sveinsson......... 4.255 ( 6,2%)
1968
AIls 102.972 (100%)
Kristján Eldjám........ 67.544 (65,6%)
Gunnar Thoroddsen.............. 35.428 (34,4%)
1980
AUs 129.049 (100%)
Vigdís Finnbogadóttir.......... 43.611 (33,8%)
Guðlaugur Þorvaldsson.. 41.700 (32,3%)
Albert Guðmundsson......... 25.599(19,8%)
Pétur J. Thorsteinsson..... 18.139 (14,1%)
1988
AUs 124.004 (100%)
Vigdís Finnbogadóttir......... 117.292 (94,6%)
Sigrún Þorsteinsdóttir.. 6.712 ( 5,4%)
1996
AUs 165.233 (100%)
Ólafur Ragnar Grímsson.... 68.3 70 (41,4%)
Pétur Kr. Hafstein ...... 48.863 (29,6%)
Guðrún Agnarsdóttir............ 43.578 (26,4%)
Ástþór Magnússon Wium... 4.422 ( 2,7%)
2,7%
Guðrún Olafur Ragnar
Agnarsdóttir Grímsson
26,4% 41,4%
Pétur Kr. Á
Hafstein A
Forsetakjör 1996 effir kjördæmom
V - Gild atkvæði og hlutfallstala innan svtga.
* Giles Rad-
ice (ritstj.)
Hverju þarf
að breyta,
1996, Harper
Collins.
Marta Kristín
Hreiðarsdótt-
ir þýddi
Kjördsemi
Reykjavík
Reykjanes
Vesturland
Vestfirðir
Norðurl.-V.
Norðurl.-Fy.
Ausmrland
Suðurland
ÓRG
24.913 (37,6)
17.330(40,4)
3.955 (46,8)
2.613 (50,4)
2.825 (46,8)
7.470(46,3)
3.818(50,2)
5.446(43,1)
PKH
21.164(31,9)
13.519(31,5)
2.145 (25,4)
1.558 (32,9)
1.534(25,4)
3.874(24,0)
1.481 (19,5)
3.588(28,4)
GA
18.413 (27,8)
10.827 (25,3)
2.158 (25,5)
908 (19,2)
1.523 (25,2)
4.374 (27,1)
2.113 (27,8)
3.262 (25,8)
AM
1.812(2,7)
1.187(2,8)
195 (2,3)
109 (2,3)
159(2,6)
430 (2,7)
195 (2,6)
335 (2,7)
L
JL