Tíminn - 19.05.1977, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 19. mai 1977
iiimKiitm
9
samvinnu við ferðamannahótel á
landinu. Hálendisferöir eru mjög
vinsælar hjá erlendum ferða-
mönnum, enda bjóða öræfi ls-
lands gestum frá erlendum iönað-
arborgum i rikum mæli upp á
andstæðurhversdagsllfsins, þar á
meðal öræfakyrröina. En hálend-
iö er mjög viökvæmt fyrir umferð
manna og véltækja og öræfa-
kyrrðin drukknar I oröagjálfri og
véladyn ofsetinna áningastaða.
Min skoðun er sú, aö ekki sé
æskilegt að auka teljandi ásókn
erlendra ferðamanna inn á öræfi
tslands, nema þá að gera jafn-
framt stórátak til að tryggja
verndun gróðurvinja hálendisins.
Að minu mati ber aö leggja
höfuðáherzlu á að efla ráðstefnu-
hald á Islandi. Það er viöurkennd
staðreynd, aö ráðstefnugestir
skilja að meðaltali eftir meiri
gjaldeyri heldur en aörir ferða-
menn. Stefna ber aö þvi að ráð-
stefnur séu haldnar utan háanna-
timans og auka á þann hátt nýt-
ingu samgöngutækja og hótela.
Hvernig hefur
erlendum ferðamönnum
tima minjagripaverzlun. Einnig
hefur hún um árabil rekiö sumar-
gistihús i skólum víða um land.
Um hina tvo fyrri þætti hef ég
ekkert nema gott að segja. Auö-
-vitaö geta veriö skiptar skoðanir
um hvort nægilega hafi veriö unn-
iö að landkynningunni, en hún
hefur án efa leitt til mikillar efl-
ingar þessa atvinnuvegar i land-
inu. Ég er hins vegar miklu gagn-
rýnni á afskipti þessarar rikis-
stofnunar af rekstri sumargisti-
húsa i skólum landsins. Ég tel
eðlilegt að nýta skóla út um land
sem sumargististaði, en er þeirr-
ar skoðunar að sllkur rekstur eigi
helzt að vera undir stjórn gisti-
húsa i viðkomandi héruðum eða i
tengslum viö þau i stað sam-
keppni, eins og verið hefur. Heils
árs gistihús eru nauðsynleg um
land allt og þeim ber að veita for-
gang umfram sumargistihús,
sem rekin eru i húsnæöi svo sem
skólum, sem ekki þurfa aö standa
undir fjármagnskostnaöi.
Þá er komið að starfsemi
Ferðamálasjóös. Ég hef veriö
kunnugur starfsemi hans allt frá
árslokum 1971. A þeim tima hefur
til lausnar að selja á uppboði þau
mannvirki, sem risiö hafa á und-
anförnum árum i tengslum viö
þessa atvinnugrein, nýr eigandi
myndi strax reka sig á sama
skerið og kollsigla sig, nema til
kæmi algjör endurskoðun á lána-
kjörum Ferðamálasjóös.
Nú kann einhver að segja sem
svo: Er þetta ekki likur vandi og
ýmsar aðrar undirstöðugreinar
atvinnulifsins i landinu eiga við
að búa? Ég vil leyfa mér að full-
yrða að þetta er ekki rétt, og að
enginn gjáldeyriseflandi at-
vinnuvegur i landinu búi i dag viö
jafn vonlaus lánakjör og ferða-
mannaþjónustan.
Ferðamannaþjónusta á
austanverðu
Norðurlandi
Svo sem áður sagði hefur Akur-
eyri um árabil veriö miðstöð
feröaþjónustu á austanverðu
Norðurlandi. Snemma reis þar
myndarlegt hótel, Hótel KEA,
sem bar ægishjálm yfir aörar
stofnanir af sama tagi utan
Reykjavikur. Ég minnist þess
fram 1 Reykjadal og
um Köldukinn, allt að Ljósa-
vatnsskarði. Vegurinn inn-
an sveitar i Mývatnssveit er. lé-
legur og sama máli gegnir um
veginn um Mývatnsheiöi ty
Reykjadals. Þá er og lélegur
vegur frá Mývatnssveit austur
til Grimsstaða og sama máli
gegnir um veginn frá Gimsstöö-
um á Fjöllum aö brú yfir Jökulsá
i Axarfirði. Hluti vegarins frá
Húsavik til Jökulsár er sæmi-
legur en mikinn hluta hans þarf
að bæta, ef hann á aö geta gegnt
hlutverki sinu. Mikill hluti vegar-
ins um Ljósavatnsskarð hefur
staðiö óbreyttur i áratugi og við-
hald á veginum yfir Vaðlaheiði er
i algjöru lágmarki. Vegurinn
fyrir botni Eyjafjarðar er mjög
lélegur og brýrnar gamlar, mjóar
og stórhættulegar. Akveðið hefur
veriö að leggja niöur veginn yfir
Vaðlaheiði og leggja i þess stað
veg yfir Vikurskarð og eru 80
m.kr. veittar til þessarar vega-
framkvæmdar á yfirstandandi
ári, þar af 30 m.kr. sem lán. Þá
hefur og verið ákveðið að leggja
veg yfir Leirurnar noröan Akur-
veriðsýntísland?
Ýmis Islenzk náttúrufyrirbæri
hafa öðlazt heimsfrægö. A suöur-
landi varHekla fyrr á öldum álit-
in fordyri Helvitis og Geysir i
Haukadal hefur gefiö enskri
tungu nafniö á goshverum. Þá
geröi franski rithöfundurinn
Jules Verne Snæfellsjökul frægan
með bók sinni Journey through
the center of the Earth, þar sem
söguhetjurnar voru látnar feröast
neðanjarðar frá Snæfellsjökli til
Stromboli á Italiu, og rata I ótelj-
andi mannraunir.
En það erekki nægilegt aðlifa á
fornri frægð. Sá sem gengur á
Heklu, sér ekki til Helvitis, hins
vegar opnast honum af Heklu-
tindi undur íslenzkrar náttúru,
sem fylla hann lotningu fyrir
höfuðskepnunum. öðru máli
gegnir með Geysi. Sá sem litur
hann i dag sem heita tjörn, hlýtur
aö verða fyrir vonbrigðum, vegna
þess að Geysir varð frægur fýrir
gos sín en ekki sem heit ólgandi
tjörn.
Eins er það með Snæfellsjökul.
Sá sem gengur á hann, f ær umbun
erfiðisins með þvi að lita land og
eyjar frá þessu sjónarhorni, en
hann finnur ekki leiðina til Italiu.
Upphafferöaþjónustuá Islandi,
mótaðist af samgöngutækni þess
tima. Höfuðáherzla var lögð á
staöi i nágrenni Reykjavikur.
Með bættum samgöngum opn-
uðust leiðir smátt og smátt til
fjarlægri staða, m.a. hófust
snemma ferðir til Mývatnssveit-
ar um Akureyri. Greiðar flug-
samgöngur við Akureyri sköpuðu
þessa ferðavenju, sem haldizt
hefur litið breytt næstum fram á
þennan dag. Ljóst er þó, að bætt-
ar flugsamgöngur á austanvert
Norðurland ásamt endurbættu
vegakerfi, bjóða upp á ólikt fjöl-
breyttari ferðalög um þessar
slóöir. Sem betur fer viröast augu
manna loksins vera farin að opn-
ast fyrir þessari staðreynd, eins
og sjá má glögg merki um hin sið-
ustu ár.
Ferðamennska er þjónustu-
starf. Þeir sem hana stunda eiga
að gera það aö ófrávikjanlegri
grundvallarreglu, að veita gest.
um sinum sem bezta þjónustu á
sem flestum sviöum, m.a. með
þvi að sýna þeim sem mest með
sem minnstri yfirferð eða endur-
tekningu.
Hvernig stendur rikis-
valdið að uppbyggingu
ferðaþjónustui landinu?
tslenzka rikið hefur um árabil
haft veruleg afskipti af íslenzkum
feröamálum. Ferðamálaráö
hefur starfað og Ferðaskrifstofa
rikisins. Þá hefur innan vébanda
rikiskerfisins veriö starfræktur
stofnlánasjóður fyrir fram-
kvæmdir tengdar þessum at-
vinnurekstri, svokallaður Ferða-
málasjóður. Ég vil nú vikja
nokkrum orðum að þessum opin-
beru afskiptum. Feröaskrifstofa
rlkisins hefur um árabil rekiö
landkynningarstarf undir yfir-
stjórn Ferðamálaráðs og sam-
gönguráðherra. Þá rak hún og um
Hóteliö á Húsavlk
hann aöallega veitt lán til 15 ára
með 9,5% vöxtum sem verö-
tryggð eru með visitölu fram-
færslukostnaöar, bæöi afborganir
og vextir. 1 óðaveröbólgu undan-
farinna ára hafa þessi lán oröiö
með öllu óviðráöanleg.
A ferðamálaráðstefnu, sem
haldin var á Húsavik haustiö 1975
lagði ég fram meö leyfi forráða-
manna ráðstefnunnar, (þ.e.
ferðamálaráðs) útreikning á láni
að upphæð 3 m.kr., sem tekiö var
i des. 1971. Útreikningurinn var
gerður samkvæmt formúlu upp-
gefinni af aðalbókara Búnaöar-
banka Islands, sem sér um fjár-
reiöur Ferðamálasjóðs. Lánið
var reiknað út samkvæmt raun-
verulegri breytingu á visitölu
framfærslukostnaðar fram á árið
1975 og siöan var það framreikn-
að annars vegar miðað viö 20%
verðbólgu á ári og hins vegar 30%
verðbólgu. Samkvæmt 20% verð-
bólgunni nam heildarendur-
greiðsla höfuöstóls, vaxta og visi-
tölu um 40 m.kr. yfir allt timabil-
iö, en um 70 m.kr. miðað viö 30%
verðbólgu.
Auðvitaö geri ég mér ljóst að
hækkun visitölu leiðir til hækkaös
verös fyrir veitta þjónustu og
veröur þvl ekki eins þungbær og
ætla mætti. Ég vilþó leyfa mér að
fullyrða, að tengsl þessara lána
við visitölu framfærslukostnaöar
eru ekki réttur mælikvaröi og
væri tvlmælalaust réttara að
tengja lánakjörin erlendum
gjaldmiðli að Muta til.
Nú hafa verið samþykkt ný lög
um feröamál og segir i þeim að
heimiltsé (en eigi skylt) að verö-
tryggja útlán sjóðsins. Ekki bólar
þó á neinni breytingu á lánakjör-
um sjóðsins og hefur hann i reynd
veriö lamaöur og óstarfhæfur um
árabil og t.d. ekki veriö greitt til
hans framlag sem honum ber af
tekjum af rekstri Frihafnarinnar
i Keflavik.
Égfæ ekki betur séð, en að meö
þvl ófremdarástandi sem nú rikir
i málefnum Ferðamálasjóðs sé
visvitandi stefnt að þvi aö brjóta
niður þann mikla árangur sem
náðst hefur á undanförnum árum
i þvi að gera ferðamannaþjónustu
að gjaldeyrisskapandi atvinnu-
vegi fyrir Islendinga. Ekki leiðir
ennþá hve mér þótti Hótel KEA
glæsilegur gististaöur þegar ég
kynntist þvi fyrst á árinu 1953 og
gistiþarinokkurskipti. Slöan eru
liðin 24 ár og á þeim tima hefur
fjöldi ferðamanna, sem sækir
þennan landshluta heim, marg-
faldazt.
Snemma var byggt myndarlegt
sumarhóteli Mývatnssveit, Hótel
Reynihliö, og er sú framkvæmd
gott dæmi um framsýni Péturs
heitins i Reynihlíö, og niðja hans.
Arið 1973 tók til starfa á Húsa-
vik nýtt hótel. Þetta hótel var
reist i tengslum við húsakynni
Félagsheimilis Húsavlkur og nýt-
ir samkvæmissal þess sem aðal-
veitingasal. Hótel Húsavik hefur
getið sér gott orð þau rösklega 4
ár sem það hefur starfaö. Þaö er
orðið þekkt sem ráðstefnuhótel
bæöi fyrir innlenda og erlenda
aðila og hefur borið hróður Is-
lands til annarra landa.
Ekki er hægt að neita þvi, að
aukin umsvif Hótel Húsavlkur
hafa sætt nokkurri afbrýði af
hálfu nágrannanna á Akureyri og
e.t.v. vfðar. Ég tel þó, að sú af-
brýðisemi sé á misskilningi
byggð og að aukin þjónusta viö
ferðamenn megi verða öllu þessu
héraðitil framdráttar ef ibúarnir
bera gæfu til að vinna saman.
Að minu mati er eölilegt að
ferðamönnum sé gefinn kostur á
að skoöa austanvert Noröurland,
allt frá Jökulsá i austri til Akur-
eyrar i vestri. Þegar eru fyrir
hendi fjórar þjónustumiðstöövar
á svæðinu, á Húsavik, við As-
byrgi, i Mývatnssveit og á Akur-
eyri, Með þvi aö byggja skoðun-
arferöir um Þingeyjarsýslur upp
á þessum hring, er ferðamannin-
um sýnd sú sjálfsagöa kurteisi aö
bjóða honum upp á þaö skoðunar-
verðasta I landshlutanum, án ó-
hæfilegra feröalaga eða endur-
tekningu á feröaleiðum.
Samgönguleiðir á
austanverðu
Norðurlandi
Þjóðvegakerfiö á austanveröu
Norðurlandi er æði misjafnt að
gæðum. Þó liggja út frá Húsavik
nýlegir og nokkuð góðir vegir upp
iMývatnsveit um Hólasand,
eyrarflugvallar i stað vegarins
fyrir botn Eyjafjaröar. Meö til-
komu vegar yfir Leirurnar og á-
fram yfir Vikurskarð og endur-
byggingu vegar um Ljósavatns-
skarð ásamt nokkurri endur-
byggingu vegarins um Köldukinn
og Aöaldal tel ég að samgöngu-
leiöin milli Húsavikur og Akur-
eyrar sé komin I gott lag. Árið-
andi er, að i þessar vegafram-
kvæmdir fáist myndarlegar fjár-
veitingar á næstu árum. Sama
gildir og um aðrar leiðir sem ég
hef talið upp hér að framan. Hér-
aðið verðuri góðum tengslum við
hálendið með byggingu brúar yfir
Mjóadalsá á Sprengisandsvegi nú
i sumar auk þess sem leiöir liggja
til öskju af þjóðveginum austan
Mývatnssveitar og frá Svartár-
koti I Bárðardal.
En meginþungi flutnings ferða-
manna til austanverðs Norður-
lands hvilir á flugsamgöngunum.
Þvi skiptir miklu máli hvernig
háttað er ástandi þeirra. A Akur-
eyri er nú 1560 m löng malbikuö
flugbraut. Þar er góð flugstöö og
hugmyndireru uppi um að lengja
flugbrautina i 2000 m. sem er há-
markslenging.
Á Húsavik er nú 1560 m löng
flugbraut sem hægt er að lengja i
2700 m. Þar eru nú flugbrautar-
ljós og aðflugshallaljós eins og á
Akureyri, en ekkert flugskýli, að-
eins lélegt kofaskrifli, sem ekki
rúmar farþega hálfrar Fokker-
flugvélar og býður hvorki starfs-
mönnum né farþegum upp á lág-
marksþjónustu hvað þá meir. Um
þennan flugvöll fóru þó 8.203 far-
þegar á árinu 1975 en 14.200 far-
þegar á árinu 1976 og var aukn-
ingin 73,6% á milli þessara ára.
I bréfi, sem Ingimar K. Svein-
björnsson, yfirflugstjóri Fokker-
flugvéla Flugfélags Islands, rit-
aði EinariOlgeirssyni hótelstjóra
á Húsavik 2. nóvember sl. komu
fram eftirfarandi athugasemdir
við flugvöllinn á Húsavik:
1. Flugbrautin hörð og með stein-
nibbum og þvi þarf að setja á
hana varanlegt slitlag.
2. Tækjum til sandburöar verði
komið upp jafnhliða lagningu
varanlegs slitlags.
3. Fá þarf ný og fullkomin að-
f lugstæki eins og nú munu ha&n
verið sett upp á Egilsstöðum og
Sauðárkróki.
4. Skilja þarf aö umferö flugvéla,
bila og manna á flugvélastæöi.
5. Farþegaskýli er gjörsamlega
ófullnægjandi.
Siðan segir orðrétt I áðurnefncfu
bréfi:
„Þegar þessum framkvæmd-
um verður lokið þá yrði Húsa-
vikurflugvöllureinn af beztu flug-
völlum landsbyggðarinnar, og
myndi skapa byggöarlaginu mjög
öruggar flugsamgöngur”.
I grein, sem Ingimar K. Svein-
björnsson ritaöi nýlega i blaðiö
Islending á Akureyri og fjallaöi
um flugvallamál Eyjafjarðar,
lýsti hann ástandinu við Akureyr-
arvöll m.a. með þessum orðum:
„Aðstæður við núverandi flug-
völl krefjast þess einnig að flug-
menn þeir, sem ætla að fljúga til
Akureyrar i lágmarksveðurskil-
yrðum þurfa aö þekkja aðstæður
einsog hendur sinar. Það er mjög
hæpið, að erlendar flugvélar geti
að nokkru marki flogið farþegum
til og frá Akureyrarflugvelli við
núverandi aðstæður”.
1 framhaldi af þessum hugleiö-
ingum kemst Ingimar að þeirri
niðurstöðu aö skynsamlegast sé
að byggja nýjan flugvöll viö Gás-
eyri við Eyjafjörð, vegna betri
aðflugsskilyrða þar.
Ekki dreg ég i efa, að Ingimar
veit hvað hann er aö segja, þegar
hann skrifar um flugvallamál á
Islandi, enda munu fáir dómbær,-
ari um þau hérlendis.
Með áðurnefndu bréfi og blaða-
grein hefur hann leitazt viö aö
sýna fram á beztu aöflugsaðstæð-
ur á núverandi flugvöllum á aust-
anverðu Noröurlandi og komizt
aö þeirri niðurstööu, að sú að-
staða sé á Húsavikurflugvelli.
Hugmynd hans um flugvöll á
Gáseyri er varalaust góö, en ó-
raunhæf eins og háttað er ástandi
flugvalla á landinu nú, þar sem
hún felur i sér, að leggja niður
þann eina flugvöll utan Reykja-
vikur og Keflavikur sem lagður
hefur verið varanlegu slitlagi.
Með tilkomu íullkomins vegar
milli Húsavikur og Akureyrar
getur Húsavikurflugvöllur þjónaö
Akureyringum sem varaflugvöll-
ur ef ekki er hægt að lenda i
þrengslunum i Eyjafirði. Þegar
allt kemur til alls hefur Akureyr-
arflugvöllur um árabil gegnt
þessu hlutverki fyrir Húsvlkinga
og aðra Þingeyinga.
Húsavikurflugvöllur er sá flug-
völlur, sem frá náttúrunnar hendi
er liklega bezt búinn allra flug-
valla landsins. Fer þar saman
viölendi, ákveðin rikjandi vind-
átt, óvenjulegt bjartviöri og gott
land til aö byggja flugvöll. 1 eigu
flugmálastjórnar er land fyrir
2700 m langa flugbraut og i áður-
nefndri skýrslu flugvallarnefndar
frá nóvember 1976 kemur fram,
að varaflugvöllur fyrir milli-
landaflug yröi trúlega ódýrastur
á þessum staö.
I viðtali sem höfundur þessarar
greinar átti við AGNAR Kofoed
Hansen flugmálastjóra þann 3.
nóvember sl., kom fram, aö is-
lenzkum stjórnvöldum stóð til
boða að byggö yröi 10.000 feta
löng flugbraut við Húsavfk á ár-
inu 1953-54 og haföi flugmálastjóri
tryggt fjárveitingu aö upphæð US
$ 5.000.000,00 frá Bandarikja-
stjórn til þessa verks. Þennan
flugvöll átti að byggja og reka af
Islendingum sjálfum. Þetta boð
var afþakkaö af enzkum stjórn-
völdum.
Tæplega fer á milli mála, að ef
af þessari flugvallarbyggingu
hefði orðið fyrir rösklega 2 ára-
tugum hefði það oröiö islenzkum
flugmálum og þó sérstaklega
Þingeyjarsýslum og Húsavik ó-
metanleg lyftistöng, enda hafði
flugmálastjóri landsins unnið aö
þessu máli af alhug um árabil.
Ég treysti mér ekki til aö gefa
fullnægjandi skýringu á þeirri
fljótfærnislegu ákvöröun að hafna
þessu boði og vist er, að islenzk
stjórnvöld hafa ekki enn sem
komið er bætt ibúum á Norð-
Austurlandi þann bjarnargreiða.
Slilc mistök veröa aöeins leiörétt
með byggingu fullkomins flug-
vallar á Húsavik i samræmi viö
hugmyndir flugvallarnefndar og
eftir þvi biða ibúar landshlutans
nú. Húsavik í mai 1977
Ha ukor HarAunon
fecjarsijþrii