Ísafold - 05.11.1904, Síða 1

X emnr út ýmist einn sinni eöa
tvisv. í vikn. VerÖ árg. (80 ark.
minns t) 4 kr., erlendis 5 kr. eBa
l1/, doll.; borgist fyrir miÖjan
’úlí (erlendis fyrir fram).
SAFOLD.
Uppsögn (skrifleg) bnndin viÖ
áramót, ógild nema komin sá til
útgefanda fyrir 1. október ogkaup-
andi skuldlaus við blaðið.
Afgreiðsla Austurstrœti 8.
XXXI. árg.
JtuúUétóJíaAýaAMv
i. 0. 0. F. 86IIII81/,
Augnlœkning ókeypis 1. og 3. þrd. i
iiverjnm mán. kl. 2—3 i spltalannm.
Forngripasafn opið á mvd. og ld 11 —12.
Hlutabankinn opinn kl.10—8 og G'/a—7*/2.
K. F. U. M. Lestrar- og skrifstofa op-
Sn á bverjnm degi kl. 8 árd. til kl. 10 siðd.
Almennir fnndir á hverjn föstudags- og
•snnnndagskveldi kl. 8*/„ siðd.
Landakotskirkja. önðsþjónusta kl. 9
og kl. 6 á hverjum helgum degi.
Landakotsspítali opinn fyrir sjúkravit-
jBndnr kl. 10’/2—12 og 4—6.
Landsbankinn opinn hvern virkan dag
kl 11—2. Bankastjórn við kl. 12—1.
Landsbókasafn opið hvern virkan dag
kl. 12—3 og kl. 6—8.
Landsskjalasafnið opið á þrd., fimtnd
»g ld. kl. 12—1.
Tannlœkning ókeypisiPósthússtræti 14b
I. og 3. mánud. hvers mán. kl. 11—1.
Gufub. Reykjavik fer upp i Borg-
arnes 10. og 19. nóv., 6. ogj.15. des.
•kemnr við á Akranesi i ^hverri ferð
Snðnr (til Keflavikur o. s. frv.) fer hún 23.
og 28. nóvbr., og 20. des.
gg* Fer alt af kl. 8 árdegis.
Leikfélag Reybjavíkur
leikur á morgun.
Gestina í suinarleyfinu og
r’yrirgefið þér, í síðasta sinn.
tS’ Sjá götuauglýsingar.
Stórtíöindin.
Guð varðveiti mig fyrir vinum mín-
um; óvinum mínum vara eg mig á sjálf-
ur.
Svo má ráðgjafinn segja.
Nú láta þeir, vinirnir, hann hafa sagt
í ritsíma-átinu um daginn, að hógómi
væri að gera neitt úr því, hver ritað
hefði á hornið á tilkynning konungs til
sín um, að hann hefði kjörið sig (H.
H.) að Islandsráðgjafa, hvort heldur for-
•rætisráðgjafinn eða aðrir.
En þetta g e t u r maðurinn alls ekki
hafa sagt.
Hann væri þá annaðhvort svo
mikið barn í lögum, að óhæfur væri til
að gegna nokkuru embætti, livað þá held-
ur því sem æðst er á landinu og á-
byrgðarmest.
E ð a þá að hann segði þetta til að
blekkja lýðinn, sem er jafn-óhugsandi.
Allir vita, að nafnið á h o r n i n u er
það sem ábyrgðina ber á skipun ráð-
gjafans, eins og á öðrum lögmæltum
gjörðum konungs, en hann, konungur
alls enga. Það er hann, forsætisráðgjaf-
inn, sem þar hefir traðkað stjórnlögum
vorum, en konungur ekki, því hann er
ábyrgðarlaus. Þetta vita allir, og eins
hitt, að hinn þannig skipaði ráðgjafi,
H. H., hefir brotið stjórnarskrá vora
með því að taka á móti þannig vaxinni
skipun eða skipunarleysu í embættið og
þjóna því með slíkri heimild eða heim-
ildarleysi, réttara sagt.
Ráðgjafinn getur því alls ekki hafa
sagt þetta. Þeir skrökva því á hann
blátt áfram, vinirnir, í aðgæzlulausri á-
Reykjavík laiigardaginn 5. nóvember 1904
71. blað.
kefð í að bæla niður sannleikann í þessu
máli og leiða lyðinn í villu, gera hann
andvaralausau um sín helgustu réttindi,
landsréttindin.
Þá er því næst að minnast á stór-
t í ð i n d i n sjálf, þetta sem ráðgjafinn
á að hafa við sama tækifæri haft eftir for-
sætisráðherranum danska, með þeim for-
mála, að óhætt væri að hafa það eftir
sér, — yfirlysingin svo nefnd um, að
hann, Deuntzer, ætlaðist ekki til, að
íslandsráðgjafinn færi frá, þótt ráð-
gjafaskifti yrði í Danmörku.
Þetta gera þeir, vinirnir, að stórtfð-
indum, óvæntu fagnaðarefni fyrir oss.
Fyr má nú vera lítilþægni, auðm/kt
og undirgefni.
Það e r þó skrítið, að gera þ a ð að
óvæntu fagnaðareftii, aðdáanlegri náð
hins danska ráðaneytis, sem alla tíð
hefir verið gengið að vísu og sjálfsögðu
af b á ð u m stjórnbótarflokkum vorum,
n e m a þá stundina, er stjórnarflokkur-
inn, sem nú er, barðist fyrir stjórnlaga-
banni gegn því, að íslands-ráðgjafinn
ætti sæti í ríkisráðinu, og hélt þ á
fram þeirri kenningu því til stuðnings,
að ella yrði hann samferða dönsku ráð-
gjöfunum úr embætti og í. Fram-
sóknarflokkurinn hefir alla tíð haldið
hinu fram, og stjórnarflokkurinn hefir
verið þar alveg á sama bandi upp frá
því er hann hafði á sór endaskifti og tók
til að berjast fyrir því, að stjórnar-
skráin hefði inni að halda s k i p u n um,
að ráðgjafi vor sæti í ríkisráðinu.
Þetta samræmi milli flokkanna kem-
ur hvað ákveðnast fram í nefndaráliti
neðri deildar í fyrra, undirskrifuðu af
mönnum úr báðum flokkum, en skrá-
settu af — Hannesi Hafstein.
Þar segir svo um stöðu Islands-
ráðgjafans eftir hinni nýju stjórnarskrá:
»Hann verður laus við flokkaskifting-
ar og s t j ó r n a r s k i f t i í Danmörku,
en stendur og fellur með fylgi þvi,
sem hann hefir á alþingi og á íslandi«.
Hver eru þá stórtíðindin, hið óvænta
fagnaðarefni 1
Sýnilega ekki annað en það, að þarna
hefir danska stjórnin lofað af náð sinni
e i n u orði að standa af því, sem henn-
ar útvaldi fyrsti íslands-ráðgjafi sagði
sem þingmaður og flokkshöfðingi.
Kenninguna um tilhögun á skipun
hans ónýtti hún óðara meðal annars.
Hana rífur hún sundur orðalaust og
fleygir henni framan í hann sjálfau, —
lætur hann sjálfan lýsa hana tóma
markleysu með því að gerast ráðgjafi
þvert ofan í hana.
Það er ekki nóg, að hann gerir sér
þá meðferð að góðu, heldur hefir hún
skapað í hann svo mikla auðsveipni, að
hann ræður sér ekki fyrir feginleik og
mikillæti, er hin setningin, e i n setning
í stjórnbótarskjalinu hans hátíðlega, fær
að standa í orði kveðnu að minsta kosti
og að svo komnu.
Og vinirnir verða jafn-gagnteknir af
feginleik og undrun og aðdáun yfir
náðinni dönsku. Þeir hrópa hrifnir í
anda af fjálgleik :
Deuntzer er Deuntzer, og Hannes
Hafstein er hans spámaður !
Af óíriðinum, m. m.
Rússar skjóta enska
botnvörpunga í kaf.
Aðfaranótt fyrra laugardage, 22. þ.
m., varð sá óekiljanlegi atburður suð-
ur í Englandshafi, að evonefndur
Eystrasaltsfloti Rússa, er þar var á
ferð áleiðis austur í Kyrrahaf, ræðst á
enska botnvörpunga frá Hull, er lágu
þar á fiski, með fallbyssuskothríð, sem
stóð nær hálfa stund og sökti einum
þeirra (Crane), en stórskemdi aðra
tvo (Moulmein og Mino). Bjargað
var skipverjum flestum af Crane,
en mjög sárum. Skipstjóri og stýri-
maður höfðu fallið — lágu höfuðlaus-
ir á þilfariuu. Sextán göt voru á
skrokkinum á Mino, eftir skotin frá
RÚ88um.
Eftir þetta þrekvirki, sem talið er
eins dæmi BÍðan er víking lagðist nið-
ur, hélt rússneski flotinn áfram sína
leið, 13 orustudrekar og mörg smærri
skip, og sást síðast til hans vestur úr
Englandssundi fyrra sunnudag.
Rússakeisari símritaði Játvarði kon-
ungi, að sér þætti þetta mikið illa
farið, og hét bótum fyrir, þegar búið
væri að ranusaka, hvernig á þessu hefði
staðið, — sem getur dregist nokkuð.
Bretar heimta tafarlausa fyrirgefning-
arbón, fullar skaðabætur, sökudólgum
hegnt og að stjórnin rússneska ábyrg-
ist, að brezkir þegnar verði ekki fyrir
öðru eins aftur. Rússar þybbast fyr-
ir um 2 síðari atriðin. þeir bjuggust
til að hafa herflota sinn viðlátinn,
Bretar, hvað sem í skærist. þeir ráð-
gera að smia flotanum rússneska aft-
ur, ef stjórnin í Pétursborg láti ekki
undan.
Samskot byrjuð á Englandi handa
þeim, er fyrir skaða höfðu orðið, og mun-
aðarleysingjum eftir hina föllnu. Kon-
ungur fyrstur, 200 pd. sterl., og drotning
100; hún var nýkomin heim frá
Khöfn.
þeir voru 29 eða 30, er sárir höfðu
orðro á botnvörpuskipunum ensku,
þar af 6 hættulega.
Miðvikudag næstan eftir, 26. f. m.,
komu 4 hinna rússnesku vígdreka og
1 flutningaskip inn á höfn í Vigo á
Spáni vestanverðum. þeim var bann-
að þar að dveljast eða birgja sig að
neinu. Aðmírállinn rússneski kvað
skip sfn hafa bilað eitthvað og hann
því leitað þar neyðarhafnar. þar er
haft eftir einhverjum hinna rússnesku
liðsforingja, Keretelli fursta, að þeir
hafi hitt fyrir í Englandshafi 8 tund-
urbáta, er Japanar hafi aflað sér á
Englandi og látið hafa á sér botn-
vörpunga gervi, en verið raunar ætlað
að granda rússnesku herskipunum
með tundurkólfum eða sprengiduflum,
er þeir stráðu fyrir herskipin. þessir
tundurbátar hafi umkringt flutninga-
skipið Amadul, sem var í fararbroddi,
og ekki gegnt því, er Rússar skoruðu
á þá með merkjum, »ð hafa Big á
brott eða segja til þjóðernis síns,
heldur gerst enn nærgöngulli. því
næst heyrðist fallbyssuskot frá ein-
hverjum tundurbátnum, og þá svöruðu
Rússar á sömu leið. þessi saga segja
Bretar að hljóti að vera annaðhvort
tómur tilbúningur eða hræðsluhugar-
burður einn. Hugarburðurinn er þó
ekki fortakandi, eftir því sem haft er
eftir yfirmanni á Beskytteren, varð-
skipi Dana við Færeyjar, kommandör
Scheel. Hann kom til Leirvíkur á
Hjaltlandi skömmu síðar á leið frá
Khöfn, kvaðst hafa séð til rússneska
flotans, og að gengið hefði kvitcur um,
áður en hann lagði á Englandshaf,
að þar eða annarsstaðar á leiðinni
mætti hann búast við fyrirsát jap-
anskra tundurbáta í líki enskra botn-
vörpunga.
Skipverjarnirjg brezku, sem fyrir
skakkafallinu urðu, segja svo frá, að
rússneski flotinn,fhafi verið í tvennu
lagi, og hafi fremri deildin synt hægt
gegnum fiskiskipaþvöguna ensku, þar
á meðal aðmírálsskipið, en beygt síð-
an út af leið til vinstri handar, staldrað
við og gefið merki eftri flotadeildinni, er
þá bar að. Sú brá við eftir merkinu
og raðaði sér umhverfis fiskiskúturnar
ensku, sem höfðu botnvörpurnar útí, og
brugðu yfir þær rafljósgeislaflóði hátt
og lágt. Fiskimenn héldu, að þarna
ætti að þreyta^hertamningarleik á sjó,
og þótti gaman.||jgþeir§höfðu!verið að
gera að fiski á þilfarinu, en hættu
verki og fóru að horfa á þetta. En
þá dynja á þeim skotin. þeir segja,
að Rússar hafi hlotið að sjá glögt við
rafljósið, hvað þeir voru að gera, enda
verið mjög nærri; segjast hafa séð
nærri framan í andlitin á rússnesku
dátunum.
Vitanlega þarf mikla stillingu til
þess, að ekki verði bál úr svona við-
sjálum neista. En oft hefir Breta-
stjórn sýnt, að hana hefir hún til að
bera.
Létt var bardaganum mikla í Mand-
sjúríu, fyrir sunnan Múkden. Hafði
staðið 11 daga. Japanar gáfust upp
við að reka flóttann Rússa, vegna
þreytu og mannfalls. Bjuggust Rúss-
ar enn til varnar, áður þeir léti borg-
ina Mukden, og bíða liðsauka. Hinir
draga og að sér lið sem óðast. þeir
höfðu dysjað meira en 13 þús. lík
rússnesk á vígvelli. Enskur fregnrit-
ari fullyrðir, að fallið hafi af Rússum
full 14 þús., en nær 50 þús. óvígir af
sárum. Japanar kannast við, að þeir
hafi mist 34—35 þús., er fallið hafi
eða orðið óvígir; þar af 8,30Q fallnir.
Eftir því hefir manntjón f orustu
þessari numið nær 100,000.
Annað mesta manntjón í einni or-
ustu á síðari öldum er mælt að verið
hafi við Borodino 1812, er Napoleon
fór hallokaj fyrir Rússum. það hafði
numið 75,000, er saman er lögð tala
fallinna manna og óvígra af hvorum-
tveggja, Rússum og Frökkum.
Port Arthur enn óunnin fyrir viku,
29. f. m. Haft eftir Kfnverjum, að Jap-