Lesbók Morgunblaðsins - 08.01.2005, Blaðsíða 12

12 | Lesbók Morgunblaðsins ˜ 8. janúar 2005
Og sjá, ég boða yður mikinn hagnað.“ Eitt-hvað á þessa leið prédikar nýaldarbúdd-inn Dúddi yfir íslenskum athafnamönn-um sem læra hjá honum að hugleiða
gegn sálardrepandi flugleiða útrásarinnar og er
sannarlega í takt við tímann.
Of langt er síðan kvikmyndahúsagestir af öllum
fáanlegum kynslóðum hafa almennt gengið út jafn
léttir í lund af íslenskri bíó-
mynd og þeir gera þúsundum
saman þessa dagana af Í takt
við tímann eftir Stuðmenn,
Eggert Þorleifsson og Ágúst
Guðmundsson. Þegar takturinn fannst kom tím-
inn. Og það var kominn tími til að frumsýning ís-
lenskrar bíómyndar gæti boðað framleiðendum
sínum, ja, ef ekki mikinn hagnað, þá a.m.k. ein-
hvern hagnað.
Ástæður þess að þannig hefur til tekist eru fleiri
en ein og fleiri en tvær. Fyrri mynd sömu höfunda,
Með allt á hreinu, sló fyrir rúmum tuttugu árum
aðsóknarmet sem enn stendur. Því fylgja bæði
plúsar og mínusar. Vinsældir Með allt á hreinu
hafa ótvírætt og ómetanlegt auglýsingagildi fyrir Í
takt við tímann. Um leið verða þær mestu fýlupok-
unum og fortíðarfíklunum að því er virðist óyfir-
stíganlegt tilefni til samanburðar. Sá samanburður
getur tæplega orðið raunhæfur, umfram allt vegna
þess að hann verður að stærstum hluta sam-
anburður á hughrifum frekar en tveimur skyldum
bíómyndum. Fullorðinn áhorfandi sem ber þau
hughrif sem Með allt á hreinu kallaði á fyrir löngu
saman við þau hughrif sem Í takt við tímann skilur
eftir núna er á villigötum – vegna þess að þjóðfé-
lagið er gjörbreytt, aðstandendur myndanna hafa
þroskast en umfram allt er áhorfandinn sjálfur
annar en hann var þá, eða það skulum við vona. Sá
sem trúir hinu gagnstæða er bæði úr takt við tím-
ann og sjálfan sig. Eða dettur einhverjum í hug að
bera hughrif sem nýtt lag eftir Bob Dylan hafði ár-
ið 1984 saman við hughrif nýs lags eftir Bob Dylan
árið 2004? Góðar minningar úr fortíðinni eru vissu-
lega ánægjulegur farangur í huga hvers og eins en
þær ættu helst ekki að byrgja mönnum sýn á sam-
tíma sinn og koma í veg fyrir að þeir geti notið
nýrrar reynslu.
Eitt af því sem er svo skemmtilegt við Í takt við
tímann og Með allt á hreinu er að myndirnar tvær
eru í rauninni að segja sömu söguna. Í forgrunni
beggja er saga af popphljómsveit að basla við að
slá í gegn, vera í takt við tímann, og saga af sam-
skiptum liðsmanna innbyrðis og við umhverfi sitt. Í
bakgrunninum eru hins vegar tvö gjörólík þjóð-
félög sem sama hljómsveit er að bögglast við að
höfða til. Þessari tvíþættu sögu þykir mér Í takt
við tímann skila ekki síður en Með allt á hreinu,
jafnvel betur. Hitt er svo annað mál að áherslur á
einstök atriði og einstakar persónur hefði mátt
hugsa sér öðruvísi. Til dæmis hefði Í takt við tím-
ann styrkst ef samband Kristins Styrkárssonar
Proppé og Hörpu Sjafnar Hermundardóttur hefði
fengið ívið meira svigrúm, jafnvel svipað svigrúm
og í Með allt á hreinu.
En það er bara yfir svo mörgu öðru að gleðjast í
staðinn. Varla þarf að taka fram að Egill Ólafsson
og Ragnhildur Gísladóttir eru enn betri og örugg-
ari leikarar núna en fyrir tuttugu árum og voru
þau þó flott þá. Meiri athygli vekur ísmeygilega
fyndin frammistaða kantmannanna, Ásgeirs Ósk-
arssonar, Þórðar Árnasonar og Tómasar M. Tóm-
assonar og kannski umfram allt Jakobs Frímanns
Magnússonar sem stígur nú fram sem afar lunkinn
gamanleikari af breskum undirleiksskóla; hinn of-
urbjartsýni og barnslega síglaði athafnamaður
hans er með því allra best gerða í nýju myndinni.
Og svo stelur Eggert Þorleifsson hverju skoti sem
hann á annað borð er í.
Í takt við tímann er ekki síður sjóðbullandi af
hugmyndum og húmor en Með allt á hreinu. Þótt
allar hugmyndirnar og allur húmorinn virki ekki
jafn vel, ekki frekar en í flestum mannanna verk-
um, er það aukaatriði. Það er einfaldlega svo mikið
af hvoru tveggja, framvindan svo hröð að þegar ein
hugmynd fellur er sú næsta byrjuð að smella.
Þemu úr gömlu myndinni, eins og t.d. um „týnd“
afkvæmi sem koma í leitirnar, ganga yfir í þá nýju,
jafnvel þemu úr Hvítum mávum, eins og t.d. upp-
götvun „nýrra orkugjafa“. Þetta er ekki til marks
um endurvinnslu eða hugmyndafátækt heldur um
meðvitund þess sem er vitaskuld kjarni þessara
mynda – að allt sé í heiminum hverfult nema
mannseðlið, sem ævinlega eltist við eigið skott og
endar því í rassgati.
Að vera í takt við tímann er að fara í hringi með
honum, glaður og reifur og bjartsýnn á framhaldið.
Framhaldið sem leiðir okkur aftur til upphafs-
ins.
Framhaldið sem boðar okkur mikinn fögnuð –
og jafnvel hagnað.
Í upphafi skyldi framhaldið skoða
Sjónarhorn
Eftir Árna
Þórarinsson
ath@mbl.is
’Að vera í takt við tímann er að fara í hringi með honum,glaður og reifur og bjartsýnn á framhaldið …‘
André 3000, annar helmingurhipphopptvíeykisins OutKast,
hefur skrifað undir samning um
fyrstu myndina
sína hjá stóru
kvikmyndaveri.
Myndin hefur
ekki enn hlotið
nafn en hún er
framleidd af
Paramount Pict-
ures. Mark
Wahlberg er í
aðalhlutverki en
myndin gekk áð-
ur undir vinnuheitinu Four Broth-
ers. Hún segir einmitt frá fjórum
bræðrum sem
ætla að hefna
dauða móður
sinnar. Leik-
stjóri verður John Singelton
(Boyz n the Hood, 2 Fast 2 Fur-
ious, Shaft).
Tyrese (The Flight of the
Phoenix) og Garrett Hedlund
(Friday Night Lights) verða líka í
leikaraliðinu og leika þeir bræður
André 3000 líkt og Walhberg.
Tökur hefjast eftir helgina í
Toronto í Kanada.
Áður hefur André 3000 leikið í
myndinni Be Cool, sem væntanleg
er frá MGM og Revolver, mynd
Guy Ritchie. Hann leikur einnig,
eins og gefur að skilja, aðal-
hlutverk í væntanlegri mynd HBO
um OutKast.
  
Leikstjórinn Oliver Stone segisthissa yfir viðbrögðum gagn-
rýnenda í Bandaríkjunum við
Alexander, epískri stórmynd hans.
Hann kennir um siðalögmálum
bókstafstrúarmanna í sumum
hlutum Bandaríkjanna. Gagnrýn-
endur rökkuðu niður myndina,
sem er með Colin Farrell í tit-
ilhlutverkinu. Íhaldssöm samtök
gagnrýndu sum hver hvernig
Stone sýnir kynhneigð þessa
makedónska hershöfðingja.
„Ég var virkilega hissa hversu
hörð gagnrýnin var um persónu
sem við vitum ekki svo mikið um,“
sagði Stone við fréttamenn fyrir
frumsýningu myndarinnar í Lond-
on í vikunni. „Ég fer eftir sann-
færingu minni og stundum er ég
einfaldur og hugsa ekki um afleið-
ingarnar.“
Hvað lélega aðsókn varðar hafði
Stone ýmislegt um málið að segja.
„Allt frá fyrsta degi mættu áhorf-
endur ekki. Þeir lásu ekki einu
sinni dómana í Suðurríkjunum því
að fjölmiðlar notuðu þessi orð –
homminn Alex. Ég er viss um að
fólk hugsaði í kjölfarið – ég ætla
ekki að fara að horfa á mynd um
hershöfðingja sem eitthvað er að.“
Stone, sem hefur leikstýrt
myndum á borð við Platoon, JFK
og Natural Born Killers, segir að
Alexander sé stórmynd lífs hans.
„Ég er mjög ánægður með nið-
urstöðuna og mér finnst Colin
standa sig frábærlega,“ sagði
hann og Farrell hefur sjálfur lýst
því yfir að hann væri tilbúinn að
vinna á ný með Stone, hvenær
sem væri.
  
General Motors hefur heitið yf-ir einni milljón dala, eða um
63 milljónum króna, á þriggja ára
tímabili til að styðja starf Women
in Film. Þessi alþjóðlegu samtök,
Konur í kvikmyndum, hafa innan-
borðs um 20.000 meðlimi. Styrk-
urinn verður notaður til þess að
hjálpa samtökunum til að varð-
veita myndir gerðar af konum,
styrkja myndir sem nú þegar eru
komnar í framleiðslu, búa til vef-
síðu og veita fimm upprennandi
kvikmyndagerðarkonum frá Suð-
ur-Ameríku styrk.
Erlendar
kvikmyndir
Val Kilmer, Oliver Stone, Angelina
Jolie og Colin Farrell.
André 3000.
O
ld Boy var frumsýnd á síðustu kvik-
myndahátíð í Cannes og fangaði þá
þegar athygli blaðamanna og gagn-
rýnenda sem flestir lofuðu hana
fyrir frumleika, fítonskraft og frá-
munalegan fantaskap – allt saman
framreitt af fádæma listfengi leikstjórans Chan-
wook Park.
Allt að gerast í Asíu
Þótti viðeigandi að myndin fengi inni í aðalkeppn-
inni í Cannes, þar sem formaður dómnefndar,
Quentin Tarantino, á stóran þátt í að Park þessi var
„uppgötvaður“ á vesturlöndum. Þannig er að Tar-
antino hefur lengi haldið merki asískra kvikmynda,
einkum bardaga- og hasarmynda, á lofti og fullyrt
að hvergi gerist slíkar myndir betri.
„Helsti vaxtabroddurinn í kvikmyndagerð er í
Asíu. Þar eru hlutirnir að gerast. Þar eru ungir
kvikmyndagerðarmenn enn að
finna upp ný hjól,“ sagði Tarant-
ino við blaðamenn á hátíðinni í
Cannes í maí í fyrra. Myndir Tar-
antinos, einkum hans síðasta, Kill Bill, bera þess
líka mjög sterk merki að hann sé undir miklum
áhrifum frá asískum hasarmyndum. Hafa sumir
reyndar gengið svo langt að telja Kill Bill tilraun
Tarantinos til að gera Park-mynd. Og miðað við
hinn snöggtum vaxandi áhuga bíóunnenda á vest-
urlöndum á asískri kvikmyndagerð og örvæntinga-
fullt kapphlaup þeirra í Hollywood um að end-
urgera þær á vestræna vísu, blasir við að Tarantino
hefur töluvert til síns máls.
Ein klárasta sönnunin asísku bíóbyltinguna er
síðan s-kóreska mynd Parks, Old Boy, sem hafði
slegið öll aðsóknarmet í heimalandinu þegar hún
var frumsýnd í Cannes. Eins og við var búist vann
myndin til verðlauna, þeirra næstæðstu sem veitt
eru á þessari virtu hátíð, Grand Prix-verðlaunanna.
Park er nú þegar álitinn einn fremsti kvik-
myndagerðarmaður Asíu. Hann er 41 árs gamall og
nam heimspeki áður en hann snéri sér að kvik-
myndagerð. Hann gerði sína fyrstu mynd árið
1992, The Moon is … the Sun’s Dream en eftir að
hafa gert nokkrar stuttmyndir til vakti hann fyrst
athygli á vesturlöndum er mynd hans JSA: Joint
Security Area komst inn í keppnina um Gullbjörn-
inn í Berlín árið 2001. Næsta mynd, Sympathy for
Mr. Vengeance, fór ekki eins mikinn á erlendum
kvikmyndahátíðum en styrkti þó enn stöðu Parks í
Asíu. Þar fór Park að velta fyrir sér hefndinni og
heldur þeirri rannsókn áfram í Old Boy.
Hefndin er holl
„Viðfangsefni myndanna kann að vera svipað en
þegar betur er að gáð þá reyni ég að sýna í þeim
tvær ólíkar hliðar á hefndinni,“ sagði Park í viðtali
við blaðamann Morgunblaðsins. „Í þeirri fyrri
sýndi ég fram á hversu skemmandi getur verið að
bæla hefndarþorstann niðri en í Old Boy sýni ég hið
þveröfuga, hversu fullnægjandi það getur verið að
leysa þennan þorsta úr læðingi, hversu eðlislægt
það er manninum að leita hefnar. Í Sympathy for
Mr. Vengeance eru megininntakið það að hefndin
sé slæm fyrir heilsuna á meðan Old Boy segir að
hefndin sé góð fyrir heilsuna.“
Hér segist Park þó ekki vera beinlínis að hvetja
til þess að fólk hafni hinu mannlega siðferði heldur
segist hann líta svo á að myndin eigi einmitt að
virka sem viss fróun, ímyndunarvekjandi fyrir okk-
ur sem lifum á tímum þar sem við verðum að bæla
niður hefndarþorstann.
Fimmtán ára einsemd
Old Boy fjallar um Oh Dae-su, venjulegan mann
sem er rotaður og rænt í skjólin nætur fyrir framan
heimili sitt. Hann rankar við sér í læstum klefa þar
sem einungis er rúm og sjónvarp. Og þar þarf hann
að dúsa, án þess að fá nokkra skýringu, í daga og
nætur, mánuði og síðan ár. Fljótlega sér hann frétt
í sjónvarpinu um að kona hans og fjölskylda hefur
verið myrt með köldu blóði og að eiginmannsins,
Oh Dae-su sjálfs, sé saknað og að hann sé grunaður
um að hafa framið verknaðinn. Við það bugast Oh
Dae-su nánast af harmi en eina sem heldur honum
á lífi er þorstinn, þorstinn til að hefna fyrir allt það
sem honum hefur verið gert. Og eftir því sem árin
líða eykst þessi þorsti. Fimmtán árum síðar rankar
hann við sér, staddur á húsþaki, klæddur fínasta
pússi, með vasana fulla fjár og farsíma. Vandinn er
að hann hefur enga aðra vísbendingu en kunn-
uglegt bragð sem hann finnur af hráum kolkrabba
– atriði sem vakið hefur óhug margra og verið
gagnrýnt af dýraverndunarsinnum – sem hann
borðar á japönskum veitingastað. Og farsíminn
hringir. Á línunni er maðurinn sem hann hefur beð-
ið svo lengi eftir að hafa uppá, sjálfur óvildarmaður
hans, sem tilkynnir honum að hann hafi 5 daga til
að hafa uppi á sér og komast að því hvers vegna
hann lenti í þessum miklu raunum. Hann fellur í yf-
irlið og rankar við sér á heimili ungrar konu. Hann
segir henni raunasögu sína og hún heitir því að að-
stoða Oh Dae-su við að leita hefndar.
Hin óumflýjanlegu örlög
Framvindan er óhefðbundin í meira lagi, lögð krók-
um og kimum, hringtorgum, blindbeygjum og
blindgötum, en fyrir sakir einstakrar frásagn-
argáfu Parks þá gengur ferðin greiðlega og reynist
á endanum ein sú ánægjulegasta sem unnendur
ögrandi og framsækinna hasarmynda geta hugsað
sér.
Eitt af því sem Oh Dae-su kemst fljótt að í leit
sinni – og hér er ekki verið að kjafta frá söguþræð-
inum – er að örlög hans virðast ráðin. Óvildarmað-
urinn hafi séð fyrir allar hans gjörðir og verið löngu
búinn að ráða örlög hans, endalok sögunnar. Þetta
er eitt af af höfundareinkennum Parks enda segist
hann örlagatrúar: „Ég kann illa við hvernig sam-
félagið treður þeim boðskap inn í fólk að hægt sé að
leysa öll heimsins vandamál, með því einu að leggja
sig bara nógu mikið fram. Sumum hlutum er ein-
faldlega ætlað að fara eins og þeir fara og maðurinn
fær engu um það ráðið, sama hversu mikið maður
reynir að storka örlögunum. Örlögum verður ekki
storkað. Ég persónugeri örlagavaldinn í Old Boy,
til að undirstrika sterka nærveru örlaga í lífi okk-
ar.“
Örlög Old Boy virtist að sama skapi ráðin fyrir
löngu, jafnvel áður en hún sló í gegn í Cannes.
Ákveðið hefur verið að endurgera hana í Hollywood
og hefur Justin nokkur Lin verið fenginn til að leik-
stýra og er gert ráð fyrir að myndin verði tilbúin
2006. Nicolas Cage, sem vel að merkja er giftur
kóreskri stúlku, hinni tvítugu Kim Yong-gyeong,
hefur þegar lýst yfir áhuga sínum á að koma að
endurgerðinni, jafnvel fara með hlutverk Oh
Dae-su. Park mun hinsvegar halda sig við hefndina
og stefnir á að frumsýna á árinu Simpathy for Lady
Vengeance - lokamyndina í hefndarþríleiknum. Svo
snýr hann sér að sinni fyrstu hrollvekju.
Hamslaus hefndarþorsti
Leikarinn Choi Min-sik fer listilega með hlutverk Oh Dae-su og lýsir Park honum sem nýjum John Wayne.
Ofbeldisópusinn Old Boy eftir s-kóreska leik-
stjórann Chan-wook Park er ein merkilegasta
og mærðasta kvikmynd ársins 2004. Og það sem
meira er, hún er í miklu uppáhaldi hjá sjálfum
Quentin Tarantino.
Eftir Skarphéðin
Guðmundsson
skarpi@mbl.is