Tíminn - 21.12.1972, Blaðsíða 20
20
TÍMINN
Fimmtudagur 21. desember 1972
Meistari tungutaks og
fegurðardýrkandi málsins
Jón Sigurðsson frá Kaldað-
arnesi:
RITSAFN
Kristján Albertsson sá um
útgáfuna
Helgafell.
Jón Sigurösson frá Kaldaðar-
nesi átti óskipta aðdáun allra
þeirra, sem yndi sækja i fegurð og
styrk islenzks máls, fyrir þýðing-
ar sinar á öndvegisverkum.
Færri veittu athygli þvi, sem
hann orti eða frumsamdi. Ham-
sun-þýðingar hans eru meistara-
verk og ekkert minna. Fer þar
saman tigið islenzkt málfar, djúp
innsýn i skáldverkin og kröfuhörð
vandvirkni. Þessar þýðingar is-
lenzkuðu verkin svo vel, að þau
urðu islenzkum rithöfundum
fyrirmynd um slil og frásögn á
marga lund, og má mikið vera, ef
þeirra áhril'a gælir ekki enn.
Mörgum skyngóðum mönnum
urðu bækur eins og Viktoria l'ull-
komin opinberun um fegurð
skáldskapar og beitingu og ögun
máls, og Hamsun, sem engan
veginn er auðlesinn, hvað þá auð-
þýddur, hlaut gott gengi og skiln-
ing bókhneigðrar alþýðu hér á
landi mjög l'yrir verk Jóns frá
Kaldaðarnesi.
Það er þvi vonum siðar, að
frumsamin verk Jóns og sýnis-
horn þýðinga eru gefin út i ril-
safni ásaml nokkurri grein fyrir
honum sem rithöfundi, og enginn
Jón Sigurðsson frá Kaldaðarnesi
er betur til þeirrar umsjónar fall-
inn en Krislján Alberlsson, sem
bæði þekkti hann vel og verklag
hans, var honum samliðarmaður
og er trútt vitni um þau áhrif, sem
mál- og slilvöndun Jóns hafði.
Helgafell hel'ur nú senl þessa
bók frá sér, og sér Kristján nú um
það, að Jón getur enn verið sá
lærimeistari, sem hann var og
ekki er siður þörf á en áður.
Anna Guðmundsdótlir, ekkja
Jóns, ritar lormála, sem er allrar
athygli verður. Þar er brugðið
upp svo skýrri, hlutlægri og nær-
færinni mynd af manninum og
rithöfundinum, að óvenjulegt má
telja af hendi svo nákominnar
manneskju. Það er alkunna, að
Jón orti töluvert á yngri árum, og
brá þeim skáldskap fyrir i tima-
ritum og á góðum stundum. En
siðan hætti hann, og var þaö ráð-
gáta þeim, sem kunnað höfðu að
meta sterkt og fágað ljóðmál og
skáldleg tilþrif i þessum kvæðum.
Um þetta segir Anna:
„Mér var það ráðgáta, að Jón
skyldi hætta að yrkja. Ég held, að
hann hafi verið of auðmjúkur
gagnvart listinni”.
Þessi skýring er liklega hárétt.
Aðdáun hans á hinu bezta i is-
lenzkri ljóðag. fyrr og siðar var
svö djúp, eins og til að mynda
kemur fram i ritgerð hans um
Jónas Hallgrimsson, að hann
sætti sig ekki við, eða taldi þarf-
litið að auka þar við þvi, sem
stæði skör lægra. Þetta kemur vel
heim við strangt og vægðarlaust
sjálfsmat hans.
Ýmis kvæði Jóns eru þó meira
en frambærilegur skáldskapur,
og væri mikils misst, ef þau hefðu
fallið i fyrnsku. Þvi er mikilvægt,
að þeim skuli hafa verið saman
safnað i þessa bók, þó að markvis
og hnyttin gamansemi hans i
lausavisum sé undan dregin.
Á eftir kvæðunum i bókinni
birtist Angalangur, snjöll smá-
saga, sem margir muna. Hún
vakti viða óskipta athygli á sinni
tið, og enn er myndin jafnhugtæk,
þótt margt hafi breytzt.
Þá eru birtar i safninu nokkrar
ræður og ritgerðir, og er greinin
um Jónas Hallgrimsson þeirra
minnilegust, enda rik af skilningi
á skáldinu.
Loks eru birt nokkur sýnishorn
af þýðingum Jóns úr verkum
Knuts Hamsuns, Jóhannesar V.
Jensen, Maxims Gorkis, Ivans
Bunins, Sigurðar Ibsens og
Johans Bojers.
Tvær greinar, er birtust i blöð-
um við lát Jóns, eru fremst i bók-
inni, önnur eftir Sigurð Nordaþhin
eftir Kristján Albertsson. Þær eru
ritaðar af næmleik þeirrar
skilnaðarstundar og af mikilli að-
dáun á manninum og verki hans.
Sigurður Nordal segir um Jón:
„Jón Sigurðsson var gæddur
svo miklu og fjölbreyttu listfengi,
að ekki var nein furða, þótt okkur
jafnöldrum hans og félögum
fyndist það rikasti eðlisþáttur
hans. Það er ekki ofsagt, að hann
hafi verið snillingur i meðferð is-
lenzkrar tungu og orðfæris, eins
og þýðingar hans og það litla, sem
eftir hann liggur frumsamið,
hvort sem það er i bundnu máli
eða óbundnu, sýna og sanna.
Dómgreindin var örugg og
smekkurinn næmur”.
Kristján Albertsson segir:
„Ég er enn sannfærður um, að
meistaraverk Hamsuns sé falleg-
asta saga, sem skrifuð hefur ver-
ið, og ekki til fegurra ástarbréf i
bókmenntum heimsins en bréf
Viktoriu i sögulok.
Og málblærinn var dýrlegri en
á nokkurri annarri nýrri tima
sögu á isl., og bar með sér ilm,
langt utan úr heimi, af skógum,
vegum og görðum, þar sem ungir
elskendur gengu — fjarlendan
ilm, sem með undarlegum hætti
var i orðum minnar tungu seidd-
ur inn i stilinn. Málið og sagan
eitt, óaðskiljanl., eins og i hverri
frásögu, sem er æðsta list. Ég
hafði haldið, að aldrei gæti orðið
til islenzka jafnáhrifasterk sögu-
málinu forna, en þarna var hún,
tárhrein og fersk, jafnfullkom-
lega eðlileg og hún hefði ailtaf
verið til, og gat þó ekki hafa litið
ljós dagsins fyrr en nú. Mál sins
tima og afturelding nýrrar orð-
listar á Islandi”.
Þetta eru auðvitað dálitið vafa-
söm sterkyrði hrifningarinnar á
viðkvæmri skilnaðarstund, en þó
er kjarni þeirra sannur. Sá grun-
ur læðist að manni, að kröfuharka
og næm málkennd Jóns —
metnaður hans vegna málsins —
hafi að nokkru verið haft á skáld-
skap hans sjálfs.
Mikil þörf væri á þvi að skrifa
skilmerkilega um þýðingarstarf
Jóns og málbeitingu hans þar, og
hefði slík ritgerð farið vel i þess-
ari bók. Einnig sakna ég þess, að
ekki skuli hafa verið tekin saman
skrá um þýðingar og rit Jóns,
smá og stór, sem viða eru dreifð
og jafnvel i glatkistu blaða og
timarita. Hefði slik skrá hæft vel
aftast i þessari bók, af þvi að rit-
safnið er ekki tæmandi og að
verulegu leyti sýnishorn.
Prentvillur eru nokkrar i bókinni
og fara þar illa.
— AK.
Anna Þórhallsdóttir
BRAUTRYÐJENDUR
Á HÖFN í HORNAFIRÐI
Þórhallur Daníelsson
kaupmaöur og útgeröarmaöur
og
Ingibjörg Friögeirsdóttir
kona hans
fjölþætta og skemmtilega
bók
Stórmerk bók um brautryðjendur á Höfn í Hornafirði, Þórhall
Danielsson kaupmannogútgerðarmann, og konu hans Ingibjörgu Frið-
geirsdóttur. — Anna Þórhallsdóttir, söngkona, dóttir þessara merku
hjóna, hefur hér ritaö
283 blaösiður að stærð— með á þriðja hundrað myndum og teikningum,
m.a. af niðjum kaupmannshjónanna, svo og fjölda stórmerkra mynda
úr atvinnusögu og frá uppbyggingu Þórhalls Daníelssonar á Höfn i
Hornafirði — og er bókin því um leið ágæt heimild um stóra þætti í sögu
staðarins, sem átti 75 ára afmæli nú á þessu ári.
Bókin fæst i bókaverzlunum viða um land (verð kr. 1.190.00) eða gegn
póstkröfu frá útgefanda: Pósthólf 1097, Reykjavik.
Innihald:
1. Ævisaga.
2. Brot af verzlunarsögu
íslands.
3. Itarlegt niðjatal,
í orðum og myndum.
4. Brot af manntali á Höfn.
5. Uppbygging Hafnar frá 1897-1923.
6 Loðnuveiðar byrja á Hornafirði.
7. Skrá um vélbata sem gerðir voru ut
frá Hornafirði i tið Þorhalls Danielssonar,
slik skrá er ekki til annars stax>ar.
8. Verzlun og viðskipti.
9. Myndir af byggingum Þórhalls Daníelssonar.
10. Ætthringir, ný uppsetning.