Tíminn - 05.12.1976, Blaðsíða 27

Sunnudagur S. desember 1976

27
1
má segja, að hinn stutti dag-
vinnutimi geri slikt nauðsynlegt
eins og á stendur i bili.
Uppmælingaskalar
og atvinnuleysi
Ýmsir telja að skyldleiki sé
milli þessara mála. Hinir háu
uppmælingaskalar i byggingar-
iðnaðinum séu settir einhliða á
þeim tima, er atvinnuleysi var
fastur árlegur viðburður.
Skalarnir séu þvi miðaðir við aö
gefa viðunandi árstekjur þótt
ékki sé únriið allt árið. Sagt er, að
I veröskölum vörubifreiðastjóra
felist þetta sama atriði, að taka
meö 1 dæmið áætlað atvinnuleysi.
Er nefndir mælingarskalar
voru upphaflega settir, voru ekki
fyrir hendi þær atvinnuleysisbæt-
ur sem nú gilda. Það viröist þvi
timabært að gera sér ljóst að
breyttir timar kalla á niðurfell-
ingu eða breytingu á uppmæl-
ingaskölunum. Þeir, sem vel
þekkja til þessara mála hafa i
min eyru bent á tvær leiðir til úr-
bóta I þessu efni, og eru þær þess-
ar: 1. Að i bili verði mælingaskal-
arnir lækkaðir verulega vegna
þeirra atvinnuleysisbóta, sem nú
eru greiddar. 2. Að stefnt verði aö
þvi á ákveðriu timabili með auknu
skipulagi i fjárfestinga- og þjón-
ustumálum, að tryggja þeim,
sem vinna eftir mælingaskölum
sæmilegt atvinnuöryggi allt árið.
Um leið og þetta tækist, skapaðist
réttari samanburður og eðlilegt
val milli mælingaskalanna og
timavinnunnar.
t byggingariðnaðinum og á fleiri
sviðum ber að leyfa og viður-
kenna ákvæðisvinnu og mælinga-
skala, en kaupiö við slika vinnu
verður að vera i vissu samræmi
við tímavinnuna. Sagt er, að hjá
nágrannaþjóðum okkar þyki. ca.
30% launamunur I akkorðsvinnu
og timavinnu eðlilegur vegna
meiri afkasta i ákvæðisvinnunni.
Til að hindra meiri mun, veröi að
tryggja vinnukaupanda rétt til aö
velja á milli ákvæðisvinnunnar og
timavinnunnar. Reynsla sé fyrir
þvi að slikt val hindri litið ákvæð-
isvinnuna, ef munurinn fari ekki
yfir ca. 1/3.
Það er skoðun ýmissa og er
þegar byggð á dálitilli reynslu, að
sé hægt að tryggja mönnum i
byggingariðnaðinum sæmilegt
atvinnuöryggi allt árið, þá hafi
þeir litinn áhuga á mælingasköl-
unum á móti tímavinnunni I dag-
vinnu og yfirvinnu. Landssam-
band iðnaðarmanna hefir nefnt
dæmi frá Akureyri i þessum efn-
um.
Atvinnuöryggi fyrir alla er vit-
anlega stærra mál en verðbólgu-
leikirnir með krónuna. Hitt er svo
annað mál, að menn greinir á um,
hvað teljist atvinnuleysi og hvað
ekki atvinnuleysi. Til að meta
slikt vantar upplýsingar. Vitað
er, að ákveðinn hundraöshluti
manna á starfsaldri er ekki
vinnufær. Kemur þar margt til,
bæði leti, vanheilsa sakir óreglu
og fleiri ástæöur. Aætlanir um
þann hundraðshluta sem hér um
ræðir viröist vanta, enda sanna
lágar atvinnuleysisskýrslur ekk-
ert um slikt, þvi ýmsir óvinnufær-
ir menn verða aö láta skrá sig á
slikar skýrslur til að fá atvinnu-
leysisbætur. Hér á landi eru t.d.
gefnar upplýsingar um tölu at-
vinnulausra, samkvæmt skrán-
ingu, þótt vinnuaflið sé samtimis
á uppboði vegna of mikillar eftir-
spurnar.
Viðurkenna ber, að það getur
verið óhagstæöara aö hafa van-
heila menn i vinnu en aö greiða
þeim atvinnuleysisbætur. Þá ber
og aö viðurkenna þá brýnu nauð-
syn að sjá sem flestum vanheilum
fyrir einhverju starfi við þeirra
hæfi. Segja má, aö það veki furöu,
ef ekki eru til neinar heildaráætl-
anir og skýrslur um þessi mál. Sé
slikt rétt, þá ber aö bæta úr sllku
hið fyrsta. Um leið fæst nokkur
skýring á þvi, hvaö teljist at-
vinnuleysi og hvað ekki.
Ef ekki tekst að leysa vanda
uppmælingamálanna með
samningum, t.d. I samræmi við
framangreint, ber að gera það
meö lagaaðstoð, er nái til allra
samtaka, er styðja okkur.
Kjaradeilur kosta mikið fé
Hér verður ekki rætt það tjón,
sem verkföll valda. Hitt leyfi ég
mér að fullyrða, að oft stafa verk-
föllin af lélegum undirbúningi
samninga, og einnig af þvi skipu-
lagsleysi á sviði samtaka sem
torveldar eðlilegan undirbúning
slikra mála. Benda má á I þessu
sambandi úrelta löggjöf um þessi'
mál, þótt slikt verði ekki rætt hér.
Félagasamtök launamanna og
atvinnurekenda eru nú fyrir
hendi i okkar landi, og talin ná til
flest allra. Félögin og einstakl-
ingar greiða öll félagsgjöld til-
samtakanna, sem munu mishá,
en yfirleitt miðuð við greidd laun.
Sé miðað við fjölda atvinnurek- '
enda til sinna eigin samtaka og
vegna aðildar að Vinnuveitenda-
sambandi Islands, og einnig við
félagsgjöld opinberra félaga og
vegna aðildar þeirra aö BSRB
eða BHM, nema þessi félagsgjöld
atvinnurekenda og launamanna
um 2% af greiddum launum, eða
samtals i landinu, miðað við þetta
meðaltal, ca. 2 til 3 þúsundum
milljóna (2 til 3 milljaröar) á ári.
Hér er um fjárhæö að ræöa, sem
þarf að skila sér I skynsamlegum
árangri af starfi samtakanna.
Ýmis félagasamtök og/eða ein-
staklingar greiða mun hærri fé-
lagsgjöld til sinna samtaka en að
framan greinir, en þau munu oft-
ast ráðstafa hluta þeirra til ein-
hverra sjóða. Meðaltalið hér að
framan er miðað við samtök, sem
ekki gera slíkt. Má þvi væntan-
lega telja það tilheyra lágmarki,
eða hinum beina kostnaði við fé-
lagsstarfsemina sem i megin atr-
iðum er hin svo kallaöa kjarabar-
átta og smningar um kjaramálin.
Af framangreindu er ljóst, að
starfsliö stéttasamtakanna i
landinu er fjölmennt. Það hlýtur
þvi að vera rúm fyrir marga sér-
fræðinga á sviði enfahagsmála og
kjaramála. Starfsskylda þessa
fjölmenna liðs á að sjálfsögðu að
vera sú, að gera skynsamlegar
tillögur um skiptingu þjóðarkök-
unnar (þjóðarteknanna) á hverj-
um tima. Ef slik skylda i starfi
gleymist, eða feliur i skuggann
fyrir áhuga I verðbólguleikjum,
þá er nefndum milljörðum kastaö
á glæ, og raunar öörum langtum
meiri verðmætum ef tjóninu af ó-
þörfum og úreltum verkföllum er
bætt I dæmið.
Flestum mun ljóst, að heildar-
samtök eins og Alþýðusamband
tslands og Vinnuveitendasam-
band islands, verða aö tryggja
sér innanfrá, eða með lögum,
aukið miðstjórnarvald til aö
valda sinu hlutverki i eðlilegum
skyldustörfum. Að starfrækja
heildarsamtök, sem saman-
standa af aðilum, sem álita sig
rétthafa skipulagsleysis eða
glundroöa, hlýtur að vera úrelt.
Þetta verða þau sambandsþing,
sem vinnuveitendur og launa-
menn kalla saman meö vissu
millibili, að gera sér ljóst, þótt
viðurkenna beri, að tilfærsla á
valdi þurfi sinn þróunartima.
Ýmis stéttarsamtök vilja nú af-
saka getuleysi sitt til skynsam-
legra vinnuaðferða með þvi að
biðla til kjósenda um pólitiskt
vald til viðbótar glundroða-vald-
inu. Slikt er nú að vekja upp
gamlan draug, sem kveöinn var
niöur fyrir áratugum. En gera
launamannasamtökin sér ekki
ljóst að hin svokölluðu völd I okk-
ar þjóðfélagi eru aöeins tvö, það
er stéttarvaldið og rikisvaldiö.
öllum er ljóst, að nú er hið isl.
stéttarvald langtum sterkara en
rikisvaldið, sé þvi skynsamlega
beitt. Er slik aðstaöa ekki góður
samningsgrundvöllur fyrir stétt-
arvaldið? Hvers vegna er þessi
aöstaöa ekki notuð án lögbrota, i
samningatilraunum við rikis-
valdið?
Samningar milli stéttarvalds-
ins og rikisvaldsins um margþætt
atriði kjaramálanna, eru tvi-
mælalaust nauðsynlegir, en til
þess aö slikt geti átt sér stað, get-
ur þurft að huga að auknum
tekjujöfnuði og hætta baráttunni
um áframhaldandi skipti á þjóð-
arkökunni eftir að henni hefir
allri veriö skipt, eða með öörum
orðum, að hætta beinum verð-
bólguleikjum og huga i þess stað
að auknum þjóðartekjum til að
hækka skiptaheildina i staö bar-
áttunnar um skipti á þvi, sem
ekki er til. Spyrja má, hvort er
meiri jafnaðarstefna að skipta
réttlátlega þvi sem til er, eöa að
krefjast skipta á þvi, sem ekki er
til?
Verkefni stéttarsamtakanna i
landinu eru mörg og margþætt.
Þau verkefni breytast eins og
flest annað. Reynist stéttarsam-
tökin vaxin sinu hlutverki, ber
ekki að horfa i kostnaðinn, en sé
sliku ekki til að dreifa, þá er um-
ræddum kostnaði ekki aöeins
kastað, heldur varið til að gera
skaöa, þingræðislega séð, enda
margföld reynsla fyrir þvi, aö
stéttarvöld, sem ekki skilja né
valda sinu hlutverki, eru á leið
með þjóð sina i einhvers konar
einræði. Kjaftæöi um, aö eitt ein-
ræði ööru fremur tilheyri vinstri-
stefnu, breytir engu I þessu efni.
Er island láglaunaland?
Ýmsir halda þvi fram, að ts-
land sé að verða láglaunaland.
Hins vegar virðist litið um, að
þetta sé rökstutt málefnalega.
Það er að visu bent á nokkra
kaupskala i samningum hér og á
hinum Norðurlöndunum, en slikt
sannar takmarkað, ef mismunur
er á dagvinnutimunum og launa-
skriöinu hér sleppt. Lifskjörin eru
og litið nefnd. Hér að framan er
bent á nokkur atriði, sem þurfa að
takast með i dæmið og saman-
buröinn. Skulu nú nokkur þessara
atriða endurtekin.
1. Lengsta vinnuvikan hér I dag-
vinnu er 37 klst. Heildar dag-
vinnustundir ársins eru ca.
1.600 klst. Meöal dagvinnuvika
ársins gefur ca. 30 til 31 klst.
Við þennan dagvinnutíma er
samningskaupið hér miðað.
Fyrir liggur, að dagvinnutim-
inn hjá okkur hér er allt að 15%
skemmri en á sumum hinum
Norðurlöndunum.
2. Samningskaupinu til iðnlærðra
manna hér fylgir i flestum til-
fellum 20 til 25% yfirgreiðsla.
Hjá ýmsum er þetta hærra, og
hjá þeim sem vinna eftir upp-
mælingu, liklega allt aö 100%
hærra. Um yfirgreiðslur I öör-
um starfsgreinum er minna
vitað.
3. Varaformaður Dagsbrúnar
hefir lýst yfir opinberlega að
hið samningabundna launa-
kerfi hér sé sprungið vegna við-
tækra yfirgreiðslna. Af þessu
má ráða, að yfirgreiðslur nái i
einhverri mynd til Dagsbrúnar
manna. Samtimis þessu benda
aðrir á, að samningskaup
Dagsbrúnarmanna i dagvinnu
sé á þessu ári aðeins ca. ein
milljón. Ef bætt er á þessa einu
milljón 20% yfirgreiðslu og
aukavinnutima til að jafna
dagvinnutimann hér og hjá ná-
grönnum okkar, þá er þessi
eina milljón komin i kr.
1.416.000.00. Ekki er mér kunn-
ugt um, hvort kaupsprengingin
þýðir þetta hjá Dagsbrúnar-
mönnum almennt, enda aðeins
bent á þetta sem rök fyrir þvi
að rannsaka þarf þetta mál áð-
ur en dómur er kveðinn upp.
4. Mikil aukavinna er unnin hér i
sumum starfsgreinum, ekki
aöeins til að ná raunverulegri
40 stunda vinnuviku, heldur
mun meira, jafnvel 40 til 50
stunda meöalvinnuviku á ári.
Slikur vinnutimi gefur um það
bil tvöfaldar árstekjur, miöaö
við samningskaupið i dag-
vinnu. Fæstir munu mæla með
slikum vinnutima, þótt ótrú-
lega margir vilji eiga kost á
honum til að auka tekjur sinar.
Hitt má átelja, að launamanna-
samtökin skuli ekkert gera i þvi
að jafna réttinn til yfirvinnu,
þóttþeim sé ljóst að einhver yf;
irvinnuréttur telst nú hér, sam-
kvæmt reynslu, til hlunninda i
tekjuöflun. Þeim mun og ljóst,
að nægar tekjur af dagvinnu-
timanum fást ekki með órök-
studdum kröfum, heldur veröa
þar til að koma raunhæf vinnu-
brögð um aukinn launajöfnuð
og stærri köku til að skipta en
nú virðist fyrir hendi.
5. Framámönnum i samtökum
launamanna og atvinnurek-
enda er örugglega ljóst, að
skattamál tilheyra kjaramál-
um, þótt þau einnig tilheyri
hagstjórnartækjum. Þeim mun
einnig. ljóst, að allir skattar
greiðast af tekjum, hvort sem
þeir eru beinir eða óbeinir. Slik
skipting tilheyrir og kjaraatr-
iöum. Hér er þvi um mál
að ræða, sem ekki er auðið fyr-
ir slik samtök að leiða hjá sér.
Skattamál eru vandasöm og
flókin mál. t þeim er stöðugt
verið að hræra án þess að um-
rædd samtök tjái sig um slikt.
Er það máske ótti við ábyrgð-
ina, sem veldur sliku?
Lokaorö.
Min litla þekking og reynsla af
kjaramálabaráttunni og gerð
kjarasamninga hér er sú, að þörf
sé á endurskipulagningu og
breyttum vinnuaðferðum. Með
þetta I huga er grein þessi skrif-
uð.
Skýrsla um vinnutima og mismun greiddra og unninna vinnustunda.
Heimildir:Skýrsla Kjararannsóknarnefndar um þessi mál frá janúar 1975. Gildandi kjara-
samningar á sama Uma, og aætlun Verölagsnefndar á einu vissu atriði.
Hinar greiddu fritfmastundir sundurliöast i f jóra liði samkvæmt þeim heimildum, sem að
framan eru greindar. Miðað er viö þá þrjá starfsmannahópa, sem greindir eru i nefndri skýrslu
Kjararannsóknarnefndar, það er hafnarverkamenn, iðnaöarverkamenn og prentara.
Flokkun greiddra
fritíma.
Hafnarverka- Iöjuverka- Prent-
menn. menn. ara.
1. Greiddir helgidagar, sem hvorki falla á laugardaga né sunnudaga
2. Greiddir kaffitimar, sem eru 2klst. og 55mlnúturá viku.
3. Greiddurorlofstlmisamkv.samningumijanúar 1975
4. Greidd veikindafri samkv. áætluöu meöaltali
82kl?t. 82 klst. 90klst.
152 klst. 152 klst. 152 klst.
160klst. 176 klst. 184klst.
55klst. 55 klst. 55 klst.
Samtals 449klst. 465klst. 481 klst.
Fyrstu þrir liðirnir eru teknir úr skýrslu Kjararannsóknarnefndar og gildandi samningum I
janúar 1975, en fjórðiliðurinn er byggður á áætlun Verðlagsnefndar i sambandi við verð á útseldri
vinnu.
Sá heildarsamanburöur, sem hér fer á eftir, er byggður á framangreindum tölum um greiðslu
fyrir fritima, og tölum Kjararannsóknarnefndar um kaupgreiðslustundir ársins, miöað við dag-
vinnu.
Flokkun starfsmanna
sem samningsaðila.
Hafnarverkamenn...
Iöju-verkamenn....
Prentarar......
Kaupgreiöslu- Greiddar Dagvinnu- Hlutur vinnust.
stundir. fristundir. stundir. af gr. stundum.
2.080 klst.
2.080 klst.
2.080klst.
449 klst. 1.631 klst. 78,4%
465klst. 1.615klst. 77,6%
481 klst. 1.599 klst. 76,9%
Samkvæmt framangreindu gefur kaupgreiðsluvikan aö meðaltali eftirtaldar vinnustundir á
viku: I hafnarvinnu 31,4 klst. 1 almennum iðnaði 31,1 klst. 1 prentvinnu faglæröra 30,7 klst.