Tíminn - 05.05.1970, Blaðsíða 8

8
TIMINN
ÞRTÐJUDAGUR 5. mai 1970.
Bert Jönsson, danskur hrossakaupmaður, flutt fyrir rúmri viku um 90 hross héðan flugleiðis til Danmerkur. Jönsson
hefur keypt hér allmikið af hestum undanfarin ár, en telur að íslenzkir seljendur jafnt sem erlendir kaupendur geti
eyðilagt áframhaldandi sölu á íslenzkum hrossum, ef ekki sé gætt betur að, hvers konar hross eru seld héðan til út-
landa. Blaðið átti stutt viðtal við Jönsson skömmu áður en hann fór héðanog lýsir hann í því skoðunum sínum á
hrossaútflutningnum.
íslandshesturinn
veikburða fitu
hlunkur í þriðia
eða íjórða ættlið?
Myndirnar tvær á þessari siðu voru teknar suður á Keflavíkurflugveili fyirir vtku, þegar verið var að koma
íslenzku hestummi um borð í flutningaflugvél þar, en vélin átti að flytja hrossín tl Danmerkur. Nokkrir hector
voru settir saman { kassa, sem lyft var upp í vétina, og rennt Inn eftir gótfi heimar, þar sem kassomtr voro
festir niður.
(Tímamyndir GuBjén Etnarsson).
— í Darnnörku eru nú lik-
lega eitthvað um átta hundruð
íslenzkir liestar, þar á ég við
hesta, sem flultir hafa verið
frá fslandi til Danmerkur, en
ekki þá, sem fæðzt hafa þar
og eru af íslenzkum uppruna.
Helmingur þessara hrossa er
svo lélegur, að hann hefði aldr-
ei átt að fara frá íslandi, að
mínum dómi- Það er mjög skað
legt fyrir hrossamarkað íslend-
inga að sclja úr landi hesta,
sem koma slapmu orði á ís-
lenzku heslana í heild. Það
smitar út frá sér, og gatur leitt
til þess að hrossasalan leggist
gersamlega niður fyrr en varir.
Þetta voru orð danska hrossa
kauipm'a'nnsins Bert Jönsson,
sem hingað til hefur komið ein-
■um 4 sinnum í þeim tilgangi
að kaupa íslenzka hesta til þess
að temja og selja síðan í Dan-
mörku. Jönsson hefur mikið
álit á íslenzka hestinum, en ótt-
ast að óprúttnir hrossamangar-
ar eigi eftir að eyðileggja það
álit, sem fXestir erlendir kaup-
endur hafa á hestinum enn sem
komið er.
— íslenzki hesturinn er ein-
stakiega vel fallinn til þess að
verða skemmtilegur í um-
gengni og getur því veitt edg-
endum sínum mjög mikla
ánægju. En til þess að það geti
verið, verður fólkið að sjáif-
sögðu a3 fá góða hesta, en eklki
eitthvert úrkast. Til dæmis
finn-1 mér ekki koma til greina
að selja hestana áður en beir
haía verið fu-ilr®md!- vi er
það. að ég fiyi þa hesi.a. sem
ég kaupi til Dansk-Islandsk
Hestcenter í Lönlholt skammt
frá Fredensborg í Danmörku
og tem þá þar, áður en ég sel
þá aftur. Tel ég mjög þýðingar
mikið, að fóik fád ektó í hendur
ótaminn hest, kannski nýkwm-
i<n,n frá íslandi, úr frelsinu, sem
hann hefur notið þar úti í náitt-
úrunni. Hesturinn kann að vera
erfiður viðfangs í fyrstiu og
mistök geta átt sér stað, sem
verða til þess að hestur og mað-
ur ná aldrei saman og kaupand
inn verður fyrir vonbrigðum.
— Það hefur viljað brenna
við, að hrossaKaupmenn bafa
fest hér baup á mjög ungum
hestum, kannski aðeins tveggja
til þriggja vetra. Mig larngar
ti'l þess að vitna I orð fyrsta
íslenzka hrossaræktarráðunauts
ins, Theodórs Amþjörnssonar,
um þetta atriði. Vil ,ég þá um
ieið benda mönmun á, að þessi
orð Theodórs komu fram í
grein, sem hann skrifaði og
birtist í Ugeskrift for Land-
mænd fyrir hvorki meira né
minna en 48 árum, eða árið
1922. Theódór heitinn gerði sér
grein fyrir þvi strax þá, hve
skað'legt er að selja svo ung
hross úr landi, en samt gerist
það nú, tæpum 50 árum síðar,
og fáir heyrast mæla gegn þess-
ari sölu. Theodór Arnbjörnsson
sagði: „Annar galli á hrossa-
sölunni, eins og hún tíðkast nú,
er, að hestarnir eru seídír úr
landi ótamdir og of ungir. Ail-
ur vöxtur og þroski stoðvast
hjá miklum hluta dýranna við
hina miklu breytingu, sem þau
verða fyrir. Hestarnir hlaða þá
einungis á sig spiki og verða
of feiitir til vinnu.
Ungir, ótamdir ísienzkir hest
ar, hræddir og villtir, eins og
dýr merkurinnar, eru fluttir
með valdi á markaðsstaðinn.
Þar eru hestarnir mældir og
síðan rekrir i stórbópum til út-
skipunarhafnarinnar. Dýrin eru
síðan rekin um borð í skip, og
þar standa þau í þrengslum og
slæmu lofti, sjóveik í 5 til 8
sólarhringa. Strax og þau koma
á áfangaS'taðinn, sem f sumum
tilfelum er inn í miðri hávaða
samri stórborginni, verða þau
að hefja vinnu. Vegna hinna
snöggu breyringa verða flestir
hestanna vMjaiausir þrælar, og
tapa við þetta rnikiu af hinum
góðu eiginleitoum sínum“.
Eins og sjá má a þessum orð
um eru þau skrifuð á þeim
tíma, sem íslenzku hestarnir
voru notaðir í Danmörku til
vimnu, ednungis eða mest megn-
is, en þrátt fyrir það á mikili
hluti lýsingarinnar vi'ð enn í
dag. Hestarnir eru ungir,
ótamdir, hræddir og villtir,
eins og dýr merkurinnar.
Jönsson bendir okkur enn á
ummæli hins látna hrossarækt
arráðunauts í Úgeskrift fot
Landmænd: „Hestar, sem flutt
ir eroi úr landi, verða skilyrðis-
laust að vera tamdir og ættu
ekki að vera yngri en fjögurra
ára. Yngri dýr þola varla ferð-
ina og þær máklu breytingar,
sem koma á eftir, án þess að
bíða við það eitthvert tjón“.
— Mín skoðun er sú, segir
Jönsson, — að hestarmir ættu
helzt ekki að vera yngri en
fjögurra til sex vetra, og sjáif-
ur kaupi ég ekki yngri hesta
en 6, 7 eða 8 vetra. islenzku
hestarnii, sera a.ií'zt hafa upp
úti i ráttúrun u, eru svo and-
icgE vanþroska, ’.ikastir litlum
bör-unm, að þeir bíða tjón á
sáliu sinni, ef svo má að orði
komast, við það að vera fluttir
á brott í svo gerólíkt umhverfii
og hér um ræðir. Þeir ern ekki
andlega færir um að hverfa
beint úr haganum svona ungir,
filytjast langan veg og verða að
því búnu að gangast undir tamm
ingu ,þegax í stað. Við þessar
geysilegu breyting-ar missa
þeir aMan vilja, lífslöngunin
hverfur, og þeir deyja andlega.
Hestur, sem þannig hefur verið
farið með, getur aidrei orðið
góðhestur, né eiganda sínum tíi
ánægju. Þetta þurfum við 531
að hugsa um, bæði hrossakaup
menn og seijendur, ef ebki á
að eyðileggja markaðinn fyrir
íslenzka hesta erlendis .Þar að
auki ættu lika aiiir að hugsa
um þýðingu þess að selja edu-
ungis góða hesta úr landi, því
sagam af lélega hestinum er
fljótari að fré-ttast en hólið um
þann góða. Það er viðurkennt
lögmál allra viðskipta.
— Eftir striðið taiaði engimn
D-ani um íslenzka hestinn öðrra
visi en sem hiran lata, lélega og
slæma hest, sem fólk því að-
eins keypti, að það hefði elkkli
ráð á að kaupa anman hest-
Þessu er öðrra vfsi farið nú,
og ætti að geta haldizt, ef farið
er að öllra með gát. Reyndar
held ég, að markaðurinn fari
senm a@ verða mettaður, þ. e.
a. s. fyrir stórinnflutning tii
Danmerkur, en alltaí má reitona
með einhverri frambaldssöJra,
sem gætti orðið árviss, þótt hún
væri ekki í edns stórram stíi og
verið hiefur mú allra síðustu ár.
Mönnum befur ektoi komið
saman um, hver örfðg bfði fs-
tenztora hesta, sem fktttir hafa
verið héðara tíl útlarada, hvort
aftovæmi þeirra halda áfram
að vera ,4slenzk“, eða hvort
þaa tapi smátt og smátt öHram
sfnrarn eiginleikum. Við spurð-
um B-ert Jönsson nm skoðun
baras á þessu milS, og h«u« var
ekki lengi að svara:
— Isfenzkra eirakeraraán og
hæfiledtoarnir verða horfrair aS
mestu eftir tvo eða þrjá ætt-
\m JÉg vfl rökstyðja þcen
s-koðun mína með þvf, tO í
fyrasta Iagi fæðast kanrasfti M-
öld, sem uradir eðliiegum kring
umstæðum ættu ekká að fá aO
lifa, vegraa þess að þao erau ekU
nægilega heilbrigð eða sterk.
Þegar þessi folöld fæðast á
heímilum fólks, sem elsftar
þau, þau eru fjölskylduhestuv-
inra, sem ektoi má deýja, fyrr en
í fulla hnefaraa, er kMtO á
dýralætommn. Harara heldur í foð-
aldinra lífinu, bvað sem tautar
og rauiar. Þarna er ktxminn té-
legur einstaklingur, sem getnr
etoki aanað en fætt af sér anra-
ara lélegan ednstakiing, og síðaa
koil af koli. Svo er það annað,
hestamir era fæddir og upp
aldir í hesthúsum. Þeir verða
edns og gróðurhúsablóm. Þrir
era of-aldir, fóðrið er þungt i
maga, danska grasið er ékki
eins bætiefnarflct og hér en irarai
heidur hins vegar muin ffleiri
Mtaeiningar. Því verða hest-
aranir feitir, en ektoi að sama
stoapi sterkir. Eftir tvo eða
þrjá ættliði tel ég að hestara-
ir verði orðnir svo veitobyggðir,
að þeir hafi ekki þrek til þess
að bera fuUorðamn mann í heila
Mukkustund. Þeir verða orðn-
ir af veikluðum fituklumpum.
Ekki batraar þetta heldur, ef
foreldrarnir era strax i upp-
hafi lélegir einstakliragar, eins
og oft viii vera, ef ektoi er vd
valiið það, sem úr landi er seðt
Mín skoðun er sú, að íslend-
iragar eigi ekki að sélja neitt úr
landi nema geldinga. A þann
hátt er hægt að fyrirby-ggja úr-
kynjun, og þeir hestar, sem fólk
ið kaupir verða alitaf sanrair Í&-
landshestar.
— Mér finnst hér þurfa að
gera m«ára ti3 þess að hvetja
bændur tii aukinraar hrossa-
ræktar. M. a. h-efur mér komið
í hug, að inikið ætti að skyida
seljend-ur og kaupendur hrossa
að leggja hvor um sig ákvcl'na
peningáupphæð í sjóð fyrir
Framhald á bls. 15.