Fréttablaðið - 13.09.2003, Blaðsíða 17

Ég var tuttugu og eins árs þeg-ar ég fór frá Íslandi árið 1972,
staðráðinn í því að gerast hermað-
ur“, segir Haraldur Páll Sigurðs-
son, sem gegndi herþjónustu í
áratug í Simbabve sem þá hét
Ródesía. „Mig langaði að gera
eitthvað öðruvísi og þetta var
spennandi. Ég byrjaði í London og
þar skrifaði ég niður nöfn þriggja
landa, Ródesíu, Ástralíu og
Kanada, á jafn marga miða. Svo
dró ég bara og þannig endaði ég í
Ródesíu. Þetta gerðist auðvitað
ekkert einn, tveir og þrír. Ég
kynntist strákum þarna, fór svo í
grunnþjálfun og var boðið í for-
ingjaskóla. Þaðan útskrifaðist ég
„lieutenant“ með tilheyrandi
borða á öxlunum. Svo lá leiðin í
herinn sem var kallaður RAR.“
Sá sigrar sem þorir
Haraldur var í RAR í fjögur ár
og lenti í alls kyns hremmingum.
„Það var svona upp úr 1974 sem
alls konar læti byrjuðu þarna. Við
vorum aðallega við Viktoríufossa
en þar voru skæruliðar, undir
stjórn Mugabes, sem ræður þarna
í dag, að skjóta á túrista og við
vorum fengnir til að hafa eftirlit
með því. Við vorum við bakka
fljótsins sem skilur að Simbabve
og Sambíu og fórum margar ferð-
ir inn í Sambíu til að reyna að upp-
ræta þetta. Ástandið stigmagnað-
ist svo og tveimur til þremur
árum seinna voru skæruliðarnir
byrjaðir að ráðast á bændabýli.“
Haraldur var færður til undir
lok ferilsins og gekk til liðs við
hina rómuðu sérsveit breska
hersins sem kennd er við
SAS. „Þetta kom þannig til
að ég fór á sjúkraliðanám-
skeið innan hersins og í
kjölfarið var ég sendur
yfir til SAS og var þar í
fjóra mánuði eða þar til yfir
lauk árið 1980.“
SAS-sveitin er alla jafna
talin til bestu sérsveita í
heimi. Einkunarorð hennar eru
Who dares wins, eða Sá sigrar
sem þorir, og Haraldi þótti það
vitaskuld mikil upphefð að ganga
í raðir þeirra manna sem bera
Excalibur, sverð Arthúrs kon-
ungs, í skjaldarmerki sínu.
„Ég var rosalega montinn af
því að komast þarna inn og fá húf-
una og þessi merki. Hvað á maður
að segja um SAS? Villimennska
bara. Menn hafa þessar hugmynd-
ir um einhverja Rambóa en það er
ekki rétt. Þetta voru ósköp venju-
legir gaurar. Andskoti vel
þjálfaðir, auðvitað, og fjandan-
um betri. Maður gat alveg
treyst á þá. Þetta er sérval-
inn mannskapur og allt
sem þeir gera er gert
með mikilli leynd.“
Haraldur lenti þó
ekki í miklum átökum með SAS.
„Það fannst pólitísk lausn á
ástandinu og þeir svörtu tóku yfir.
Þetta fór allt friðsamlega fram þó
það væru þarna menn, bæði innan
SAS og hersins, sem sögðu að
þetta væri bölvaður óþverri þar
sem við gætum auðveldlega tekið
landið.“
Vinir í stríði og friði
Félagar Haraldar í RAR voru
úr öllum áttum. „Þetta voru mest
Suður-Afríkumenn og strákar
fæddir í Ródesíu en þarna voru
líka Bretar, Írar, Ástralir, Nýsjá-
lendingar og Ameríkanar. Þeir
voru margir hverjir ansi villtir og
sumir á kafi í dópi.“
Haraldur missti góða félaga og
vini í átökum. „Mannfallið var
samt tiltölulega lítið hjá okkur.
Ætli þetta hafi ekki verið svona 2
á móti 10 sem við misstum. Ég er
sjálfur með ör á höfðinu en ég
lenti í flugslysi. Svo fékk ég
sprengjubrot í bakið og var nær
dauður úr malaríu einu sinni,
þannig að það gekk á ýmsu.“
Haraldur hefur verið búsettur
á Íslandi frá því hann sneri aftur
úr hermennskunni en heldur enn
sambandi við gömlu félagana. „Ég
hef farið nokkrum sinnum þarna
niður eftir og heimsótt vini og
kunningja. Við höldum alltaf sam-
bandi enda myndast traust vin-
áttubönd á milli hermanna sem
eru í víglínunni frá degi til dags.
Þetta er ofsalega sterkt samband.
Þú átt líf hans og hann þitt. Þetta
er alveg sérstök tilfinning. Ég
þori að vísu ekki lengur til
Simbabve. Það er ekki óhætt en ég
fer stundum til Suður-Afríku. Það
er alltaf gaman að koma til Afríku
og sá sem fer þangað einu sinni
gleymir því aldrei.“
Þá blossaði hatrið upp
Haraldur stofnaði ekki fjöl-
skyldu í Ródesíu en útilokar þó
ekki að af því hefði orðið ef örlög-
in hefðu ekki gripið grimmilega í
taumana. „Það er nú hálfgerð sorg-
arsaga en ég átti þarna unnustu,
suður-afríska stúlku, sem ég var að
því kominn að giftast. Þessir
skæruliðar voru alltaf að skjóta
niður farþegaflugvélar og hún
fórst með einni af þessum vélum.
Þá kom hatrið upp í mér og eftir
það var mér nákvæmlega sama
hvort ég dræpist eða ekki og hugs-
aði bara um það að drepa eins
marga og ég gæti. Slíkt var hatrið
en þetta stóð yfir í marga mánuði.“
Haraldur kom heim til Íslands
slyppur og snauður og sár á sál og
líkama árið 1981. „Ástandið var
þannig þegar ég kom heim að það
var allt fryst og bankakerfið í
landinu var lamað. Maður gat ekki
komið grænum eyri úr landi, síst
af öllum við sem vorum í SAS en
við vorum hataðir og réttdræpir.
Ég átti þó fjandi góðan sjóð í
banka í Bretlandi og ég fékk hann
svo færðan yfir til Íslands nokkuð
mörgum árum síðar og á honum
lifi ég í dag.“
Haraldur segist oft hafa óttast
um líf sitt í Ródesíu. „Maður var
oft skíthræddur. Hvernig held-
urðu að það sé að keyra í niða-
myrkri yfir jarðsprengju? Draslið
þeytist allt í loft upp og svo er
verið að skjóta á mann í leiðinni.
Líkaminn er nú bara einhvern
veginn þannig gerður að adrena-
línið fer alveg á fullt við svona að-
stæður og eina hugsunin sem
kemst að er að bjarga sér.“
Nokkrir geitungar sveima í
kringum gamla hermanninn á
meðan á viðtalinu stendur en hann
kippir sér ekki upp við slíkt.
„Maður var nú fljótur að venjast
þessum pöddum þarna úti. Ég var
bara hræddur við kóngulærnar en
það er ekki beint geðslegt þegar
þær eru orðnar svo stórar að mað-
ur heyrir fótatakið í þeim.“
Höfuðlaus her
Haraldur segir allar hugmynd-
ir um íslenskan her vera út í hött
og segir reynslu sína segja sér að
íslenskur her yrði byggður á
sandi. „Við getum ekki haldið úti
her. Mér skilst á umræðunni að
það eigi að fara að blanda lögregl-
unni í þetta en lögregla og her er
tvennt ólíkt. Þetta á enga samleið.
Við skulum líka athuga hvað þetta
kostar. Ef við tökum 20.000 manna
her, sem er kannski lágmark. Við
þurfum að vopna þennan her og
þá er ég ekki bara að tala um ein-
hverjar skammbyssur. Þessi her
þyrfti þyrlu, brynvagna og alls
konar annan búnað sem fylgir her
ef hann á að teljast virkur. Þetta
myndi kosta svona um 50 millj-
arða. Það eru bara draumórar að
ætla sér að gera þetta. Er íslenska
þjóðin tilbúin til þess að eyða 20
milljörðum á ári í her? Þetta yrði
svona skátasveit eins og belgíski
herinn og það yrði aldrei hægt að
kalla hann her með réttu. Svona
lítil þjóð hefur líka ekkert að gera
með það að halda úti her. Það hef-
ur ekkert upp á sig og gerir ekki
nokkurn skapaðan hlut.“
Haraldur segir þó fleira en
efnahagslegar forsendur koma í
veg fyrir stofnun íslensks hers. „Í
dag er enginn maður á Íslandi sem
getur þjálfað her. Ég gæti það
kannski en ég er orðinn of gamall.
Þetta er bara vitleysa vegna þess
að Íslendingar eru að upplagi gjör-
samlega agalausir og ég sé ekki
nokkurn mann þjálfa íslenskan her
með þessu agalausa liði.“
Haraldur segist aðspurður
ekki telja agaleysi þjóðarinnar til-
komið vegna þess að landið hafi
aldrei haft her og eigi því ekki
þessa hefð. „Kannski, og þó? Ég
efast um það. Við erum bara
svona og Björn Bjarnason er al-
veg á villigötum með hugmyndir
sínar um íslenskan her.“
thorarinn@frettabladid.is
18 13. september 2003 LAUGARDAGUR
Höfum ekkert með
her að gera
HARALDUR PÁLL SIGURÐSSON
„Mér leið eins og asna þegar ég kom aftur heim og labbaði um Laugaveginn og það var
enginn sem stjórnaði. Ég fór aftur í gamla starfið og setti af stað veitingastað á Akureyri
og síðar á Dalvík“, segir Haraldur, sem er hættur að vinna og lifir á eftirlaununum, málan-
um sem hann vann sér inn með hermennskunni.
FRÉTTAB
LAÐ
IÐ
/RÓ
B
ERT
SÉRSVEITARMAÐURINN
Haraldur er hér klæddur í
einkennisbúning SAS-sveit-
anna. Hann segir að saga
hans hafi vakið mikla athygli
hér heima og menn þreytist
ekki á því að biðja sig um
að segja frá ævintýrum sín-
um í Ródesíu. „Forvitnin var
sérstaklega mikil fyrst eftir
að ég kom heim og þá voru
allir á eftir mér. Mannlíf, Nýtt
líf og hvað þau heita öll
þessi glanstímarit.“
Maður var oft
skíthræddur. Hvernig
heldurðu að það sé að keyra
í niðamyrkri yfir jarð-
sprengju? Draslið þeytist allt
í loft upp og svo er verið að
skjóta á mann í leiðinni. Lík-
aminn er nú bara einhvern
veginn þannig gerður að
adrenalínið fer alveg á fullt
við svona aðstæður og eina
hugsunin sem kemst að er
að bjarga sér.
,,
Haraldur Páll Sigurðsson var tuttugu og eins árs þegar hann
ákvað að halda á vit ævintýranna og gerast hermaður. Hann
barðist í Ródesíu um árabil og gekk meðal annars til liðs við hina frægu
sérsveit SAS. Hann segir allar hugmyndir um íslenskan her vera út í hött,
ekki síst þar sem Íslendingar séu of agalausir til að geta gegnt herskyldu.