Tíminn - 23.05.1971, Blaðsíða 7

SUNNUDAGUR 23. maí 1971
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Jón Helgason, Indriði G. Þorsteinsson og
Tómas Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gisiason. Rlt-
stjómarskrifstofur i Edduhúsinu, simar 18300 — 18306. Skrif.
stotur Bamkastræti 7. — Afgreiöslusími 12323. Auglýsingasimi:
19523. Aðrar skrifstofur sími 18300. Askriftargjald kr. 195,00
á mánuði innanlands. í lausasölu kr. 12,00 eint. — Prentsm.
Edda hf.
Hve lengi á að bíða?
Forusxugrein Morgunblaðsins í gær virðist ótvíræð
staðfesting þess, að Sjálfstæðisflokkurinn vill ekki láta
útfærslu fiskveiðilandhelginnar koma til framkvæmda
fyrr en tryggt sé, að hún muni hljóta samþykki alþjóða-
dómsins. í reynd getur þetta þýtt það, að útfærslan á
fiskveiðilögsögunni getur dregizt í mörg ár eða áratugi.
I grein Mbl. segir orðrétt á þessa leið:
„Alþjóðalög eru lög, sem gilda í samskiptum þjóða
og byggð eru á milliríkjasamningum og venju, sem skap-
azt hefur. Venjurétturinn er það, sem mikill meirihluti
ríkjanna telur bindandi. Einhliða lagasetning ríkja og
yfirlýsingar skipta þar miklu máli, en skapa ekki venju-
rétt, fyrr en nægilega mörg ríki hafa skipað sér í sama
flokk. Þetta er mergurinn málsins. Það er því ekki hægt
að halda því fram, að íslenzk lagasetning út af fyrir sig
um 50 sjómílna fiskveiðitakmörk skapi bindandi alþjóða-
lög fyrir aðra. En ef nægilega mörg ríki hafa svipaða
ste'fnu, verður úr því venja og þar með alþjóðalög, en
fyrr ekki“.
Það er augljóst af þessu, að Mbl. er sammála Hans
Andersen um, að 12 mílna mörkin séu hin gildandi
venjuréttur í dag, þar sem um 60 ríki af þeim 100 strand-
dkjum, sem eru í S.Þ., hafa nú þá fiskveiðilandhelgi, og
um 20 ríki minni, en aðeins um 20 ríki stærri.
í framhaldi af þessari niðurstöðu segir Mbl., að
ondirbúningsfundirnir undir ' hafréttarráðstefnuna
1973 veiti fslendingum gullið tækifæri til að vinna að
því, að viðurkenning fáist fyrir stærri fiskveiðiland-
helgi. En það eru fleiri en fslendingar, sem ætla að
neta sér þetta gullvæga tækifæri. Það ætla Banda-
ríkjamenn, Rússar og Japanir að gera á þann hátt,
að fá 12 mílna mörkih viðurkennd sem bindandi reglu
með lítil forréttindi fyrir strandríki utan þeirra.
Það er vitað, að mjög mörg ríki telja þetta fullnægj-
andi fyrir sig. Þau ríki, sem lengst vilja ganga, eins
og Suður-Ameríkuríkin, óttast það verulega, að stefna
Bandaríkjanna og Sovétríkjanna kunni að verða ofan
á, og því vinna nú sum þeirra markvíst að því að
tefja undirbúning ráðstefnunnar með það fyrir aug-
um, að allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna 1972 fresti
henni, en til þess hefur það heimild samkvæmt ályktun
síðasta þings, ef það álítur undirbúning ráðstefnunnar
ófullnægjandi.
Horfurnar á ráðstefnunni varðandi málstað íslands
eru því engan veginn neitt sérstaklega álitlegar, þar
sem við jafn öfluga andstæðinga er að etja og Banda-
ríkjamenn og Rússa, sem þegar hafa tryggt sér fylgi
margra ríkja, er telja 12 mílna mörkin fullnægja sér.
Hvað leggur Mbl. svo til að gert verði eftir ráðstefn-
una, ef niðurstaðan verður okkur ekki hagstæð? Verður
auðveldara þá að færa út fiskveiðilögsöguna í andstöðu
við það, sem Mbl. kallar venjurétt?
Af umræddri grein Mbl. verður ekki annað ráðið en
að það myndi ekkert vilja aðhafast undir slíkum kringum
stæðum, heldur bíða í von um að nógu mörg önnur ríki
færðu fiskveiðilandhelgina út, þótt sú bið kynni að taka
mörg ár og áratugi.
En eftir slíku geta íslendingar ekki beðið. Fiskstofn-
arnir yrðu gereyddir áður. Aflabresturinn á vetrarvertíð-
inni sýnir, að þegar er miklu nær gengið fiskstofnunum
en spár og áætlanir fiskifræðinga benda til. Fjöldi út-
lendra fiskiskipa eykst stöðugt á miðunum. íslendingar
mega því ekki draga útfærslu fiskveiðilögsögunnar. Jafn-
vel á næsta ári getur það verið orðið of seint. En samt
vill Sjálfstæðisflokkurinn bíða í ótiltekinn tíma, ef marka
má áðurnefnda forustugrein Mbl. Þ.Þ.
TÍMINN 7
CLARIE STERLING, Herald Tribune:
Forstjðrar stórra ríkishringa
eru voldugustu menn itain
Þeir hafa oft örlög ríkisstjórnarinnar í hendi sár.
FYRIR skömmu lá við að
hin valta ríkisstjórn Emilos
Colombos á ítaliu félli, en hún
nýtur stuðnings vinstri mið-
flokkanna. Þetta væri efalaust
hversdagslegur atburður, sem
ekki þætti tíðindum sæta, ef
stöðuveitingamar, sem tekizt
var á um, væru ekki mikil-
vægari en þær virtust á yfir-
borðinu.
Lausu stöðurnar, sem veita
átti, voru forstjórastaðan í olíu
hring landsins, ENI (Ente
Nationale Idrocorarburi) og
Montedison, en það er stærsta
efnaverksmiðjusamsteypa í Ev-
rópu.
Allar horfur eru á, að þessi
tvö fyrirtæki verði nú rekin
í náinni samvinnu. Fyrrverandi
forstjóri ENI tók við starfi
sem forstjóri Montedison, en
sá maður, sem gekk áður næst
honum í ENI, tekur þar við
forstöðu.
FORSTJÓRAR hinna stóru,
ítölsku iðnaðar- og fjármála-
fyrirtækja, sem ríkið á meiri-
hluta í, geta ráðið úrslitum um
framgang allra stjórnaráforma
í landinu, og raunar ráðið úr-
slitum um örlög svo að segja
hvaða ríkisstjórnar sem er.
Þeir, sem ráða þar lögum og
lofum, hafa í raun og veru í
hendi sér lykilinn að öllu valdi
á Ítalíu. Af þeirri ástæðu berj-
ast vinstri miðflokkamir, sem
að ríkisstjórninni standa, jafnt
ákaft um þessi embætti og
raun ber vitni um þessar
mundir.
Ríkið á ekki að nafninu til
meirihluta í Montedison, en
árið sem leið varð sú breyting
á, vegna hlutabréfa, sem ENI
og IRI keyptu í laumi, að ríkið
hefur í raun og vem ráð á
meirihlutanum. IRI er gífur-
lega stórt fyrirtæki, sem ríkið
á, og fæst fyrst og fremst við
hlutabréfakaup. (IRI er
skammstöfun fyrir Iatituto per
la Ricostruzione Industriale).
SAMANLAGÐUR höfuðstóll
ENI og Montedison nemur sem
svarar þremur milljörðum doll
ara og árleg fjárfesting 1,6
milljörðum dollara. Þau eiga
eða hafa í hendi sinni alla olíu-
hreinsun í landinu og vinnslu
jarðgass, svo og vefnaðarvöm-
framleiðslu úr gerfiefnum,
málningarframleiðslu, áburðar-
framleiðslu, gerfigúmfram-
leiðslu og efnavöraframleiðslu
úr olíum.
Kaup ríkisins á meirihluta
hlutabréfa Montoedison~- og
náin tengsl þess við ENI er
liður í framkvæmd afar um-
fangsmikils áforms, sem hefur
í för með sér meiri ríkiseign
iðnfyrirtækja og umráð yfir
þeim en um getur nokkurs
staðar annars staðar í Vestur-
Evrópu ,og jafnvel á Vestur-
löndum yfirleitt.
Auk þessarra tveggja stór-
fyrirtækja ber að nefna IRI
(árleg fjárfesting um það bil
1,2 milljarðar dollara) og ríkis
EMILO COLOMBO
forsætisráðherra
bankann IMI (Iatituto Mobili-
are ItaHano), sem lánar um 6
milljarða dollara til iðnfyrir-
tækja á ári. Þessi stóru ríkis-
fyrirtæki, ásamt öðrum fleiri,
sem em í nánum tengsl-
um við þau, valda því, að ríkið
er talið eiga þriðjung alls iðn-
aðar þjóðarinnar ef í veltu er
mælt, ‘Og fást að hélmingi stór
iðnaðarins.
.■ . r ,ni->*i.9 »t‘nt ■<■>< .-
ÞESSI iðnfyrirtæki í eigu
ríkisins vinna meðal annars
um 90 hundraðshluta þess
jáms, sem unnið er í landinu
og annast rúman helming stál
vinnslunnar. Þau eiga alla
meiriháttar banka í landinu,
að undanskildum tveimur, svo
að segja öll skipafélög og skipa
smíðastöðvar, járnbrautir, flug
félög, hraðbrautir, orku- og
gasvinnslu, síma og útvarps-
og sjónvarpsstöðvar. Þau eiga
ennfremur mikinn hlut í flug-
vélasmíði, rafeindaiðnaði, —
málmsmíði, áhaldasmiði, trygg
ingum og bifreiðasmíði (Alfa
Romeo).
Fræðilega séð er því efna-
hagslíf ftalíu með „sameignar-
sniði“, eins og fjármálaráð-
herra Sósíaldemókrata, Luigi
Preti, hefur komizt að orði.
f framkvæihd gæti þetta tákn-
að allt frá svartasta ríkisauð-
valdi yfir í velferðarríki eða
framfarasósíalisma, allt eftir
því, hvernig ríkisstjórnin not-
ar þessa aðild sína — eða læt-
ur undir höfuð leggjast að nota
hana.
ERFITT er að lýsa á einfald
an hátt, hver árangurinn hefur
orðið til h"c<;a. Rík'Ailuturinn
í efnahagslífinu hefur aukizt
jafnt og þétt síðan að styrjöld-
inni lauk, en hann er nú allt
annað en hann var á valda-
árum Mussolinis, þegar IRI var
stofnað sem eins konar safn-
þró fyrir gjaldþrota iðnfyrir-
tæki, sem urðu að lúta í lægra
haldi í krepnunni.
Mussolini beitti IRI til þess
að treysta algert einveldi sitt,
lét það leggja fé í innlend iðn
fyrirtæki, sem ekki gátu bn'-l*
sig, en vora síðan vernduð
gegn erlendri samkeppni. Síð-
an styrjöldinni lauk hefur sú
breyting orðið á, að ríkisfyrir-
tækjunum hefur vegnað það
vel, að einkafyrirtækin keppa
hvert við annað um inngöngu.
Ríkisaðildin hefur oft og
víða orðið alveg tvímælalaust
til eflingar og stuðlað að aukn-
ingu iðnaðarins. Til dæmis má
nefna, að ítalir hefðu aldrei
getað náð þeim gífurlega ár-
angri í útflutningi kæliskápa
og þvottavéla, sem raun hefur
á orðið, ef hins góða og hag-
kvæma stáliðnaðar, sem IRI
efndi til að styrjöldinni lok-
inni, hefði ekki notið við. Svip
uðu máli gegnir um Fiat-verk-
smiðjurnar, sem standa mjög
framarlega í bifreiðasmíði, en
Fiat er eitt af þeim fáu stór-
fyrirtækjum, sem enn eru í
einkarekstri á ftalíu.
HIÐ sama á við um iðnþró-
unina á Suður-Ítalíu, sem virð
ist nú loksins vera farin að
skila arði. Cassa per il Mezzo-
giorne (Suður-sjóðurinn) hef-
ur lagt fram um 13 milljarða
dollara til framvindunnar
þarna syðra, og mikill hluti
þess f'ár hefur knm'ð frá fyrr
nefndum stórfyrjrtækji.m í
eign ríkisins. Þau eru nú skuld
bundin til að hrlga Suður-
Ítalíu 70 af hundraði allrar
fjárfestingar, sem þau efna til.
Einstaklingarnir, sem ráðið
hafa stefnu þessarra stóru g
ríkisfyrirtækja, hafa tíðast litið I
á sig fyrst og fremst sem fram-
kvæmdastjóra iðnfýrirtækja, pj
en síður sem þjóna almenn- $
ings í landinu. Þegar vel- «
gengi.. bessarra fyrirtækja er g
skoðuð í þessu ljósi er næsta
erfitt að ákveða, hvað er orsök
og hvað er afleiðing. En stjórn
endurnir hafa, með þessari af-
stöðu sinni, tíðast verið þyrnir
í augum og áhyggjuefni stjórn
málaforingja, sem kappsmál
var að koma fram heildar-
skipulagningu og skjótum fé-
lagslegum umbótum.
Forstjórarnir hafa á síðari
árum einnig tekið sér meira
og meira af því valdi, sem
skammlífar, þrætugjarnar og
óákveðnar ríkis,?tiórnir létu
ónotað. Þetta hefur jafnvel
gengið svo langt oft og einatt,
að forstjórarnir hafa sagt ríkis
stjórriinni hvaða skipanir hún
ætti að gefa þeim, — og þeir
hafa öllu oftar en hitt verið
farnir að framkvæma þessar
skipanir eða búnir að því þeg-
ar þær voru gefnar.
Ríkisfyrirtækin hafa þannig
orðið ríki í ríkinu í síauknum
mæli. En fyrir bragðið hafa
þau staðið enn verr að vígi í
baráttur’’ : við verkalýðsfélög-
in, sem einni^ reyna af
fremsta megni að helga sér
það vald, sem ríkisstjórnin
lætur ónotað. Fyrirtækin eru
opinberlega á snærum ríkis-
stjó’*na. sem alltai eru að verða
valtari og v-'ltari. Þeim veitist
því jafnvel ern erfiðara en
PrHmhald á hls 10
ni
BKETÆ.T---