Ísafold - 15.09.1894, Blaðsíða 2

en þegar hann kemur frá embættisborðinu
befir hann: menntunina, eptir dugnaði og
hæfileikum, jafnvel nokkrar skuldir og
hamingjuvonina, að hlutur hans kunni ein-
hvern tima að koma upp fyr eða siðar
við ryrðarembætti.
Nú eru eins og kunnugt er, veittar 5—
6000 kr. árlega úr landssjóði í námsstyrk
handa lærisveinum við lærða skólann,
auðvitað í þeim tilgangi, að fátækum efn-
ispiltum verði fyrir það auðið að halda
áfram námi sinu, enda mun fje þetta yfir-
leitt veitt svo sanngjarnlega, sem hægt er,
og sem næst tiigangi sínum. Það er ekk-
ert höfuðatriði, þótt sumum kunni að sýn-
ast, að þessi piltur ætti að fá dálítið meiri
námsstyrk en annar. Slíkt er fullkomlega
eðlilegt og þarf ekki að koma af því, að
nein hlutdrægni hafi átt sjer stað. Kenn-
arar og stiptsyfirvöld þekkja misjafnlega
kjör lærisveinanna, og fjárhaldsmennirnir
eru misjafnir að halda fram hag þeirra.
Auk þess er alls ekki víst, að þeir, sem
þykjast settir hjá, sjái betur í þessu efni
heldur en þeir, sem úthluta fje þessu; það
getur jafnvel verið þvert á móti.
Það eru nú orðnar skiptar skoðanir um
hvort þessi styrkur sje yfir höfuð hyggi-
legur eða nauðsynlegur, eða þá í þeim
mæli, er nú er hann og hefir verið.
Þeir, sem halda því fram, að nauðsyn-
legt sje að veita námsstyrk þenna, hinar
svonefndu »ölmusur«, segja, að yrði þeim
hætt, mundu ýmsir fátækir og efnilegir
lærisveinar alls ekki geta komizt í gegn-
um skólann og gætu því annaðhvort ekki
byrjað á skólanámi, eða yrðu að hætta við
það í miðju kafi, og af því leiddi aptur,
að lærða skólann mundu ekki sækja nema
synir efnaðra embættismanna og auðmanna
af öðrum stjettum, og með því mundi
myndast nokkurs konar embættisaðall í
landinu. Með því móti yrði átt á hættu,
að efnilegustu menn landsins kæmust aldrei
til manns. Eptir því ættí enginn að verða
maður nema hann yrði embættismaður!
Það er auðvitað mjög æskilegt, að haf'a
skynsama og efnilega embættismenn, og
því skal engan veginn neitað, að þeir
kynnu að verða að tiltölu færri, ef ölmus
urnar væru numdar í burtu. Aptur á
móti er þess ekki gætt, að það er ekki
síður nauðsynlegt, að efnilegir menn velj-
ist í bænda stöðu, því þeir eru þó lands-
ins stólpar,og það getur alls ekki verið æðsta
hugsjón vor, þegar um framfarir landsins
er að ræða, að allir efnilegustu mehn þjóð-
arinnar verði embættismenn. Mætti ekki
með jafnmiklum rjetti segja, að æskilegt
væii, að vjer fengjum fleiri efnilega menn
í bænda röð? Þá mætti að minnsta kosti
vonast eptir því, að völ væri á efnilegum
bændum til þingsetu, en þá vilja sumir
nær eingöngu hafa á þingi. Auk þess er
aðgætandi, að,sem betur fer, er nú orðið
hægt að afla sjer dágóðrar fræðslu, og
miklu ódýrari en með því að ganga í
latínuskólann, og það þeirrar fræðslu, sem
í raun og veru samsvarar betur kröfum
tímans. Þótt fræðsla sú, er t. d. Möðru-
vallaskólinn veitir, sje minni en við gagn-
fræðaskóla í útlöndum, þar sem námstím-
inn er 4—6 ár, veitir hann þó undirstöðu
undir nægilega þekkingu fyrir hvern mann
hjer á landi, sem ekki ætlar að verða em-
bættismaður, en kostnaðurinn miklu minni.
Til að sýna, að það sje ekki gripið úr
lausu lopti, að fjöldi lærðra manna hjer á
landi sje orðinn æði-mikill, má taka það
fram, að á árunum 1880—1893 haf'a alls
útskrifazt 225 stúdentar úr lærða skólanum
eða nokkuð fleiri en embætti eru til á
öllu landinu. Keyndar má ganga að því
vísu, að einhverjir þessara stúdenta týnist
á einhvern hátt úr tölunni frá embættis-
prófl. En þeir verða þó engan veginn
fleiri en svo, að auðsætt er, að jafnmikil
viðkoma lærðra manna er ekki æskileg
eða heppileg, eins og nú hagar til.
þykkvabæjarskólinn og þykkbæingar.
Eins og mörgum mun kunnugt, var settur
barnaskóli á stofn í Hábæ i Ashreppi í Rang
árvallasýslu fyrir tveimur árum síðan. Þessari
skólastofnun hefir verib nákvæmlega lýst í
blöðunum, og sýnist því eigi þörf' á að end-
urtaka það hjer. I skólanum hefir verið kennt
tvo næstliðna vetur f'rá byrjun okt. til marz-
mánaðarloka, 20—26 nemendum hvorn vetur,
og hafa kennslugreinar verið hinar sömu, sem
almennt eru kenndar í barnaskólum. Kennsl-
an hefir verið enduð með opinberu prófi í við-
urvist tveggja prófdómenda, er skólastjórnin
hefir til nef'nt, og hafa þeir lokið lofsorði á
framfarir nemendanna.
Sökum þess, að skólinn nýtur styrks af
sýslusjóði Rangárvallasýslu, þá virtist skóla-
stjórninni vel við eiga, að aðrir hreppar sýsl-
unnar en sá, sem hann stendur í, nytu skóla-
stofnunarinnar, og gerði hún því hinum hrepp-
unum það tilboð á næstliðnu haustþað senda
að minnsta kosti 10 börn í skólann hvern vet-
ur framvegis meðan skólinn nýtur sýslijsjóðs-
styrksins.
Þegar litið er til anda og stefnu nútímans,
þá getur engum annað til hugar komið, en
þessu tilboði skólastjórnarinnar hafi verið
sinnt með mestu ánægju, einkum þegar þess
er gætt, hve menn almennt kvarta yfir, hve
lítinn arð umgangskennslan heri, samanborin
við þann kostnað, sem hún hefir í för með
sjer. Þó verða kennararnir eigi sakaðir um
slíkt, heldur veldurþví óhaganlegt fyrirkomu-
iag og of stór verksvið, með mörgu fleiru.
En því er alls ekki að hrósa, að tilboðið
hafi verið vel notað; en hvað því veldur. er
bágt að segja. Jeg vil eigi geta þess til sýslu-
búa minna, að þeir sjeu almennt of áhugalitlir
með menntun og menningu æskulýðsins, ! því
það væri, ef til vill, eigi rjett, að sletta þeim
slíku í nasir. Hitt mun það heldur vera, að
of margir hafi þá skoðun á Þykkvabæjarskói-
anum, að börnum sje ekki komandi fyrir í
hann á meðan þau stunda skólanám, sökum
óþrifnaðar og vesaldóms. Það er víst, að
Þykkvibærinn hefir verið í litlu áliti frá eld-
gamalli tíð, og hefir það, et' til vill, haf't við
einhver *rök að styðjast í fyrstu ; en það er
eins með Þykkvabæinn og þann einstakling,
sem almennt hefir verið tekinn f'yrir, til þess
að troða niður af' honum skóinn, að hann á
sjer lítillar uppreistar von, enda þótt hann
leitist við á allar luudir að ryðja sjer braut
til menningar og manndáða.
Eins og það er víst, að Þykkbæingar sýna
með vaxandi manndáð, dugnaði, hýbýlabótum,
hreinlæti og sparsemi, að þeim þykir mál til
komið, að hrista af' sjer óhróðursokið, eins
ætti oss líka að vera það bæði ljúft og skylt,
að unna þeim opinbers bróss fýrir framíarir
og vaxandi menning í mörgum greinum, sem
þeim að mínu áliti hefir verið of lengi synj-
að um.
Jeg hef nú kynnt mjer ýtarlega alla bú-
skaparhætti Þykkbæinga og umgengni þeirra
utan bæjar og innan, og get með gleði vitnaö
það, að þeir standa alls eigi að baki, heldur
framar mörgum í ýmsu tilliti, t. d. dugnaðý
nýtni, sparsemi, þrifalegri umgengni og snotri
hýsingu. Þeir eru mikið viðfeldnir og gest-
risnir langt fram yfir það, er eíni þeirra leyfa,
sem hjá mörgum eru ærið smá. Eins má
geta, sem er þeim til mikils sóma, og einkennir
Þykkvabæinn frá flestöllum þorpum, jafn-
þjettbygðum, sem sje, hve laus hann er við-
allt sveitarþvaður og palladóma. Enda þótt
Þykkbæingar megi að sumu leyti fremur telj-
ast börn hins gamla tíma heldur en hins nýja,
sjerstaklega í því, hve kostgæfilega þeir hafa.
guðsorð um hönd, bæði í kirkju og heimahús-
um, þá hygg jeg, að enginn geti með góðrl
samvizku lýtt þá fyrir slíkt; miklu fremur
ætti hin uppvaxandi kynslóð að taka sjer
slikt til fyrirmyndar og láta sjer enga lægingu
þykja.
Af því, er jeg hefi nú sagt um Þykkbæinga,
getur mönnum víst skilizt, að jeg þekki eigi
neitt þeim viðkomandi, er geti hamlað mönn'-
um frá að koma börnum fyrir hjá þeim yfir
kennslutímann; enda hefir eigi annað heyrzt,
en að þeir hafi verið mjög vel ánægðir með
liðan barna sinna, sem hafa komið þeim fyrir
í Þykkvabænum næstliðinn vetur, og hafa það'
þó verið mjög merkir bændur flestir þeirra,
Eigi hygg jeg heldur, að fæðiskostnaður barn-
anna geti hindrað menn frá að nota skólann,
þar sem Þykkbæingar selja það eigi nema
36—40 aura um daginn; enda mundu þeir-
fúsir á aö matbúa fýrir börnin, ef þess værii
óskað fyrir, sanngjarnt endurgjald. Hvergi
mun hægt að fá jafnódýra kennslu sem i
Þykkvabæjarskóla, því hvert barn fær hana
fyrir einn eyri um kl.tímann. Eun fremur
mætti mönnum að skiljast það, að föst skóla-
kennsla gerir meira gagn en umgangskennsla,
sje kennarinn að nokkru nýtur; en kversu
gagnlegur Þykkvabæjarskólakennarinn er, á
það skal jeg engan dóm leggja. Þjer, sem
viljið fræðast um slíkt, skuluð reyna
hann og prófa framvegis. Þjer, sem hafið
óskað eptir, að fá hann fyrir umgangskenn-
aia, komið þjer börnum yðar i skólann tilí
hans; hann mun og reynast yður gagnlegur til
þess að útvega þeim góða verustaði yfir
kennslutimann.
l9/s ’94. N. Þórðarson.
Alþýðastyrktarsjóðir. Af 183 sveit-
arfjelögum á landinu, er hvert á að eiga.,
sinn alþýðustyrktarsjóð samkvæmt lögum,
11. júlí 1890, ávaxtaðan í Söfnunarsjóðþ
íslands, höfðu 21 ekkert í hann lagt í árs-
lok 1892, samkvæmt skýrslu í Stjórnartíð.
Hin 162 áttu þá öll dálítinn sjóðvísi, 3
króna höfuðstól minnst (Grímsey) og 334
kr. 60 a. mest (Reykjavíkurkaupstaður); 26
eitthvað á annað hundrað, meira eöa minna
og eitt á 3. hundrað (219 kr., Yopnafjarð-
arhreppur).
Eptir fyrnefndum lögum á fyrstu árin
10 eptir að sjóðirnir eru stofnaðir allt ár-
gjald til þeirra að leggjast við höfuðstól-
inn og sömuleiðis allir vextir, en frá þeim
tíma að eins hálft árgjaldið og hálfir vext-
irnir, en hinn helmingurinn af hvorutveggja
úthlutast árlega heilsulitlum eða ellihrum-
um fátæklingum, sem heimili eiga í sveiÞ
arfjelaginu og ekki þiggja sveitarstyrk,
sjeu þeir eða hafl verið einhvern tíma í
vist eða lausamennsku.