Lesbók Morgunblaðsins - 08.01.2005, Blaðsíða 13

Lesbók Morgunblaðsins ˜ 8. janúar 2005 | 13
Hljómsveitin The Posies var lítt þekktþegar hún starfaði og kannski ennsíður þekkt núna, en hefur engu aðsíður haft töluverð áhrif í tónlist-
arheiminum. Ken Stringfellow og Jonathan
Auer stofnuðu sveitina í Seattle árið 1986 og
spiluðu þá svokallað kraftpopp, eða „power
pop“. Þeir spiluðu á öll hljóðfærin á fyrstu plötu
The Posies, sem reyndar
var heimagerð kassetta og
hét Failure. Failure kom
út árið 1988 og vakti mikla
athygli plötufyrirtækja. Í
kjölfarið fékk sveitin samning hjá Geffen.
Á fyrstu plötu þeirra félaga hjá Geffen, Dear
23, fengu þeir peninga og svigrúm til að
skreyta tónlistina í auknum mæli með strengja-
útsetningum og fágaðri hljómi. Þá voru bassa-
leikarinn Rick Roberts og trommuleikarinn
Mike Musburger komnir til liðs við sveitina.
Platan fékk nokkuð góða dóma, en á henni voru
lög á borð við „Golden Blunders“, sem gefur
sterklega til kynna í hve ríkum mæli þeir voru
undir áhrifum frá Bítlunum (sbr. „Golden
Slumbers“).
Félagarnir tóku sér þriggja ára hlé til að
gera næstu plötu, Frosting on the Beater, sem
hér er aðalumfjöllunarefni. Eftir á að hyggja
var sú plata byltingarkennd, því þótt tónlistin
væri áfram melódísk, með grípandi laglínum og
röddun, var útsetningin nýstárleg. Hljómsveitin
var sem fyrr segir frá Seattle, höfuðborg
gruggsins, og um þetta leyti voru gruggsveit-
irnar flestar á hápunkti ferils síns. Útsetning-
arnar báru mikinn keim af þessari tónlistar-
stefnu; þéttir gítarveggir og gríðarlega kraft-
mikill trommuleikur, þar sem Musberger
beinlínis hamraði sneriltrommuna, cymbalana
og „hi-hat“-inn. Útkoman var sem fyrr segir
nokkuð byltingarkennd, því margar rokksveitir
hafa síðan sent frá sér efni, sem um margt
minnir á lög af þessari plötu. Til að mynda má
nefna sjálfan sveitung Posies-manna, Dave
Grohl. Hann var sem kunnugt er trommari í
helstu og frægustu gruggsveitinni, Nirvana, en
stofnaði svo Foo Fighters árið 1995. Foo Fight-
ers spilar melódískt gítarrokk, sem á köflum er
eins og klippt út úr söngbók þeirra Stringfell-
ows og Auers. Einkum er röddun keimlík.
Þannig má segja að arfleifð The Posies sé
meiri en margir geri sér grein fyrir. Eftir
Frosting on the Beater fjaraði smám saman
undan sveitinni. Amazing Disgrace kom út árið
1996 og seldist í afar takmörkuðu upplagi, enda
illa kynnt, auk þess sem einhvern neista vantaði
til að ná þeim háa staðli sem sveitin hafði sett
sér með Frosting on the Beater. Í kjölfarið
sagði Geffen hljómsveitinni upp.
Svanasöngurinn, Success, kom út árið 1998,
en Stringfellow og Auer hafa þó endrum og
sinnum komið saman síðan þá; sendu meira að
segja frá sér stuttskífuna Nice Cheekbones and
a Ph.D. undir nafni The Posies árið 2001.
Stringfellow sendi frá sér plötuna Soft Comm-
ands síðasta sumar og fékk lofsamlega dóma
fyrir.
Kraftpopp í nýjum búningi
Poppklassík
Eftir Ívar Pál Jónsson
ivarpall@mbl.is
H
öfðu kannski nokkuð til síns
máls, í það minnsta beita
margir hugtakinu svo að það
geti ekki kallast sígild tónlist
nema af verkinu sé myglulykt.
(Í ljósi þess að popp er stytt-
ing á popular eða vinsælt, varð sorgarsöngva-
sinfónía Góreckis þá popp frá 1995–1998 en sí-
gild þar á undan og upp frá því?).
Naumhyggja í tónlist, mínimalisminn, eins og
sumir kalla það, átti sitt blómaskeið á seinni
hluta síðustu aldar, segjum frá
upphafi sjöunda áratugarins
fram á þann níunda. Tónlist sem
samin var á þeim tíma var býsna
misjöfn að gæðum og hefur elst mis-vel, að-
allega fyrir hve margt af henni var (og er) leið-
inleg (Libretto að naumhyggjuóperu: „Lestu
þessa setningu aftur, mjög hægt.“.)
Því er naumhyggjan nefnd hér að þónokkuð
af þeirri tónlist sem hvað mest var fjallað um
ytra á nýliðinu ári á mikið skylt við naum-
hyggju þá sem menn kalla sígilda tónlist í dag
en telst þó popp enda ekki samin og/eða flutt af
mönnum sem eru með bréf upp á að þeir kunni
að semja eða spila tónlist. Gott dæmi þar um
eru tvær plötur, mikið mærðar á árinu og að
verðleikum: Virðulegu forsetar Jóhanns Jó-
hannssonar og The Blue Notebooks eftir Max
Richter. Nokkuð hefur verið fjallað um þá fyrr-
nefndu og tónleika þar sem verkið á henni var
flutt, sem sú umfjöllun fellur vel að vangavelt-
um í upphafi þessarar greinar, en ekkert um
plötu Richters sem þó er með skemmtilegustu
verkum síðasta árs.
Klassískt menntaður
Max Richter er reyndar með rétta pappíra ef
svo má segja, klassískt menntaður eins og það
er kallað; lærði píanóleik og tónsmíðar í Ed-
inborg, síðar í konunglegu tónlistarakadem-
íunni og loks Luciano Berio. Hann var einn af
stofnendum píanósextettsins Piano Circus, sem
var stofnaður til að flytja Six Pianos eftir Steve
Reich en vann sér svo orð fyrir flutning á verk-
um eftir fjölda „viðurkenndra“ tónskálda eins
og Arvo Pärt, Philip Glass, Julia Wolfe og
Steve Reich og einnig tónskálda sem njóta vin-
sælda en ekki „viðurkenningar“ eins og Brian
Eno.
Richter fékk snemma áhuga á raf- og jað-
artónlist – hugljómunin kom frá Kraftwerk,
nema hvað: fyrstu þrjátíu sekúndurnar af Auto-
bahn að því Richter segir sjálfur. Hann er
reyndar ófeiminn við að nefna áhrifavalda:
Maurizio Pollini að spila Chopin, Interstellar
Overdrive með Pink Floyd, Abbey Road Bítl-
anna, Vorblót Stravinskíjs, Music with Chang-
ing Parts eftir Philip Glass og The Clash.
Smám saman tók píanósextettinn að nýta raf-
eindahljóð og tölvutækni við flutninginn og fékk
að auki tónskáld til að semja verk fyrir sig sem
fléttuðu saman rafeindatækni og hefðbundinni
hljóðfæraskipan.
Richter fékk þó ekki fulla útrás fyrir til-
raunamennskuna í Píanósirkusnum og fór að
vinna tónlist einn, smíðaði rafhljóðfæri og fór
að vinna með framsæknum danstónlistar-
mönnum. Hann kemur til að mynda við sögu á
ágætri plötu The Future Sound of London,
FSOL, Dead Cities. Þeir FSOl-félagar fengu
hann upphaflega til að spila á píanó en á end-
anum samdi Richrer lag á skífunni og kom að
upptökunum á annan hátt. Næstu tvö árin var
hann nánast félagi í FSOL og vann einnig með
Roni Size.
Quo vadis?
Fyrsta sólóskífa Max Richters kom út 2002 og á
henni fléttaði hann saman hefðbundna hljóð-
færaskipan og framvindu og rafeindahljóð og
víðavangsupptökur. Á plötunni, Memoryhouse,
velti hann fyrir sér straumi tímans, straumi
minninganna, hvaðan við komum og hvert
stefni. Á þeirri plötu sem var kveikja þessara
skrifa, The Blue Notebooks, nýtir hann texta
eftir Franz Kafka og Czseslaw Milosz sem hann
valdi víst af handahófi.
Leikkonan Tilda Swinton les upp úr minn-
isbókum Kafkas, Bláu minnisbókunum svoköll-
uðu, en svo heitir það sem til er þýtt á ensku af
minnisbókum Kafka (um 100 síður eru þýddar á
ensku, en alls spönnuðu minnisbækur hans um
1.000 síður). Einnig les Swinton úr tveimur
ljóðum eftir Czseslaw Milosz, Hymn of the
Pearl og Unattainable Earth.
Framandlegur blær
Hljóðfæraskipan er einföld, píanó og strengja-
kvintett. Því til viðbótar eru orgel, rafeinda-
hljóð og gítartónar skældir og teygðir í tölvum,
upptökur úr daglegu amstri og svo upplest-
urinn, brot og minnispunktar sem gefa verkinu
einkar framandlegan blæ.
Hvað á svo að kalla svona tónlist? Ekki er
hægt að segja hana sígilda, ekki popp, ekki
rokk, ekki raftónlist. Richter kallar tónlist sína
stundum síð-sígilda, post-classical, en mér
hugnast betur að segja bara: góð tónlist og góð
tónlist hlýtur að vera sígild, ekki satt?
Es.: „Sígild tónlist“ er vitanlega bara merki-
miði, í raun engu verri en aðrir merkimiðar og
sýnu skárri en „nýgild tónlist“ – þá fyrst erum
við komin út í ruglið.
Nýgild sígild tónlist
Max Richter Einn óttalegasti orðaleppur sem notaður er um
músík er þegar orðinu „sígild“ er skeytt framan
við orðið tónlist, sígild tónlist eða klassísk tón-
list. Þegar ég var á togurum í gamla daga héldu
skipsfélagar mínir því fram að orðin „sígild tón-
list“ væri í raun stytting á „leiðinleg tónlist“,
„sinfóníugarg“ sögðu þeir og voru fljótir að
lækka í messaútvarpinu.
Eftir Árna
Matthíasson
arnim@mbl.is
Rokksveitin Mars Volta – semstofnuð var uppúr rústum At
The Drive-In - gefur út sína aðra
plötu 1. mars nk.
Platan mun heita
Frances the Mute
og mun innihalda
ennþá framsækn-
ari rokktónlist en
fyrsta plata sveit-
arinnar De-loused
in the Comator-
ium frá 2003. Á
plötunni verða að-
eins fimm kafla-
skipt lög sem taka heilar 77 mínútur í
flutningi. Fyrsta lagið sem gefið verð-
ur út á smáskífu heitir
„The Widow“ og er sagt
stórt í sniðum og til-
komumikið. Upptökum á plötunni
stjórnaði liðsmaður sveitarinnar Om-
ar Rodriguez.
  
Damien Rice og meðsöngkonahans Lisa Hannigan hafa tekið
upp nokkra vel valda bossa nova
standarda eftir goðsögnina Antonio
Carlos Jobim og hlotið blessun fjöl-
skyldu hins brasilíska tónlistarmanns
til að gefa afraksturinn út. Lögin voru
tekin sérstaklega upp fyrir kvik-
myndina Goldfish Memory eftir Liz
Gill. Lögin eru „Water of March“,
„Desafinado“ og „Once I Loved“ og
verða öll á plötu með tónlistinni úr
myndinni sem kemur út 22. febrúar
nk.
  
Nýbylgjusveitin fornfræga, Gangof Four, hefur verið endurreist
í sinni upprunalegu mynd og mun
halda röð tónleika í Bretlandi nú í
janúar og í Bandaríkjunum í vor.
Þetta verður í fyrsta sinn í tuttugu ár
sem þeir Jon King söngvari, Andy
Gill gítarleikari, Dave Allen bassa-
leikari og Hugo Burnham trommari
leika saman síðan 1981 en sveitin gat
sér orð fyrir að leika kröftugt pönk-
skotið nýbylgjurokk með beittum
pólitískum textum.
Undanfarin ár hefur af og til verið
skorað á þá að koma saman á ný, en
nú þegar áhrifa þeirra gætir í tónlist
sveita á borð við Franz Ferdinand og
the Futurhead, þá þótti þeim tími til
kominn að svara kallinu.
„Eina markmið okkar er að þetta
verði gaman og að við ætlum að gefa
okkur alla í þetta,“ segir Burnham í
viðtali við Rolling Stone-vefinn.
Gang of Four var stofnuð árið 1977
af nokkrum háskólafélögum í Leeds.
Fyrsta breiðskífa þeirra Entertain-
ment! er nú talin meðal sígildra verka
rokksögunnar og valdi Rolling Stone
hana eina af 500 bestu plötum sög-
unnar. Eftir útkomu annarrar plöt-
unnar, Solid Gold, hætti bassaleik-
arinn Allen og síðan Burnham
tveimur árum síðar. Sveitin sleit sam-
starfi 1984 en á tíunda áratugnum
gáfu þeir Gill og King út tvær plötur
undir nafni sveitarinnar en þær
fengnu blendnar móttökur. Gill hefur
getið sér gott orð sem upptökustjóri
og tekið upp plötur með Red Hot
Chili Peppers, Michael Hutchence
heitnum og nú síðast the Future-
heads. Síðustu misseri hafa Gill og
Allen unnið saman kvikmyndatónlist.
Allen hefur aftur á móti verið í sveit-
unum Shriekback og Low Pop
Suicide. Burnham býr í Bandaríkj-
unum og er menntaskólakennari.
Mars Volta.
The Gang of Four.
Lisa Hannigan og Damen Rice.
Erlend
tónlist