Fréttablaðið - 15.11.2003, Blaðsíða 10

Ekki fyrir mörgum áratugumsagði ljóðskáldið í þulu: „Sauð-
kindin er sjálfstæð kind, sést hún
oft á heiðum ... í hvítum breið-
um...“.
Auðvitað fór þulan, sem var
kölluð Óður til sauðkindarinnar,
sigurför um land þjóðar á leið til
lýðræðis. Í óðinum var lokið lofs-
orði á ull hennar og innmat, og
ekki gleymdi skáldið sviðunum,
sviðalöppunum og hinum hræði-
legu hrútspungum sem voru það
eina sem skelfdi hér á landi úr-
valsliðið ameríska sem kom til að
verja okkur í stríðinu. Allar þess-
ar afurðir og kindin sjálf, í reyfi
eða rúin, voru taldar vera undir-
staða hinnar glæsilegu og ósigr-
andi íslensku bændamenningar.
Við óðinn sömdu fleiri þjóðleg
tónskáld lög en allir rapparar og
hljómsveitir nútímans gætu sung-
ið eða leikið í von um að fá EMI-
verðlaunin.
Ágangur kjúklinga og svína
En núna er svo komið að sauð-
kindin er meira að segja döpur á
svip í sjónvarpinu,
þar sem dapurleik-
inn er í banni meira
að segja hjá pillu-
ætum og hjálpar-
þurfum. Í fréttum
krækja hornum
saman kindur, sem
áður voru frjálsar
og hver út af fyrir
sig í einstaklings-
hyggjunni, og
horfa með gröft í
augum inn í vélina.
Ég held að jafnvel
orðaglaumgosinn,
Gísli Marteinn, myndi ekki einu
sinni segja við kind og jarmið í
henni uppáhaldssetninguna:
„Þetta er frábært!“ þótt hann byði
henni í þáttinn af gustuk sinni, líkt
og öðrum misheppnuðum, ásamt
kjúklingi og svíni, svo brúnin lyft-
ist á fyrrum samkeppnishæfum
dýrum.
Það er engin spurning að hinn
íslenski neyslusannleikur er sá,
að í nútímanum hefur sauðkindin
orðið að hörfa af kjötmarkaðnum
undan ágangi kjúklinga og svína.
Hver hefði á tíma „Óðsins“ trúað
að þannig færi? En sigur
kjúklingsins og svínsins hér á
landi er dálítið eins og sigur
Bandaríkjamanna og Breta í Írak:
Þegar skyggnst er á bak við
stríðs- og samkeppnistjöldin sést
hið rétta, að sigurvegararnir tapa
í lokin.
Í nokkur ár hafa kjúklingarnir
tíst glaðir og svínin rýtt í sigur-
vímu, en nú eru kjúklingabúin
farin á hausinn og svínaræktin á
sömu niðurleið.
Niðurlæging sauðkindarinn-
ar
Hvað hefur þá unnist á tuttugu
sumrum hins samfellda kliðs?
Ekkert annað en niðurlæging
sauðkindarinnar og orðaglamur á
Alþingi sem leiðir til lítillar niður-
stöðu. Vegna þess að enginn þar
skilur vandann, sem er á þessa
leið:
Í huga Íslendinga er svipað
með neyslu kindakjöts og notkun
strætisvagna. Ungt fólk vill
hvorki borða það né aka með
þeim. Engu að síður vilja allir að
kindur haldi áfram að fara um
heiðar og strætisvagnar aki sem
samgöngutæki um götur, þótt
galtómir séu.
Nú er bara að bíða þangað til að
svipað fari fyrir sjómönnum og
bændum, að þorskurinn verði
sviptur frelsi sjávar og ræktaður í
kvíum. Þá hætta sjómenn að veiða
en byrja að „slátra“ þorskum til
útflutnings, vegna þess að æskan
hefur týnt niður smekk fyrir
lambakjöti og fiski en tekið ást-
fóstri við pizzur.
Kindakjöt – innlend neyslu-
vara
Vandi landbúnaðarins er ekki
sá, hvort kindakjöt verði útflutn-
ingsvara heldur innlend neyslu-
vara, að landsmenn leggi rækt við
erfðir í bragðlaukum sínum og
borði kindakjöt og fisk á ný. Auð-
vitað verður að gera þetta með að-
stoð félagsráðgjafa, sálfræðinga
og auglýsingastofa. Á eftir mun
fara saman innlend framleiðsla og
neysla kjöts og fisks.
Til að svo verði þarf að finna
sniðug kjörorð til að heilla nýju
kynslóðirnar, til að mynda kjána-
lega spurningu sem birtist
stöðugt á skjánum:
Erum við sauðkindarlegir
þorskar?
Felast ekki í þessu fordómar
gagnvart svínum kynnu þeir að
spyrja sem bera réttlætið fyrir
brjósti.
Nei. Svínin gleðjast yfir að sjá
að auglýsingin svínvirkar. ■
Steingrímur J. Sigfússon formaðurVG telur flokkinn hafa goldið
harðrar umræðu um virkjun við
Kárahnjúka í síðustu kosningum. Það
er án efa rétt. Ég held raunar að hið
sama eigi við um umræðuna um um-
hverfismál í heild. Mörg merki eru
um gagnkvæma tortryggni milli
stjórnvalda og umhverfisverndar-
samtaka.
Útvegsmenn virðast því miður hafa
valið þann kost að kynda undir þessa
elda. Ef marka má fréttir af nýafstöðn-
um aðalfundi þeirra var umhverfis-
verndarsamtökum nánast líkt við
hryðjuverkamenn. Allt of algengt er
að stjórnvöld spili á svipaða strengi.
Ekki var síður athyglisvert að eng-
in umhverfisverndarsamtök sáu
ástæðu til að stíga fram til stuðnings
þeirri ákvörðun umhverfisráðherra
að friða rjúpuna næstu þrjú árin.
Furðu hljótt hefur einnig verið um
framsækna náttúruverndaráætlun
sem sami ráðherra kynnti nýlega. Í
landi þar sem nýting og virkjun nátt-
úruauðlinda hefur verið snar þáttur í
verðmætasköpun er brýn þörf á um-
ræðu um sambýli manns og náttúru.
Um leið og nýting auðlinda á að
vera viðurkennd verður að ríkja
sæmileg sátt um umgengni um þær.
Augljóst er að virkjanir eða veiðar eru
ekki alltaf réttur kostur. Hver vill
virkja Gullfoss? Jafnframt hlýtur að
vera áleitin spurning hvort hvalaskoð-
un sé ekki langtum arðbærari nýting
hvalastofnsins en hvalveiðar. Sama
getur gilt um friðun lands og fossa.
Kjarninn er að festast ekki í kreddum.
Sjávarútvegur eða aðrar atvinnu-
greinar mega ekki hugsa hagmuni
sína svo þröngt að þær reyni að kæfa
nýjar vaxtargreinar í krafti sterkrar
stöðu. Ferðaþjónusta, verslun og fyr-
irtæki sem byggja á sköpun og hug-
viti eiga ekki síðri rétt en útgerð á að
tekið sé mið af þörfum þeirra og hags-
munum.
Að sama skapi verða talsmenn um-
hverfisverndar að virða nýtingar-
sjónarmið. Í raun höfum við Íslend-
ingar fyrst og fremst val um það
hvort við náum niðurstöðu um sam-
búð nýtingar og náttúru með mála-
miðlun og sátt eða átökum og öfgum á
báða bóga. Þótt enginn búist við að all-
ir verði sammála verður að gera þá
kröfu að jafnvægi í nýtingu og vernd-
un sé sameiginlegt keppikefli.
Upphafið væri að sammælast um
aðferð til að vinna að sátt og finna
vettvang til að ólík sjónarmið fái að
mætast á jafnræðisgrundvelli. Án efa
gæti Landvernd eða önnur frjáls fé-
lagasamtök gegnt þar ríku hlutverki.
Væntanleg rammaáætlun um nýtingu
vatnsafls og jarðvarma kallar á að
þegar verði hafist handa í þessu efni.
Fyrsta verkefnið gæti verið að útfæra
hugmyndir um þjóðgarð norðan
Vatnajökuls. ■
Scotland Yard hefur lýst því yfirað öryggisgæsla vegna komu
George Bush til Bretlands í næstu
viku muni verða svo mikil að hún
verði „án nokkurra fordæma“ í
sögu landsins. Þessi yfirlýsing
kom í kjölfar þess, að hópar mús-
lima, umhverfisverndarsinna og
friðarsinna lýstu því yfir að þeir
hygðust standa fyrir gríðarmikl-
um mótmælum á landsvísu í til-
efni af komu forsetans. „Öryggis-
gæslan verður svo mikil vegna
þess að í fyrsta lagi er hætta á
hryðjuverkum og í öðru lagi er
eðli heimsóknarinnar af því tagi
að fyllsta öryggis verður að
gæta,“ sagði Sir John Stevens, yf-
irmaður í Lundúnarlögreglunni.
Mótmælarétturinn virtur
Sir John Stevens hefur þó lagt
sig fram um að fullvissa breska
borgara um að fyllstu sanngirni
verði gætt og að réttur manna til
að mótmæla verði virtur. Í hlut
lögreglunnar kemur að finna eitt-
hvað eðlilegt jafnvægi á milli þess
að vernda þennan rétt og að
vernda líf og limi forsetans. Sam-
tökin „Stöðvum stríðið“ eða Stop
the War Coalition hafa til að
mynda farið fram á að fá að beina
mótmælagöngu sinni á hefð-
bundnar mótmælaslóðir, framhjá
þinghúsinu. Forystumenn samtak-
anna hittu lögreglu í vikunni, en
ekki náðist samkomulag um
gönguleiðir. „Þetta er ákaflega
erfitt mál,“ sagði Sir John.
„Stöðvum Bush“
Mótmælin hefjast á morgun,
sunnudag. Þá mun höfundur
bókarinnar Born on the Fourth
of July, Ron Kovic, standa fyrir
sérstakri sýningu á stórum skjá í
miðborg London, á bíómynd Oli-
vers Stones, sem gerð var eftir
bókinni. Myndin er ádeila á Ví-
etnamstríðið og afleiðingar
stríðsátaka. Þá munu mótmæli
halda áfram við Downing-stræti
10 á mánudag og á þriðjudag
verður mótmælafundur við Eu-
ston-lestarstöðina í miðborg
London undir yfirskriftinni
„Stöðvum Bush.“ Mótmælendur
munu síðan freista þess að
fylgja Bush, meðal annars í
rauðum strætisvagni, þegar
hann heimsækir Buckingham-
höll á miðvikudag. Stærsti at-
burðurinn verður hins vegar á
fimmtudaginn, en þá er búist við
að allt að hundrað þúsund manns
muni taka þátt í mótmælagöngu
um miðborg London. Mótmæla-
fundur verður á Trafalgar-torgi í
kjölfarið. ■
10 15. nóvember 2003 LAUGARDAGUR
Útgáfufélag: Frétt ehf.
Ritstjóri: Gunnar Smári Egilsson
Fréttastjóri: Sigurjón M. Egilsson
Ritstjórnarfulltrúar: Reynir Traustason
og Steinunn Stefánsdóttir
Auglýsingastjóri: Þórmundur Bergsson
Ritstjórn, auglýsingar og dreifing:
Suðurgötu 10, 101 Reykjavík
Aðalsími: 515 75 00
Símbréf á fréttadeild: 515 75 06
Rafpóstur: ritstjorn@frettabladid.is
Rafpóstur auglýsingadeildar:
auglysingar@frettabladid.is
Setning og umbrot: Frétt ehf.
Prentvinnsla: Ísafoldarprentsmiðja ehf.
Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuð-
borgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er
hægt að fá blaðið í völdum verslunum á lands-
byggðinni. Fyrirtæki geta fengið blaðið gegn greiðslu
sendingarkostnaðar; kr. 1.100 á mánuði.
Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni
blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds.
ISSN 1670-3871
Starfslokasamningar ríkis
Þegar menn missa vinnuna, er
algengast, að þeir fái nokkra
mánuði borgaða, þrjá eða fjóra.
Þeir fátækustu fá þó enn minna,
til dæmis fiskvinnslufólk. Að
frumkvæði ríkisvaldsins og fyrir-
tækja í eigu ríkisins hafa svo-
kallaðir starfslokasamningar lek-
ið inn á valda toppa í kerfinu. Ill-
ræmdustu starfslokasamningarn-
ir nema tugum milljóna króna og
eru augljóslega langt út af kort-
inu. Ekkert er í þjóðskipulaginu,
sem kallar á slíka samninga.
Ábyrgðin er fyrst og fremst ríkis-
stjórnarinnar, sem hefur farið
með völd um langan aldur, hefur
ekkert gert til að hamla gegn
starfslokasamningum og hefur
raunar látið þá átölulausa með
öllu.
JÓNAS KRISTJÁNSSON AF VEFNUM JONAS.IS
Hnattvæðum hugarfarið
Eftir að grunnþörfum mannsins
hefur verið fullnægt verður
ákveðin mettun. Lífshamingja
nær hámarki ef þessum grunn-
þörfum er fullnægt en hún verður
ekki endilega meiri þó að fólk
eignist meira og hafi meira á
milli handanna. Lífsstíll er ekki
ávísun á lífshamingju. Hins veg-
ar snýst líf margra um lífsstíl.
Réttu merkin, réttu hlutina.
Kaffivélar sem mala baunirnar.
Réttu vínin. Rétta matinn. Maður
stundar réttu leikfimina, einu
sinni var það spinning, nú er það
pilates. Í stuttu máli sagt: Maður
gerir allt rétt. Og er maður
ánægðari fyrir vikið?
Á nýrri öld er ekki ólíklegt að ný
hugsun eigi eftir að brjótast
fram. Á seinni hluta 20. aldar
varð mikil bylgja neysluhyggju á
Vesturlöndum sem hefur vaxið æ
síðan. Kannski er hún búin að ná
ákveðnu hámarki, a.m.k. virðast
fleiri en áður vera farnir að
hugsa um heiminn sem eina
heild og velta því fyrir sér hvort
neyslan sem stunduð er á Vestur-
löndum sé sú sama um allan
heim.
KATRÍN JAKOBSDÓTTIR AF VEFNUM MURINN.IS
Sauðkindarlegir
þorskar
■ Af Netinu
Umhverfisumræða í öngstræti
GUÐBERGUR
BERGSSON
■
skrifar um
íslensku
sauðkindina.
Um daginnog veginn
■
Vandi landbún-
aðarins er ekki
sá, hvort kinda-
kjöt verði út-
flutningsvara
heldur innlend
neysluvara, að
landsmenn
leggi rækt við
erfðir í bragð-
laukum sínum
og borði kinda-
kjöt og fisk á
ný.
15% afsláttur
af öllum vörum
Í DAG - LAUGARDAG
Skór frá 1.990
Nýtt kortatímabil
N I K E B Ú Ð I N
L a u g a v e g i 6
Skoðundagsins
DAGUR B.
EGGERTSSON
■
borgarfulltrúi skrifar
um umhverfismál.
Úti í heimi
■ Öryggisgæsla vegna komu George
Bush til Bretlands verður í hámarki.
GEORGE BUSH
Er á leið í heimsókn til Bretlands. Þegar er búið að boða mikil mótmæli í London.
Mótmælahópar búa
sig undir komu Bush