Atuagagdliutit - 07.10.1987, Blaðsíða 16

16
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
NR. 41 1987
Sermersuaq
qulaavaallugu
timmisartukkut
Allattoq William S. Carlson
William S. Carlson, atuakkiortoq David Olsenilu Sarfannguarmioq.
Forfatteren William S. Carlson og David Olsen fra Sarfannguit.
Cramerip pilersaarutigisimavaa
Detroitimiit aallartinniarluni. Labra-
dor aqqusaarlugu Kalaallit Nunaali-
arniarpoq. Sisimiuniit sineriak atuar-
lugu avannarparterniarpoq ujar-
lunga. Taavalu marluulluta Sisimiu-
nut uterniarpugut sermersuarlu qar-
sullugu Ammassaliliarniarluta, naat-
sorsuutigaalu ukioq naammatsillugu
tassaniissalluni Tunup sitaa naatsor-
soruminaatsoq paasiniaaffigalugu.
Cramerimi suliariniakkaminut tigu-
artilluaasarsimangaaramieqqarsaa-
tiginngilaaluunniit uanga ukioq tul-
liuttoq pillugu allatut ittunik pilersaa-
ruteqarsimasinnaasunga. Tassami
atuakkat atortussat pequtissallu uki-
umi tulliuttumi atugassakka umiar-
suakkut Ammassaliliaatitereersima-
vai. Mannalu qularnanngilaq: Piler-
saarutai ilisimasimagaluarukkit er-
ngerlunga akuersisimassagaluar-
punga.
Kisianniliuna uagut Maxilu Kø-
benhavniliarluta ingerlaalereersima-
sugut aammalu Shortyp pilersaaru-
tai ilisimasaqarfiginngilluinnarlugit.
Kalaallit Nunaanni angalasut pisar-
nerattut nukinnguteqanngilluinnar-
luta umiarsuarmut ilaalluta sineriak
sinerlugu Danmarkip tungaanut ku-
javarterusaarpugut.
Københavnimut tikinniariartu-
ngalu Peter Freuchenip ornippaanga.
Hotel d’Angeleterrep silataani kaffi-
sorniartarfimmiittunga tikippaanga,
Tassanilu naapeqqaarpara anguteru-
jussuaq taanna umittooq, ataasiin-
narmik niulik, isikkorissorsuunngit-
soq kingusinnerusukkulli USA-mi
Fjersynikkut isiginnaartartut tamar-
mik ilisarisimallualerumaagaat. Pe-
ter taamanikkut suli inuusukaarsuu-
voq, taamaattorli issittormiut inuu-
saasiat pillugu ajasoornaannartumik
ilisimasaqartoq. Peqatigitillugulu
Shorty Cramerip isumassarsiaanut ti-
guartilluinnarsimasuuvoq. Michiga-
nimi ilinniarnertuut ilinniarfissuan-
nut uterlunga ilisimatusarninnik
nangitseqqinnissannik pilersaaruti-
gisaraluakka tamaasa Freuchenip
sussaanngilluinnartuunerarpai.
Danmarkimi USA-milu Cramerimik
aningaasaliisuujumallutik akuersisi-
masut kikkuunerinik ilisimatip-
paanga taamalu suleqataanissannut
akuersisillunga. Peter akuersisitsini-
allaqqissuuvoq, uangalu pinngitsaa-
liniartariaqanngilangaluunniit. Pi-
lersaarutit ilusinikkiartulerput, oqar-
tariaqarporlu aallarnissannut poor-
tuilereersunga.
Aallaasit eqqarasuartaatit eqqar-
sinnaanerattut sukkatigisumik oqa-
Iulluni Freuchenip qanoq iliornissan-
nik oqaluttuuppaanga. Cramer Kø-
benhavn-imut tikippat ilaallunga
Ammassaliliaqatigisussanngorpara.
Ukiorpassuit qaangiutereeraluartul-
luunniit suli eqqaamalluarsinnaavara
qanoq annilaangaasimatigalunga
imaq mallersorsuaq qulaatisungar-
lugu timmisartuleratta. Kalaallit Nu-
naannut pissutereeruninga Cramer
Danmarkimut utertussaavoq Freu-
chen aallugu, taannalu USA-liaatis-
sallugu aqqut avannaatigoortoq ator-
lugu.
Timmisartortartut atisaannik a-
tortuinillu pissarsiniarpugut,
Freuchen-ilu suleqatissannik pissar-
simavoq, uagullu isumagisassariler-
parput Cramerip Københavnimut
mikkuni eqqortumik tikilluaqqune-
qarnissaa.
Augustip arfernanni radiukkut
aviisitigullunalunaarutigineqarpoq
Cramer Ammassalimmut missima-
soq kinali ilaasorisimaneraa taane-
qanngilaq. Tamatumap nalaani inuit
uitsatigisorujussuuaat Charles
aamma Anne Morrow Lindberghik-
kut Kangianut timmisartorsimane-
rat. Cramer nipaatsumik Ditro-
itimiit aallarsimavoq julip 27-ianni.
Aningaasaliisuisa 1000 dollarsit qal-
lunaat oqartussaasuinut akilereersi-
mavaat ujarneqassagaluarpat an-
naanniarneqassagaluarpalluunniita-
torneqartussat.
Cramer timmisartuni imaanut mit-
tartoq Bellanca ingerlassimavaa aq-
qusaartorlugit Cochrane, Hudson
Bay, Great Whales aamma Baffin Is-
land kiisalu Sisimiut. Taava sermer-
suaq qulaakkiartulersimavaa. Persu-
avillunilu Tunup qaqqarsui qulaate-
reeramigit naviiataavilluni Ammas-
salimmut missimalluni. Ajutuuler-
nermi atortussat, qamutit, sisoraatit
allallu atortussat eqqarneqartaria-
qarsimapput timmisartoq oqilisarni-
arlugu. Cramerili nuannaaqaaq. Ser-
mersuaq qulaakkusoqisani, marlori-
arlunilu ajutoorfigisareersimasani
kiisami qulaattukassaavaa.
Augustip arfineq-aappaanni tele-
grammikkut nalunaarutigineqarpoq
Cramer Reykjavikiliarluni aallarsi-
masoq aappisaatigigaalu radiuleri-
soq sumiissusersiortorlu misilittaga-
qarluartoq Oliver Pacquette. Aqagu-
anilu Cramer Islandimut pimmat aat-
saat tusagassiortuni oqaloqatigine-
qarsinnaalerpoq. Apeqqutigineqar-
tullu ilisarnarsivilluni akisarpai:
»Taamaaliornitsinnut pissutaavoq pi-
lersaarutivut oqaluttuariumanngin-
natsigit — naammasseriikkavulli ki-
siisa oqaluttuariumallugit. Sermer-
suarmi qulaatinngikkallaratsigu oqa-
luuserineqarsinnaasumik sumilluun-
niit iliuuseqarsimanngilagut. Maan-
nali qatsinnersarsuaq siornatigut qu-
laanneqarsimanngisaannartoq qu-
laassimalerparput, taannalu siunis-
sami timmisartuussisarnissami pi-
ngaaruteqalerumaarpoq.«
Savalimmiut tungaannut ingerla-
tillutik Cramerip uuliap ruujoria mi-
likartoorsimasoq iluarsaattariaqarsi-
mavaa. Timmisartorlu immami mit-
simatillugu taanna Cramerip iluar-
saassimavaa.
Cramerip timmisartornera pillugu
nutaarsiassat Københavnimi tusar-
saajualersimapput. Kastrupimullu
mittussanngormat inuit takunnigiar-
simasut ima amerlatigaat allaat inis-
sat tamarmik ulikkaarluinnarsimal-
lutik. Taava Shetlandit qeqertaannut
akunnikkallartariaqarsimanerat na-
lunaarutigineqarpoq. Cramerilu te-
legrammerfigineqarpoq København-
imi silagilluinnaqqissaarnerarlugu
nal. 16.30-ilu eqqorlugu tikinnissaa
ilimagineqarnerarlugu. Cramerip
timmisartuni passutaaleruttoraa te-
legrammisiassaa tunniunneqarpoq.
Tusaramiullu silagilluinnartoq Kø-
benhavnimilu tikilluaqquneqartus-
saalluni taava Cramerip motorini aal-
larteqqippaa.
Cramerip Bellancaminut qaqiar-
tulerami inuit ussagarsimasut aalate-
riffigai. Qangattaramilu mittarfik
marloriarluni qulaakkallarpaa. Taa-
maalineranilu telegrammimik aatsi-
soq tuavioqisoq aatsaat takkukkalu-
arpoq telegrammi aalaterissutigiiti-
galugu, timmisartumiittulli taanna
inuulluaqqusillutik aalaterisinut ilaa-
ginnarsorisimagunarpaat. Taamalu
timmisartoq Nordsøen qulaallugu
kangimut aanngarpoq.
Tassalu timmisartornerup ajorner-
paartaa aallartippoq. Telegrammimi
aanneqaraluartoq silarlulernissaanik
ilimasaarutaavoq. Minutsimik ataat-
simik kingoqqutsilluni tikiunneqar-
simasoq. Cramerip ikiortimi oqaasii
tusaanagit nammineq isummertar-
nini, angalanersuarmini nalerariuar-
simasani, malissimasariaqaraluar-
paa. Nalunaaquttap akunneri arlali-
aluit qaangiuttullu Norgep sineriaani
anorersuartorsuanngorpoq. Køben-
havnimi niuffiortorpassuit eqqissi-
veerukkaluttuinnarput, Cramerilu
pitarutinngittuarsinnarpoq. Unnua-
rormat timmisartut mittarfiat matu-
neqarpoq, niuffiortuugaluillu pakat-
sisimallutik angerlaaginnartariaqar-
put.
Aqaguani anorersuaq sukariaan-
narsimavoq. Cramer Pacquettelu al-
laat ajunaarsimasorineqalerput. Cra-
mer sisamassaannik periarfeerussi-
neqarpoq. 1928-imili Kangerlussuar-
mut tikiuteqqissimanera eqqaamal-
lugu uanga suli isumalluartuar-
Atuakkap imaa
sammilaarlugu
Allattoq Lars Toft
Rasmussen,
avisiliortoq: Atuakkap
»Luftbro over
Indlandsisen«
immikkoortuisa
aappaat
USA-p 1941-mi Kalaallit N unaat
aqqusaarlugu Europamut timmi-
sartuussisinnaalersimaneranut
pissutaaqataalluinnarpoq timmi-
sartortartup Parker Cramerip
sullisseqqaarsimanera. Atuak-
kami »Luftbro over Indlandsi-
sen«-imi septemberip 25.anni
saqqummersumi William S. Carl-
son ilaatigut ima oqaluttuarpoq:
1928-mili Cramer misiliisaler-
poq uppernarsarniarlugu Kalaal-
lit Nunaat akunniffigisarlugu nu-
navissuit akornanni timmisartor-
toqarsinnaasoq. Timmisartoqa-
tigisartakkani Bert Hassell aap-
paralugu ilisimatuutut misiliisa-
lerpoq, mittarfinnguaq pitsaan-
ngilluinnartoq Kangerlussuarmi-
ittoq miffigisarlugu. Sermersu-
arli qulaakkiartorlugu 120 kilo-
meterinik ingerlareerlutillu tim-
misartoq orsussaaruttoorpoq.
Ullut 14-itqaangiummatailima-
gineerutereerlutillu kiisami Carl-
sonip tammaarsimaffianut apuu-
tinnguakkulupput sanigorluin-
narsimallutik.
Cramerili Kalaallit Nunaat aq-
qusaarlugu Europaliarluni aal-
laqqippoq 1929-mi, tamatumuu-
nali Hudson Bay-imut killiinnar-
luni. 1931-miIiupernaakkutilu-
atsitsineruvoq. Amerikami allak-
kerisoqarnermut qullerpaartaa-
sup avannaqqutsiniartarneq ilip-
pagileriartorsimavaa, taamanik-
kullu USA-mi præsidentiusoq,
Herbert Hoover, soqutiginniler-
simavortaaq.
Timmisartortartup malartaat-
sup tapersersortigilluagaasa ila-
gaat Peter Freuchen Carlsonilu,
taakkualu taamanikkut ujarassi-
uunngorniarluni ilinniartoq, Max
Demorest ilagalugu Upernaviup
eqqaani ukiillutik misissuiner-
minnik naammassinnilerput.
punga. Allanilli isumalluartoqaru-
nanngilaq. Timmisartoq kinguller-
mik tusarfigineqarsimavoq norge-
miut radioqarfiisa ilaannit, sumun-
narfitsillu kisiat oqaatigisimavaat.
Taamanikkut Cramerikkut nalunaa-
quttap akunnerata appaata affaa
qaangiuppat Københavnimut mit-
tussaasimagaluarput. Qallunaat sak-
kutuuisa imarsiortut ittuunersaat qi-
immassaaniaraluarluni oqamerpal-
lappoq: »Timmisartortartoq Parker
Crameriunngikkaluarpat isumallua-
runnaassagaluarpunga«. Timmisar-
tut atorlugit ujaasisoqarsinnaanngil-
luinnarpoq, taamaattumillu umiar-
suit malleqisumi ujaasisinneqarput.
Ullut marluk qaangiuttut pujortu-
linnguaq kinguaattoorsimaqisoq
umiarsualivimmut pulammaappoq.
Umiarsuullu naalagaa oqaluttuar-
poq Cramer tupinnaannartorsuar-
mik anorersuarsiorsimassasoq. Isu-
maqarporlu timmisartoq sunaluun-
niit silami taamaattumi ingerlasin-
naanngitsoq.
Sullulik qisuusoq aqaguani Jyl-
landip sineriaani nassaarineqarpoq,
eqqortumilli oqaatigineqarsin-
naanngilaq taanna Cramerip timmi-
sartuaneersuunersoq.
Cramer Pacquettelu nassaarine-
qanngisaannarput. Naallu timmisar-
tornertik inuunerminnik naleqartik-
kaluarlugu taamaattoq uppernarsar-
paat avannaqqutsisumik timmisarto-
qartoqarsinnaasoq. Tamatumunnga
ataqqinaammik tunineqartussaavoq
Shorty Cramer taassumallu malar-
taalluinnassusia.
Store vogne

»21818«
Døgnvagt
minitransport
Skibsinventar - Sejl- og Presseningsdug - Wire - Tovværk - Ankere
Kæder - Værk - Beg - Plast fendere og Bøjer - Takkelgods.
umiarssuit iluine pisatagssat - tingerdlautigssiat uligssiatdlo - vfijarrt - agdlu-
naussat - kitsat - kalungnørit - agdlunaussat inguvtigkat - uvserut - angat
dlatinut kagdlusséunavéKutit - pugtaKutitdlo - angatdlémut agdlunaussaKU-
tigssiat
CARL ENGHOLMS EFTF. A/S
Skibsinventar
Dortheavej43 - 2400 København NV - Telegram-adresse Ankerketting
Telefon: 01-10 02 22