Tíminn - 06.07.1979, Blaðsíða 11

10
Föstudagur 6. júll 1979
Föstudagur 6. júli 1979
Heggur 1. júll (Reykjavlk)
Ingólfur Davíðsson:
Hugað að
blómum
„Sig færir heggur I fannhvítt
skraut,
nú fagna vori blóm i haga”
Trén hafa veriö lengi aö taka
viö sér I vor, og eru jafnvel ekki
fulllaufguö enn, um mánaöa-
mótin júni-júli mörg hver.
Þannig á gljáviöir talsvert langt
I land, þar til hann stendur I
fullu laufskrúöi hér I Reykjavlk.
Og enn seinni á sér eru tré og
runnar viöa I iíöröanveröu land-
inu. Sums staöar hér sjást hálf-
þroskaöir blómklasar á reyniviö
sunnan undir húsum. Heggurinn
hefur flýtt sér meira, hann
stendur sums staöar snjóhvitur
af blómum. Þaö er mikiö
skraut. Talsvert er um blóm á
ribsi, svo kannski veröur sæmi-
leg ribsberjaspretta. En hvaö
um bláber og krækiber? Berja-
sprettanfer mikiö eftir tiöarfar-
inu þegar lyngiö ber blóm á vor-
in, og nú hefur vorið veriö kalt
og hretasamt. Kannski spjarar
aöalbláberjalyngiö sig best, það
er vlöa mest af þvl I gisnu kjarri
og I brekkum þar sem snjór hllf-
ir lengi, svo aö kannski hafa
blóm þess sloppið viö verstu
vorkuldana. Sóleyjum og fiflum
bregöur ekkert viö hretin, þau
kunna þá list aö lifa i köldu
landi. Vlða er hinn fagur guli
blómalitur þeirra helsta blóm-
skrúöið núna, utan garöa. Og I
raun og veru eru fá blóm feg-
urri. Hér gefur aö llta blómvönd
hófsóleyja, sem stendur I vatni I
skrautlegri kaffikrús'. I meir en
mánaðartima hefur hófsóleyjan
myndað fagurgular rákir og
bryddingar I skuröbökkum,
Vepjulilja 12/6 1979.
meöfram lækjum og víöar á
raklendi.
Lækjarsóley heitir hún ööru
nafni, og er langskrautlegasta
votlendisblómiö á vorin. Fariö
er aö rækta I göröum útlent af-
brigöi hennar, sem ber fjölmörg
krónublöö. En sú villta islenska
er jafnfögur og þrifst vel I rakri
garðmold. Páska- og hvita-
sunnuliljur standa enn I blómi,
þó kominn sé júli, þaö er óvenju
seint. Og vepjuliljan spengilega
meö sln einstæöu hvltu eöa
brúndoppóttu blóm á stöngul-
endum. Þau horfa til jaröar og
láta sólina verma bakiö! Þið
ættuö aö biöja blómasala aö út-
vega ykkur iauka þessarar
fögru, harögeröu jurtar næsta
haust.
Hinar ljósrauöu lambagras-
þúfur eru farnar aö bregöa
ljóma á melana og holtasóley
sér um hvita litinn, ásamt
holurtinni, nú sem stendur.
Frænka holurtar — dag-
stjarnan — roðar margan garö
fagurlega, og harðgerö er hún I
besta lagi. Sumum þykir hún sá
sér um of, en vel má halda henni
I skefjum meö þvl aö klippa af
fræhlöin (aldinbaukana I tlma.
Dagstjarna er forvitnileg jurt
og hefur verið skrifuö um hana
doktorsritgerö I Svíþjóö.
Mikill úöunardæludynur hefur
heyrst i Reykjavik undanfariö I
hverju hverfinu af ööru. Er
reynt aö halda skógarmöökum
og blaölúsum I trjágróöri i
skefjum, af illri nauðsyn. Oöun
meö eitruöum lyfjum er trúnaö-
arstarf og veröur aö gæta
varúöar, loka dyrum og glugg-
um meöan úöun fer fram og
halda fólki I fjarlægð.
Aövörunarspjöld sem úöun-
armenn setja upp, skulu vera úr
haldgóöu efni, svo þau rifni ekki
eöa fjúki burt. Venjulega er
garðurinn varasamur um hálf-
an mánuö eftir úöun og ekki
neitt „barnaleiksvæöi” á meö-
an. Hllfa þarf fuglum og hreiör-
um þeirra.
Varla mun nauösynlegt aö
úöa hvern garö árlega meö
sterkum lyfjum. Smáfuglar og
ungar hafa alloft beöiö bana viö
ógætilega úöun. Of marga unga
hremma lausagöngukettir. Þeir
eru ekki allir eins og hvlti kisi,
sem mikið var hlegið aö. Hann
læddist klókindalega aö fuglun-
um, en þegar taka skyldi
„hremmistökkiö” biluöu taug-
arnar, svo aö kauði rak jafnan
upp ámátlegt mjálm — og þá
flaug auövitaö fuglinn.
gróður og garðar

Hofsóley 25/6 1979
Bókaútgef endur
komnir yfir mörkin
í auglýsingakostnaði
A aöalfundi Félags Isl. bóka-
útgefenda, sem haldinn var I
siðasta mánuöi flutti Þröstur
Ólafsson framkvæmdastjóri
Máís og Menningar meöal
annars erindi sem hann nefndi
„bækur og auglýsingar”. Þar
sem ýmsum mun þykja þetta
timabært ihugunarefni.svo mik-
ill vöxtur sem hlaupið hefur I
bókaauglýsingar hin siöari ár,
skal hér drepið á helstu atriðin i
erindi Þrastar.
1 erindi slnu fjallaði hann um
þrjár hliðar þessa viöfangsefn-
is. 1) Hina efnahagslegu hliö,
sem snýr að útgefendum, 2)
Hugsanleg áhrif nútima auglýs
ingatækni á val útgefenda á
bókum, og 3) Hugsanleg áhrif
nútlma auglýsingatækni á bók-
menntasmekk þjóöarinnar,
einkum barna.
Hagfræöin segir, aö viö á-
kveðnar aöstæöur breytist hefð-
bundin verðsamkeppni I auglýs-
ingasamkeppni. Þetta á einkum
við þegar nokkrir stórir aðilar
ráða feröinni á markaönum.
Segja má, aö mikil og kostnaö-
arsöm auglýsingasamkeppni I
sömu vörutegund sé einkenni á
markaði þar sem verösam-
keppni er litil og samhliða þvi
gætir þeirrar tilhneigingar
stjórnenda aö taka sifellt meira
tillit til markaðsþarfa, en minna
til eölis framleiöslunnar, svo
sem gæöa.
Ofangreind lýsing á nokkuö
vel við islenskan bókamarkað.
Hér eru 5-6 stór útgáfufyrirtæki,
sem ráöa um 75-80% af mark-
aðnum. Um verðsamkeppni
milli islenskra bókaútgefenda
er ekki aö ræða, þó að barna-
bækur séu nokkur undantekning
aö þessu leyti, Samkeppni
þeirra á milli á sér einkum staö
á vettvangi auglýsinga, en nær
þó einnig til fjölbreytni I vali.
Auglýsingastriö bókaútgef-
enda er rekið af miklu kappi og
harðfylgi I einn mánuö á ári, en
slöan er logn og bllöa I ellefu
mánuöi. Oft heyrist sagt, að al-
menningi ofbjóöi skrumiö og
veiöiaöferöir bókaútgefenda.
Hér skal ekki lagður dómur á
það, heldur vikiö aö hinu, hvort
auglýsingastrlöiö sé að leiöa'
bókaútgefendur I fjárhagslegar
ógöngur, sé aö veröa baggi i
staö þess aö vera lyftistöng.
Svo enn sé vitnað i hagfræö-
ina, telur hún aö um útgjöld til
auglýsinga gildi lögmál dvín-
andi afrakstrar, sem segir, að
auglýsingar auki tekjur fyrst i
stað hlutfallslega meira en út-
gjöldum nemur, en aö þetta
snúist viö eftir að ákveðnu há-
marki er náð. Tímabært er aö
spyrja hvort islenskir bókaút-
gefendur hafi ekki náö þessu
marki. Grunur minn er aö svo
sé og aö sum forlög séu jafnvel
komin yfir markiö og myndu
bæta afkomu sina með því að
draga úr auglýsingakostnaði.
Ekki mun fjarri lagi aö áætla
hlutfall stærstu forlaganna 10-
inleika að ýta undir breytingar
á sjálfri bókargerðinni og nán-
ast skipa fyrir um eöii vörunn-
ar — bók. Ef ég sem útgefandi
myndi taka beina stefnu á söl-
una, hlyti ég að velja útlit og
innihald eftir auglýsingahæfni
bókanna, enda er það hún sem
mestu máli skiptir þegar bókin
er komin á uppboðsmarkað
auglýsingamennskunnar. Þaö
gildir ekki hvaö sist um
sjónvarpsauglýsingar. Sjón-
varpið er tæpast gagnlegur aug-
lýsingamiðill nema hægt sé að
nýta sér tæknilega yfirburöi
erindi Þrastar Olafssonar
um bókaauglýsingar
Þröstur ólafsson
15% af veltu. Einhvers staöar
þykist ég hafa lesið, aö sam-
bærilegar tölur fyrir nokkur
stór forlög I Vestur-Þýskalandi
séu 4-7%.
Auövitaö er sá valkostúr út I
hött aö hætta að auglýsa. Ein-
staka bækur þarf ekki aö aug-
lýsa, þær selja sig sjálfar. Aðrar
veröa aö fá sérstaka sjokkmeö-
ferö I sjónvarpi til aö nokkur
maður llti viö þeim. En umfram
allt veröur að auglýsa bækur til
að þær haldi hlut sinum gagn-
vart öðrum vörum eins og t.d.
hljómplötum.
En vikjum þá aö annarri hliö
þessa máls. Aö hve miklu leyti
ákvarðast val útgefenda af aug-
lýsingahæfni bóka frekar en t.d.
bókmenntalegu gildi þeirra?
Markaösþarfirnar hafa þá eig-
þess, sem er þátttaka áhorfenda
i myndrænni atburðarás. Bækur
sem auövelt er að umbreyta I
myndrænt form, eru annað
hvort hreinar myndabækur eöa
byggjast upp á æsilegri og við-
buröarlkri frásögn.
Ef litiö er á islenska bókaút-
gáfu siðastliðinna 15 ára, eöa
nokkurn veginn þann tlma sem
islenskt sjónvar p hefur starfað,
þá eru þær bækur fáar, sem út
hafa komið á þessu timaskeiöi
og telja má til mikilla ritverka
eða heimsbókmennta, ekki sist
ef tlminn milli striða eöa fyrstu
árin eftir striö er tekinn til viö-
miöunar. Þetta er ekki vansa-
laust, þvl að klasslsk verk eru
stolt hvers bókaútgefanda og
menningarleg nauðsyn hverri
þjóð.
Þessa bókmenntalegu hnign-
un fæ ég ekki útskýrt á annan
hátt en að markaðurinn — eöa
sölumennskan — hafi sett mark
sitt á bókaval útgefenda, þvi
lesendahópur hasarbókmennta
er stærri en fagurbókmennta og
þvl ábatasamari.
Að endingu skulum við athuga
lesandann. Geta auglýsingar og
væntanlegar afleiöingar þeirra
á bókaframboö i landinu breytt
bókmenntasmekk lesandans og
vibhorfum til bóka?
Viö höfum hér að framan leitt
aö þvi llkur, aö auglýsingar geti
haft áhrif á útgáfufyrirætlanir
forleggjara. En þaö er siöur en
svo markmiö þeirra. Þeirra
hlutverk er að vekja kauphvöt
og beina fúsum kaupendum inn
á „réttar” brautir. Þær reyna
aö taka valið af væntanlegum
kaupanda — gera hann ómynd-
ugan og tæla hann tii aö kaupa
bók A I staðinn fyrir bók B, án
þess að kaupandinn geri á þeim
raunhæfan samanburö.
En geta auglýsingar breytt
smekk? Ég dreg þaö mjög I efa.
Þær einar megna trauöla að búa
til nýjan smekk. Þær breyta
ekki verðmætamati — eöa búa
til skoðanir. Þær byggja alltaf á
smekk eða skoðunum, sem eru
fyrir hendi I landinu. Þær ganga
út frá rikjandi skoðunum,
styrkja þær og útbreiöa. 1 þvi
liggur skaösemi þeirra. Þær al-
hæfa útfrá þvi sem er, þær
reyna að troöa algengustu skoö-
unum inn á sem flesta og fletja
út blæbrigöi og mismun i hátt-
erni og viðhorfum. Þær hafa
sterka tilhneigingu til aö þurrka
út allan gæöamun meö oflofi og
skrumi á lágkúruna. Fólk á
þannig erfiöara meö að finna
perlurnar I sorpinu. En það er
með smekkinn eins og tunguna
hjá þeim kjaftaglöðu, hann þarf
að halda sér við — vera I þjálfun
eins og sagt er. En þetta riður
ekki baggamuninn, þótt slæmt
sé. Þetta breytir engum smekk,
a.m.k. ekki meöan út koma
meðal þjóöarinnar læsilegar
bækur. Skaölegast er þetta
gagnvart börnum, sem móta
sinn smekk og viðhorf viö lestur
bóka strax I barnæsku. Ef æsku-
lýðurinn fær ekki góöar og
vandaöar bókmenntir til
aflestrar strax við fyrsta lestur,
þá vofir yfir sú hætta aö þau
veröi ólæs á góöar bókmenntir.
Auðauglýsanlegar barnabækur
fara ekki endilega saman viö
góöar og þroskandi barnabæk-
ur. Sá lygni, tæri en átakalitli
skáldskapur, sem bestur hefur
veriö ritaður, hentar illa byssu-
fretum I sjónvarpsstrlöi.
í okkar islenska samfélagi
lifa bækur og auglýsingar
flóknu og afarviðkvæmu sam-
lifi, og gildir þá einu hvort litiö
er á málið rekstrarlega eöa bók-
menntalega. Þetta er staö-
reynd, sem fylgir þeim tlmum,
sem viö lifum á, óháö þvi hvort
okkur llkar þessi sambúð eður
ei.
'S ♦£>*

Auglýsingaflóöiö fariö úr böndum
11
Kolbeinsey mæld
nyrsta grunnlínupunkt
landhelginnar
AM — í siöasta tölublaöi
Sjávarfrétta er sagt frá þvi að
varöskipsmenn af Ægi hafi
gengið á land I Kolbeinsey og
mælt hæö og flatarmál eyjar-
innar, sem er eins og menn vita
grunnlinupunktur land-
V^nyrsti
helginnar.
Kom I ljós aö stærö eyjarinnar
varsem hér segir: Frá noröri til
suöurs 37 metrar, frá vestri til
austurs 25 metrar og mesta hæö
yfir sjó 5 metrar.
Gróöur eyjarinnar reyndist
ekki mikill, þar sem mestur
hluti hennar eru sæbaröir klett-
ar, en sums staöar örlaöi þó á ^
grænni slikju, en ekki unnt aö"
greina hvort þar var um að
ræöa mosaflóka eöa grastó.
Skipherra á Ægi, sem tók þátt
I þessari mælingu, er Siguröur
Arnason.
ot? udn
Byggöur á grind meö 65 ha. tvlgengisvél (Gamla Saab-vólin)
Gormar á öllum hjólum
og billinn því dúnmjúkur
i holum og eiginleikar
bilsinsJLlausamöl
eru frábærir.
Billinn er framleiddur í EISENACH hinni
háþróuðu og heimsfrægu borg lista og
menningar þar sem bilar hafa verið
framleiddir frá aldamótum.
Eigum aðeins örfáa bíla til afgreiðslu strax.
Dragið ekki aö panta bil - Hafið samband viö sölumenn okkar
TRABANT/WARTBURG UMBÖÐIÐ