Ísafold - 31.05.1913, Blaðsíða 4

174
I SAFOLD
33
selur
____ irjátíu og
jrjá aura
verzlunin EDINBORG
pundið af ágætum TVÍBÖKUM.
Býður nokkur betur!
Notið vatns- og víndaflið til rafmagnsframleiðslu.
Allir kaupstnðir landsins, sem ekki hafa rafmao;nsstöðvar og fara
þannig á mis við hin miklu oíí margvíslegq þægindi, er slíkar stofnanir
veita, ættu sem fyrst að snúi sér til rafmagnfræðings Halidórs Guðmunds-
SOnar í Reykjavík, sem gerir áætlanir um stofn- og reksturskostnað raf-
magnsstöðva, i stórum og smáum stíl, og með því rekstursafli (vatni,
vindi og mótorum), sem hentugast er á hverjnm stað. Þar á meðal ssjálf-
gæzlustöðvar*, sem þurfa mjög lítið eftirlit og eru mjög hentugar fyrir
skóla og sjúkrahús, verzlanir og nokkuv hús i sameiningu.
verið notað sem kolapakkhús á Eyðsvík, fæst keypt með góðu verði.
Skipið tekur um 800 smál. af kolum, er eirseymt og eir-
variö alt í sjó. Ef kaupandi æskir getur fylgt skipinu nýlegur eim-
Niðursuðuverksmiðjan ,Island‘, ísaflrði.
fyrir þjóðkirkjusöfnuðinn i Reykja-
vikursókn verður haldinn laugardag
31. maí 1913 kl. 8'/2 síðd. i húsi
K. F. U M. við Amtmanns-
Umræðuefni:
Kristindómsstarý meðal œskulýðsius.
(Málshefjandi síra Fr. Friðriksson).
Sóknarnefndin.
Þeir kaupendur
ISAFOLDAR
Eér i bænum, sem skift hafa um heim-
ili, eru beðnir að láta þess getið, seni-
allra fyrst, í afgreiðslu blaðsins, svo
þeir fái blaðið með skilum.
Yflrlit
yfir hag Islandsbanka í Reykjavik
pr. 30. apríl 1913.
Málmforði kr. 392.420.80
4<ll0 faBteignaveðskulda-
bréf — 42.900.00
Faeteignaveðslán .... — 835.097.70
Lán gegn ábyrgð sýslu-
og bæjarfélaga . . . — 150.475.47
Handveðslán — 166.029.03
Sjálfskuldarábyrgðarlán
& reikningsián . . . — 1.913.647.21
Vixlar — 2.167.046 21
Verðbréf — 847 196.10
Erlend mynt — 2.357.16
Húseign bankans . . . — 115.000.00
Kostnaðar-konto .... — 19.714.04
Ymsir sknldunantar . . — 656.037.84
TJtbá bankanR — 1.259.211.07
I sjóði — 31.476.13
kr. 8.598.608.76
Hlntafé i 3.000.000 00
Bankavaxtabréf .... — 948.000 00
Seðlar i nmferð .... — 1.017.260.00
Innstæða á hlanpareikn-
ingi og með innláns-
kjörnm — 2.422.709.94
Vextir, disconto og pro-
vision — 105.821.58
Erlendir bankar o. fl. . — 804 418.74
Varasjóðnr bankans . . — 298.916.60
Úborgaður arðnr 1911 . — 1.4*2.00
kr. 8.598.608.76
Velta bankans nam í ipríl 3912 þns. kr.
ketill og eimvindatil að ferma og afferma skipið með, einnig mikil
og traust le{?ufæri.
♦
H.f. P. I. Thorsteinsson & Go.
Á meðan eg er erlendis gegnir Helgi Salómonsson kennari fyrir mína
hönd viðskiftum mínum við menn og öðrum störfum, og eru menn vin-
samlega beðnir að snúa sér til hans með ali þess konar. Hann verður
að hitta á skrif.stofu minni mestan hluta dags fyrst um sinn.
Reykjavík, 27. maí 1913.
Jóf). Jófjatmesson,
Laugaveg 19.
Búð fif teigu
á bezta staö í bænum. Búðin sem Viðeyjarmjólbin var
seld í, ásamt tveim.herbergjum bak við hana, fæst leigð nú þegar.
Lysthafendur semji sem fyrst við
f).f. P. I. Tf)orsfeinssoti & Co.
Umboðsmenn óskast
til að selja okkar alþektu ljósmynda-
stækkanir, skrautgripi og minnisdiska
með ljósmjmdum. Agæt umboðslaun.
Biðjið um skilyrði og myndaverðskrá,
sem send er ókeypis.
Chr. Andersen Forstörrelsesanstalt,
Aalborg. Danmark.
Líkkislur, fcVÍJ?":
Lítið á birgðir mínar áður en þér
kaupið annarsstaðár. Teppi lánuð
ókeypis í kirkjuna
Eyv. Árnason,
trésmiðaverksmiðja, Laufásveg 2.
Dynamit, kvellhettur og sprengiþráður
altaf fyrirliggjandi
hjá J. Aall Hansen, Þingholtsstræti 28.
Rúgmjöl, Haframjöl,
Margarlne og S y k u r
er áreiðanlega bezt og ódýrast í
verzl. EDINBORG.
Jiaupmenn !
Ef yður er verulegt áhugamál að geðjast viðskiftamönnum yðar, þá
skuluð þér hafa á boðstólum niðursoðnar vörur frá nefndu firma, er
hlotið hefir i. viðurkenningu fyrir vörugæði víða um lönd.
Kaupið hinar heimsfrægu fiskibollur,
Rjúpur, Lambakotelettur, Kindakjöt og Kæfu!
Eflið innlendan iðnað!
Aðalumboð fyrir Reykjavik og nágrenni
H. Benediktsson, Reykjavík.
dar\$ka smgoríikt cr be^.
•Sóiey
Ði&ji5 um te^ur&rnar
.ln^ólflir'’ „Hekla”«ða JUuifbkT
Smjðrlíkið icefft
rtwio tce$r etnungij 1
Ofto hAönsted *Mr.
frat
fCoupmannahdfn ogAró$am
• • i Danmórfau. ^yv »
Konungl. hirð-verksmiðja
Bræðurnir Cloétta
mæla með sínum viðurkendu Sjókólade-tegundum,
sem eingöngu eru búnar til úr
fínasta Kakaó, Sykri oj? Vanille.
Ennfremur Kakaópúlver nf beztu tegund.
Agætir vitnisburðir frá efnarannsóknarstofutn.
hagfræðinðsins Karls Marx (f. 1818 d.
1883), að einungis vinna (andleg eða
likamleg) framleiði auðæfi, og þess
vegria só í raun róttri alt fó eign þeirra,
«em vinna: þ. e. þeirra er framleiða
það. Auðkvfingarnir, sem nálega und
antekningarlaust eru iðjuleysingjar, sóu
því ránsmenn, sem haldi fyrir öðrum
róttmætri eign þeirra. Þessa eign sína
heimtar nú verkalýðuainn, og sem stend
ur eru engin líkindi til þess að hann
murii hverfa frá þeirri kröfu sinni.
•Geri bann það ekki, hlytur hann fyr
eða síðar að fá henni framgengt. Hann
er alstaðar — jafnt á Englandi sem
annarstaðar — í geysilegum meiri
hluta, og þegar þessi mikli meiri hluti
hefir lært að halda saman og beita sér
einlæglega fyrir málefni sitt, þá hlýtur
alt að láta undan. Einmitt þetta lærist
þeim nú svo með ári hverju að undr-
um sætir. Glöggasti vottur þess eru
verkföllin. 1 þeim sýna verkamenn
nú orðið iðulega slíka sjálfsafneitun og
slíka trygð við málstað sinn að það
hlýtur að vekja virðingu allra þeirra
er nokkrar dygðir kunna að meta.
Eg hefi með eigin augum — í verk-
falli hafnarmanna íLundúnum fsurnar—
séð þess svo áþreifanleg dæmi, að mér
munu þau seint úr minni líða. Verk-
föll eru nú orðin svo ólík því sem þau
voru fyrir 10—15 árum að þau eiga
fátt sameiginlegt nema nafnið. Þeim
er nú jafnvel haldið áfram með óbifan
legri þraut8eigju lengi eftir að öll von
er úti um það, að nokkuð fáist upp-
fylt af kröfum þeim er gert var verk-
fall fyrir, og samúð og hjálp þeirra
sem utan við standa verður sí og æ
almennari. Georg Bretakonungur gaf
t. d. verkfallsmönnum í Lundúnum í
sumur £ 500 (9000 kr.) og margir
breyttu á líkan hátt eftir því sem
ástæður leyfðu. Sem dæmi þess, hve
vel verkamönnum er farið að skiljast,
hvað samheldni meðal þeirra gildir, vil
eg setja hórna kafla úr bréfi til mín,
dags. í Lundúnum 17. des. f. á. :
»Vikuna sem leið var merkilegt verk
fall á Norður-Englandi, meðal þeirra
sem vinna við járnbrautir þar (North
Eastern Railways). Kom það til af því,
að lestarstjóri einn frá Newcastle var
kærður fyrir að hafa orðið drukkinn,
á þeim tíma þó er hann var e k k i að
gegua skyldustörfum sínum. Yfirvöldin
þar dæmdu hann í sekt, enda þótt all-
mörg vitni bæru það, að maðurinn
hefði verið ódrukkinn á umtöluðum
tíma. Járnfcrautarfélagið færði hann
stigi neðar í þjónustu sinni og lækk-
aði laun hans um 9 shillings á viku.
Þeir sem við járnbrautina vinna héldu
þá fund með framkvæmdarstjóra fó
lagsins og kröfðust þess að manninum
yrði veitt aftur fyrri staða hans og laun.
Framkvæmdarstjóri neitaði að verða
við þessari kröfu. Hófu þá járnbraut-
armenn verkfall þegar í stað og stöðv-
uðu allar lestir á Norður-Englandi.
Innanrfkisráðgjafinu skarst nú í leik-
inn og skipaði dómstól í Lundúnum
til þess að rannsaka málið af nýju.
Á laugardaginn var (14. des.) lýsti svo
þeáfei dómstóll yfir því, að lestarstjór-
inn hefði alls ekki verið drukkinn á
umræddum tíma, svo nú á að veita
honum aftur fyrri stöðu sína og laun.
Þetta sýnir vald manna þegar þeir eru
samtaka og breyta samkvæmt þvílög-
máli, að »óréttur gagnvart einum sé
óróttur gagnvart öllum, og heill eins
só heill allra«.«
Slíkt dæroi sem þetta sýnir það
áþreifanlega, hve vel þessir menn eru
réttar síns meðvitandi og hve sam-
heldni þeirra er örugg, að þeir, hundruð
um saman, leggja atvinnu sína í hættu
til þess, að hrinda órétti þeim er í
fljótu bragði virðist vera gerður að eins
einum af fólögum þeirra — og það í
ekki stærra máli en þessu.
Ef verkamönnum eykst svo sam-
heldni næstu áratugi eins og þeim
hefir aukist hún það sem af er 20.
öldinni, þá getur þess varla orðið langt
að bíða, að þeir verði »almáttugir« : —
hafi öll völd í sínum höndum. Þeir
eru nú þegar farnir að hugsa um að
framkvæma hin ótrúlegustu stórvirki
með samtökum sínum. T. d. í haust
þegar öll norðurálfan stóð á öndinni
fyrir því að stórveldunum mundi lenda
saman út af Balkanstyrjöldinni, þá fór
hinn frægi verkamannaleiðtogi Tom
Mann um England og eggjaði alþýðu
lögeggjan um að taka fyrir allan flutn-
ing á eldsneyti og skotföngum ef til
ófriðar kæmi og hindra á þann hátt
vopnaviðskifti. Skyldi verkfall það
ekki einungis ná til Englands, heldur
einnig til annara landa er í ófriðinum
kynni að lenda. Var þe3su tekið með
einróma samþykki enskra jafnaðar-
manna, því undantekningarlítið eru
þeir fjandsamir styrjöldum og vfgbún-
aði. Úr því nú að þetta hefir eitt
sinn fengið góðan byr, er það efalítið,
að reynt muni verða að beita því, ef
England lendir i ófriði, þvf eigi mun
hugmyndin glatast eða falla f gleymsku.
Að vísu mundi enskum jafnaðarmönn-
um brugðið um skort á þjóðrækni, ef
þeir tækju þetta ráð án þess hið sama
væri gert meðal þjóða þeirra, er Eng
land ætti í höggi við. Eg veit ekki
hvort þeir mundu gera það án þess,
en eigi þætti mór það með öllu óhugs-
andi. Meðal enskra jafnaðarmanna er
yfirleitt lítið um þá hreppapólitík, sem
oftast felst í orðinu »ættjarðarást«.
Einkunnarorð meiri hluta þeirra munu
vera orð Th. Paiue’s: »The world
is my country and mankind are my
brethren« (heimurinn er ættjörð mín
og mannkynið meðbræður mínir). Osk
þeirra er að sjá vellfðan setn flestra,
hvaða mál sem þeir tala og hverri
stjórn sem þeir lúta, og það er sann-
arlega hærri hugsjón, en að óska að
eins eftir heill einnar þjóðar, enda þótt
hún kunni að vera keypt fyrir glötun
annarar. Oft er líka slík heill mest á
yfirhorðinu og dýrðarljóminn glæsileg
astur í kvæðum skáldanna.
Lang gæfusamlegasta ráðið, sem jafn-
aðarmenn hafa tekið til þess að vinna
að málefni sínu, er fræðsluaðferðin. Það
er ávalt fyrsta skilyrðið til þess að
sigra í baráttunni fyrir nýjum hug-
sjónum og endurbótum, að mótstöðu
mennirnir geti skilið hvað um er að
ræða. Við ekkert í heiminum er jafn
erfitt að berjast sem heimsku og fá-
fræði. »Við fávizku berjast jafnvel
guðirnir sjálfir árangurslaust«, segir
Schiller. Þessi aðferð þeirra er fólgin
í því, að veita alþýðu manna fræðslu
í meginatriðum þjóðmegunarfræði og
fólagsfræði. Það er hún sem hefir
hrundið málinu svo geysilega áfram og
gerir það árlega. Til þess að vinna
að þessu hefir skólum verið komið á
fót á Englandi, Þýzkalandi og í Ameríku.
Hinn fyrsta stofuðu tveir Ameríku-
menn á Englandi árið 1899. Annar
skóli var fyrir fánm árum stofnsettur
í Lundúnum. Hann hefir nú deildir
víðsvegar uin England og er lfklegur
til þess að hafa geysileg áhrif. Erlend
verkmaunafólög — t. d. er mór kunn-
ugt um dönsk, finsk, norsk og rúss-
nesk, — hafa sent menn til þess að
stunda nám á skólum þessum, og berst
þannig hreyfirigin með samræmi viðs-
vegar út um lönd, enda þótt margt
þurfi auðvitað að laga eftir staðháttum
í landi hverju.
Það er eigi unt að lifa á hugmynd-
um, hversu fagrar sem þær kunna að
vera. Hugmyndir þær, sem ráðið hafa
verkmannahreyfingunni, eru að verða
að ímyndum: — þær eru að stíga niður
frá draumalandinu og komast inn í
veruleika framkvæmda-lífsins.
Eftirfarandi orð Oscars Wilde tala
til þeirra, sem unna þeim anda, er
felst í verkmannahreyfingunni, um að
varpa líka steini úr götunni — hver
eftir því, sem hann megnar: »Hvert
einasta listaverk er spádóms uppfylling,
því sórhvert listaverk er hugmynd,
breytt í ímynd. Hver einasta mannleg
vera ætti að vera spádóms uppfylling,
því sórhver mannleg vera ætti að vera
framkvæmd einhverrar hugsjónar, ann-
aðhvort í huga guðs eða manns«.
Snœbjórn Jónsson.