Morgunblaðið - 27.06.2005, Blaðsíða 20

20 MÁNUDAGUR 27. JÚNÍ 2005 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Þ
ú hefur lýst því yfir að
fólk eigi að hafa aukið
val á öllum sviðum í
þjónustu sveitarfélaga
og þ. á m. eigi foreldrar
að hafa meira val um vistun fyrir
börn sín eftir að fæðingarorlofi
sleppir. Útskýrðu þetta nánar?
„Ég er sannfærð um að næsta
stóra breytingin í íslenskum stjórn-
málum getur falist í því að tryggja
aukið val íbúa. Þetta hefur tekist á
vettvangi ríkisvaldsins, en ekki eins
vel á vettvangi margra sveit-
arstjórna. Ég held að þarna séu
stærstu sóknarfærin í íslenskum
stjórnmálum í dag. Mig langar að
tryggja að þessi sóknarfæri verði
nýtt í Reykjavík og að íbúar hér fái
aukið val á öllum sviðum. Ég lít
þannig á að sveitarfélagið eigi að
skoða alla þá þjónustu sem veitt er,
alla þá málaflokka sem unnið er að
og spyrja: Erum við að tryggja fólki
val? Erum við að gefa fólki tækifæri
til að fara eigin leiðir og hafa þannig
áhrif á sitt nánasta umhverfi, að-
stæður barnanna sinna og annað
sem mestu máli skiptir? Því miður
er það svo í Reykjavík að í alltof
mörgum tilvikum verðum við að
svara slíkum spurningum neitandi.
Einn af þeim málaflokkum sem
ég hef talið sérstaklega mikilvægan
í þessu samhengi eru málefni leik-
skólabarna. Staðan er þannig nú að
foreldrar hafa sameiginlega tök á
því að verja næstum öllu fyrsta
árinu með nýfæddu barni sínu. Eftir
þann tíma taka hins vegar hvorki við
örugg eða fjölbreytt vistunarúrræði,
enda börn ekki að jafnaði að komast
inn á leikskóla í Reykjavík fyrr en
við 2 ára aldur. Fyrir þann tíma er
fólk yfirleitt að nýta sér dagforeldra
en vegna þess hversu mjög hefur
verið þrengt að stöðu þeirra hér í
Reykjavík eru þeir nú helmingi
færri en þeir voru árið 2000, sem
veldur því að margir ná illa að brúa
þetta bil. Þetta þarf að leysa til að
foreldrar séu ekki á stöðugum
hlaupum með börnin sín á milli
staða og stofnana.
Ákveðinn stuðningur
tryggður hverju barni
Ég er sannfærð um að við getum
leyst þetta með auknu vali.
Ég sé hlut sveitarfélagsins þannig
að um leið og fæðingarorlofi for-
eldra ljúki sé ákveðinn stuðningur
tryggður hverju því barni sem
sækja þarf þessa þjónustu. Það er
síðan foreldranna að velja hvort þau
vilja nýta þann stuðning til að sækja
vistun fyrir barn sitt í borgarrekinn
leikskóla, einkarekinn leikskóla eða
til dagforeldra. Hugsanlega myndu
einhverjir kjósa að hafa börn sín
lengur en nú tíðkast hjá dagfor-
eldrum, en aðrir myndu kjósa að
börnin færu fyrr í leikskóla. Mín
skoðun er sú að borgin eigi ekki að
taka afstöðu til þessara úrræða,
miklu frekar að treysta foreldrum
til þess en tryggja það umhverfi sem
nauðsynlegt er að skapa fyrir allra
yngstu börnin.“
Borgarstjóri kynnti fyrir nokkru
hugmyndir um gjaldfrjálsan leik-
skóla í áföngum og sjálfstæðismenn
hafa m.a. gagnrýnt það hvernig
staðið skuli að því. Hver er þín af-
staða til þessara hugmynda?
„Auðvitað getum við öll verið
sammála um að leita stöðugt leiða til
að lækka gjöld á íbúa borgarinnar.
Það sem ég hef gagnrýnt í umrædd-
um tillögum og er einkennandi fyrir
meirihlutann í Reykjavík er að þetta
fyrirheit um gjaldfrjálsa leikskóla er
í raun lítið annað en orð á blaði. Það
er mikilvægt að fólk átti sig á því að
,,gjaldfrelsið“ þýðir bara að í staðinn
fyrir að fólk greiði gjöldin beint þá
eru þau greidd í gegnum skattana.
Stóra blekkingin hjá R-listanum er
hins vegar sú að það verður engin
lækkun næstu misserin og þar að
auki mun fólk áfram greiða ákveð-
inn hluta leikskólagjaldanna, svo
sem matarkostnaðinn. Þegar vinnu-
brögðin eru þannig að menn slá
fram svona framtíðarloforðum án
nokkurra efnda í bráð er í raun
mjög óljóst hvort mönnum er al-
vara. Ef R-listanum er svona annt
um gjaldfrelsi í leikskólum, af
hverju ganga þau ekki til verksins
meðan þau hafa til þess völd? Þetta
er enn eitt dæmið um það að meiri-
hlutinn í Reykjavík hefur ekki burði
til annars en að tala um hlutina.
Framkvæmdir eru einfaldlega of
flóknar fyrir þennan hóp. Þau hafa
kastað þessari ákvörðun til næsta
kjörtímabils, en ég segi: R-listinn
verður ekki við völd á næsta kjör-
tímabili. Ef mönnum var svona annt
um þessi mál þá áttu þeir auðvitað
að fara í það strax.
Brýnasta verkefnið í leikskól-
unum nú er að ekki séu biðlistar eft-
ir leikskólaplássum, líkt og er of víða
og að börn komist fyrr inn á leik-
skóla en við tveggja ára aldur líkt og
nú er miðað við. Einnig skiptir
miklu máli að fá inn fleira af fag-
lærðum leikskólakennurum til
starfa og treysta kjör þeirra sem
vinna þessi mikilvægu störf til að
auka almennt samfellu og gæði
þessarar mikilvægu þjónustu. Ég
held að þetta sé það sem skipti flesta
foreldra mestu máli núna.“
Þú hefur lýst því yfir að einka-
skólar eigi að fá sama stuðning frá
borginni og opinberir skólar. Á
sama tíma innheimta einkaskólar
skólagjöld og því er spurningin
þessi: Skapar það ekki ákveðinn að-
stöðumun gagnvart þeim sem hafa
ekki efni á að nýta sér þessa þjón-
ustu?
„Ein ástæða þess að sjálfstæðir
skólar og einkaskólar innheimta
skólagjöld er sú að R-listinn hefur
haft þessa skóla í svelti, þótt skiln-
ingurinn og stuðningurinn við þá
hafi aukist nokkuð á allra síðustu ár-
um. Með því að tryggja að hverju
barni fylgi sama fjárhæð frá sveitar-
félaginu til grunnskólanámsins þá
eiga slíkir skólar ekki endilega að
þurfa að innheimta skólagjöld. Mál-
ið snýst um stuðning borgarinnar
við börnin sjálf og öll börn eiga sama
rétt hvaða skóla sem þau kjósa.
Stefna R-listans felst í því að þau
börn sem sækja nám í sjálfstæðum
eða einkareknum skólum skuli fá
minna frá borginni en önnur börn.
Og ég segi: Það er misrétti. Þar ligg-
ur rótin að misréttinu, að borgaryf-
irvöld telja sig einhvern veginn þess
umkomin að ákveða hvaða skóla þú
átt að velja fyrir barnið þitt. Mín
skoðun er sú að borgin eigi að
styrkja öll grunnskólabörn með
sama hætti. Það kostar svo og svo
mikið að hafa barn í grunnskóla. Það
er þekkt stærð og því segi ég: tökum
meðalkostnaðinn af því og greiðum
það með öllum börnum, alveg sama
hvort þú ákveður að senda barn þitt
í hverfisskólann þinn, sem flestir
gera og munu áfram gera. Eða
hvort þú velur að senda það í skóla í
öðru hverfi, af því að það henti
barninu þínu betur, eða að þú
ákveðir að senda það í sjálfstæðan
skóla.“
Viltu beita þér fyrir því að einka-
reknum skólum í borginni fjölgi?
Aðalmálið er fjölbreytni og
framþróun þannig að hvert barn
finni skóla við hæfi og fái góða þjón-
ustu. Ég myndi gjarnan vilja sjá að
sjálfstæðum og einkareknum skól-
um fjölgaði í samræmi við val og
óskir barna og foreldra. Borgin er
að sinna þessu þannig í dag að það
er á mörkum þess að það sé búið að
kæfa allt einkaframtak í skóla-
málum. Það er vont að mínu mati.
Einkaskólar eru ekkert markmið í
sjálfu sér, en góð menntun barna er
það og ég er sannfærð um að fjöl-
breytni í skólastarfi sé til þess fallin
að búa til betri menntun fyrir börnin
okkar.“
Þú hefur líka talað fyrir hugmynd
um valfrelsi fólks á öðrum sviðum?
„Já, því þegar ég tala um valfrelsi
á ég við að það eigi að gilda á öllum
sviðum þar sem því verður við kom-
ið. Í skipulagsmálum á fólk
is að hafa miklu meira val e
hefur í dag. Borgaryfirvöld
tryggja nægt framboð lóða
tryggja fólki val á milli fjölb
hverfa og fjölbreyttra húsa
Það hefur ekki verið gert í R
vík, þar sem alltof lítið hefu
byggt og þar sem þó hefur v
byggt er lítil fjölbreytni í hú
um, eða um 70-80% fjölbýli
hverfum.
Fólk vill líka búa í sérbý
Þannig hefur verið staðið
um í Reykjavík vegna þess
hentar einhverri stefnu sem
inn fylgir um uppboð lóða, þ
ar verktökum af því að þeir
fyrir hverja lóð en það hent
endilega íbúum. Allar kann
að fólk vill hafa miklu meira
varðandi búsetu og húnsæð
meirihluti Reykvíkinga hef
sagt í könnunum að þeir vilj
sérbýli. Þeim vilja hafa bor
irvöld hins vegar svarað og
þetta séu bara óskir og lang
sem séu ekki endilega í sam
raunverulega getu. Ég get
að með þessu sé verið að tak
vilja eða vali íbúa.
Hvað varðar samgöngum
mætti spyrja sömu spurnin
um það hvort við séum að tr
fólki nægilegt val. Svarið þa
einnig nei, einfaldlega vegn
borgaryfirvöld hafa kosið a
nauðsynlegar umbætur í um
sem gera það að verkum að
til dæmis orðið mjög erfitt a
ast leiðar sinnar á einkabíl í
vík.
Sama á við um marga aðr
flokka, eins og þjónustu við
borgara, sem öll er mjög m
fyrirframgefnum hugmynd
það hvernig fólk á þessum a
lifa. Þetta, sem er talin LEI
fyrir alla, er hins vegar ekk
lega leið sem hentar öllum.
hverju mega eldri borgarar
hafa fjölbreytt val um ólíka
Fólk á að hafa
Hanna Birna Kristjánsdóttir, borgarfullt
hlutverki fyrir flokkinn í kosningum til b
Kristján Geir Pétursson ræddi við Hönn
Hanna Birna Kristjánsdót
FORSETAKJÖR Í ÍRAN
Fjölmiðlar á Vesturlöndumdraga gjarnan upp staðlaðamynd af stjórnmálaátökum í
öðrum heimsálfum, sem byggist á
misjafnlega mikilli eða lítilli þekk-
ingu á stöðu mála í viðkomandi
löndum. Forsetakosningarnar í Ír-
an sl. föstudag eru skýrt dæmi um
þetta. Einum frambjóðanda þar
hafði verið lýst sem „harðlínu-
manni“. Hann heitir Mahmoud
Ahmadinejad og hefur verið borg-
arstjóri í Teheran, sonur járnsmiðs.
Öðrum frambjóðanda hefur verið
lýst sem frambjóðanda
„umbótaafla“. Það var Akbar
Hashemi Rafsanjani, sem lengi hef-
ur komið við sögu stjórnmála í Ír-
an.
Fjölmiðlum á Vesturlöndum kom
á óvart, að Mahmoud Ahmadinejad
skyldi vinna stórsigur í forseta-
kosningunum og í Morgunblaðinu í
gær var sagt frá því, að hætta væri
talin á að sigur hans mundi hafa
neikvæð áhrif á samskipti Írans og
Vesturlanda.
Skýringin, sem gefin er á sigri
„harðlínumannsins“ er athyglis-
verð. Meginþorri fólks í Íran er fá-
tækt fólk, þótt landið byggist á
gömlum grunni, sterkri menningar-
hefð og merkri sögu og þar sé til
staðar hópur vel menntaðs ungs
fólks.
Hinn nýkjörni forseti Írans lofaði
kjósendum því, að hann mundi nýta
olíuauð Írans í þágu fátæka fólks-
ins. Helzti andstæðingur hans til-
heyrir yfirstéttinni í landinu.
Þegar maðurinn, sem lofaði al-
menningi í Íran því, að hann mundi
láta olíuauðinn ganga til fátæka
fólksins er kosinn forseti segir tals-
maður Bandaríkjastjórnar að úr-
slitin sýni að Íran sé ekki í takt við
„vinda frelsis og frjálsræðis“.
Olían er auðlind Írana. Fiskurinn
er okkar auðlind. Þeir sem vilja að
olíuauðurinn gangi til fólksins í Ír-
an en ekki fámennrar yfirstéttar
eru að berjast fyrir sömu sjónar-
miðum og þeir, sem töldu eðlilegt
að almenningur á Íslandi fengi ein-
hverjar greiðslur fyrir nýtingu fá-
menns hóps á helztu auðlind okkar
Íslendinga á fiskimiðunum.
Ríkisstjórnin í Washington er á
röngu róli og í því sambandi er rétt
að minna á orð George W. Bush for-
seta þegar hann var settur í emb-
ætti öðru sinni í janúar: „Og þegar
sál þjóðar tekur loks til máls má
vera að þær stofnanir, sem komi
fram, beri vitni venjum og siðum
gjörólíkum okkar eigin. Bandaríkin
munu ekki þröngva sínum stjórn-
arháttum á þá, sem ekki vilja. Okk-
ar markmið er þess í stað að hjálpa
öðrum að finna sína eigin rödd, öðl-
ast sitt eigið frelsi og finna sína
eigin leið.“
Það er ekki hægt að líta á öll mál
í löndum múslíma út frá því, hvort
menn eru harðlínumenn í trúmálum
eða ekki. Þar eru auðvitað fleiri mál
á dagskrá eins og í öllum öðrum
löndum.
Almenningur í Íran hefur orðið
að þola það í langan tíma eins og
fólk í öðrum olíuríkum ríkjum að
arðurinn af auðlindunum gangi til
fámennrar yfirstéttar, hvort sem
það var keisarafjölskyldan í eina tíð
eða sú yfirstétt, sem hefur orðið til
í Íran í skjóli klerkavaldsins þar. Í
öllum þessum ríkjum er mikilvægt
að pólitískar umbætur verði, sem
leiði til þess að fólkið í þessum
löndum njóti góðs af auðlindum sín-
um en ekki bara fámenn yfirstétt,
keisarar og kóngar og erlend auð-
félög, sem alltaf eru á næsta leiti.
Það er tímabært að horfa á
stjórnmálaþróunina í þessum lönd-
um frá öðru sjónarhorni en við höf-
um vanizt og það á m.a. við um for-
setakosningarnar í Íran.
AÐ HAFA TRÚ Á FÓLKI
Úrræðum fyrir þá, sem eru meðgeðsjúkdóma, hefur fjölgað
verulega á undanförnum árum. Það
er ekki síst fyrir tilverknað klúbbs-
ins Geysis, sem var stofnaður fyrir
átta árum og telur nú rúmleg 200
félaga. Anna Sigríður Valdemars-
dóttir var frumkvöðull þess að
klúbburinn var stofnaður. Hún lýs-
ir starfseminni í viðtali, sem birtist
við hana í Morgunblaðinu í gær í
tilefni af því að hún lætur senn af
starfi framkvæmdastjóra Geysis:
„Fólkið sem kemur hingað fær
hlutverk, er ekki sjúklingar heldur
félagar.“ Lykilatriði í starfseminni
er aðstoð við félaga í atvinnumál-
um: „Fólk sem hefur glímt við geð-
sjúkdóma er gjarnan búið að ein-
angra sig í langan tíma, hefur ekki
sinnt vinnu og er í litlum sam-
skiptum við aðra. Því reynist oft
mjög erfitt að hefja virka þátttöku í
samfélaginu á nýjan leik og þess
vegna er mjög mikilvægt að finna
fyrir stuðningi og öryggi í byrjun.
Úrræðin sem við bjóðum upp á eru
þríþætt: atvinna með stuðningi,
sjálfstæð ráðning og ráðning til
reynslu.“ Síðasttaldi þátturinn hef-
ur sennilega skipt mestum sköpum
í lífi þeirra, sem eru að hefja virka
þátttöku í þjóðfélaginu að nýju.
Klúbburinn Geysir hefur gert sam-
komulag við atvinnurekendur um
tímabundin hlutastörf, sem þau
ráða yfir og bera ábyrgð á. Í Morg-
unblaðinu í gær er rætt við Þórunni
Helgu Garðarsdóttur, sem nú er á
samningi, sem byggist á ráðningu
til reynslu, og vinnur hjá Hagkaup-
um. „Geysir hefur gert kraftaverk
fyrir mig og ég vona að þessi frá-
sögn mín geti orðið fleirum hvatn-
ing til að leita til klúbbsins,“ segir
hún.
Anna Sigríður Valdemarsdóttir
segir að fordómar gagnvart geð-
sjúkdómum hafi minnkað mikið í
samfélaginu og bætir við. „Það er
meðal annars að þakka starfsemi
Klúbbsins Geysis. En fordómarnir
eru ekki horfnir og það þarf að
halda áfram að vinna gegn þeim.
Geðsjúkdómar eru nógu erfiðir við-
ureignar þótt ekki bætist ofan á
múrar og sleggjudómar samfélag-
ins. Það þarf því að ýta undir og
efla starfsemi félaga og samtaka á
borð við Klúbbinn Geysi. „Það er
mikilvægt að hafa trú á fólki,“ segir
Anna og það eru orð að sönnu.