Ísafold - 30.01.1918, Blaðsíða 2

2
ISAFOLD
Munið að krossa Yið B-listann — bezta listann við kosningarnar til bæjarstjðrnar.
Þessa héldu þeir óspart fratn i ræð-
um sínum og ávörpum og létu sendi-
herra Rússa meðal bandamanna sinna
flytja þeim þau boð, að þessir væru
friðarskilmálar Rússa. Lýðurinn ótt-
aðist, að þetta yrði til þess að lengja
ófriðinn og hóf æsingar gegn þess-
ari stefnu. Áhrif dúmunnar höfðu
' farið síþverrandi og stuðningur henn-
ar kom ráðuneytinu að litlu liði.
Hinsvegar neyddist stjórnin til þess
að taka meira og meira tillit til
vilja verkamanna- og hermannaráðs-
ins. -Miljukov og Gutschkov og
*fleiri ráðherranna urðu að segja af
sér og i þeirra stað tóku fylgis-
menn Kerenskijs crg ráðsins sæti í
stjórninni. Þetta gerðist i maí i vor.
Kerenskij varð nú jafnframt her- og
flotamálaráðherra.
Ástæðurnar til þess, að
Kerenskij hann bætif þessu
em-
hermála- . .
ráðherra. bættl vlð S18’ eru au8'
ljósar. Eitt hið fyrsta
verk hans sem dómsmálaráðherra,
hafði verið að afnema dauðahegn-
inguna, sem hann hafði alla tíð hat-
að og þrumað á móti. Þakkirnar og
launin höfðu orðið á alt annan veg,
en hann hefði búist við. Herinn
hafði brotið af sér öll bönd agans
og skyldunnar og nú leit út fyrir
að alt myndi lenda í fullkomnu
stjórnleysi á vigstöðvunum. Keren-
skij hefir talið sér það skylt öðrum
fremur að reisa rönd við þessu og
fundist hann líka vera rétti maður-
inn til þess. Hann tekst nú ferð á
hendur um allar vígstöðvarnar og
til flotans og safnar hermönnun-
um utan um sig og heldur hverja
ræðuna á fætur annari til þeirra.
Hann brýnir fyrir þeim, hve mikið
sé i veði ef þeir bregðist landinu á
þessum hættu tímum, minnir þá á,
hve mikið hafi unnist, og skorar á
þá að steypa ekki hinu frjálsla Rúss-
landi í glötun með óhlýðni sinni
og óreglu. Það er í samræmi við
trú hans á þjóð sina, trú hans á
manneðlið, að hann beitir ekki hörku
heldur fortölum. En það hryggilega
er, að fyrir þessa trú sína hefir hann
orðið til þess að styðja meira en
nokkur annar einstaklingur að stjórn-
leysi því sem nú er í Rússlandi.
Hefði Kerenskij geta komist hjá
því að eiga nokkur mök við verka-
manna- og hermannaráðið, er óvíst
hvernig farið hefði. Hann lét undan
því og leyfði herdeildunum að kjósa
sér hver sitt ráð til þess að hafa
eftirlit með framkomu og fyrirskip-
unum herforingjanna. Og þegar
hinir duglegri meðal tignarmanna
hersins gátu ekki sætt sig við þetta,
vék hann þeim frá embætti. Sjálfur
ávarpaði hann hermennina sem fé-
laga sína í ræðum sínum og brýndi
fyrir þeim, að nú væri það lýður-
inn, sem tekinn væri við stjórn, og
hans væri ábyrgðin á því að alt færi
vel. Hið fyrra skyldu hermennirnir,
hið síðara kærðu þeir sig minna
um.
Örðugleikar Kerenskijs ukust nú
um allan helming. Hárauðir jafnaðar-
menn, æstustu og róttækustu bylt-
ingasinnar hefja magnaða friðar-
hreyfingu um land alt. Þeir heimta
frið umfram alt, hvað sem hann
kosti, hvernig sem frá honum verði
gengið, frið til þess að rótfesta það
sem unnist hafi við byltinguna og
koma því skipulagi á ríkið, er sé í
samræmi við kenningar þeirra. Þeir
beita fortölum innan hersins og
hvetja hermennina til þess að leggja
niður vopn og halda heim til búa
sinna. Nú sé tíminn kominn til
þess að/ skifta landinu á milli bænd-
anna og láta alla fá jafnt. Gerspill-
ing heragans færist nær með degi
hverjum. — Nú er farið að greina
jafnaðarmennina rússnesku í tvo
flokka. Þeir sem að þessari friðar-
hreyfingu stóðu eru ne/ndir Maxi-
malistar (eða með rússneska orðinu
»Bolschevik*ar), en hinir spakari
jafnaðarmenn Minimalistar.
Kerenskij barðist af alefli gegn
friðarhreyfingu þessari, og Miuima-
listar voru í meiri hluta í verka-
manna- og hermannaráðinu. Hann
var nú jafnaðarlega á vígstöðvunum
og vann ósleitilega að því að reyna
að endurreisa stjórn og aga í hern-
um, — en alt með ræðum einum
saman. Og það virtist ekki ætla að
takast. Þá grípur hann til þess ráðs,
að láta hefja sókn seinni hlutann í
júni í sumar. Það var djarft, en það
átti að endurvekja hernurn orustu-
hug og sigurkapp og snúa hug
manna svo til fylgis við að barist
yrði áfram, að hreyfing Maximalista
vrði að engu.
(Framald)
Danskar vörar til íslands.
Herra Þórarinn E. Tulinius ritar
í 75. tbl. ísafoldar mjö'g merkilega
grein, þó efni hennar og innihald
sé fremur ómerkilegt. Greinin virð-
ist eiga að vera nokkurs konar
varnarræða fyrir Dani, fyrir því að
þó þessi ófriður hafi tvímælalaust
fært Dönum og öllum heiminum
heim sanninn um, að Danir hafi ekki
getað politiskt verið okkur til nokk-
urs liðs, þá höfum vér samt grætt
á verzlun okkar við þá, og tilfærir
hann sem dæmi, að vér höfum frá
þeim fengið — rúgmjöl og nokkuð
af sykri. Það er eins og honum
finnist svo mlkið til um þetta, og
það sé svo sérstakt og einstakt, að
vér graeðum a verzlunarviðskiftum
við Dani, að hann getur ekki látið
hjá sér fara, og finnist hann verði
að hrópa það út til alheims. En
þó mun samt aðaltilætlunin, sem á
bak við liggur, vera sú, að reyna að
koma þessum merkilega gróða þann
veg fyrir, að hann líti út sem fá-
tækrastyrkur frá Dönum til okkar
og vekja hjá okkur þakklætistilfinn-
ingu til Dana fyrir veittan velgern-
ing. Hann tekur einnig fram, að
ófriðarþjóðirnar heimti það, að hver
þjóð noti sem mest sín eigin skip
til allra vöruaðdrátta. í því sam-
bandi getur hann þess, að danska
stjórnin hafi leyft að flytja heimilis-
fang danskra skipa til íslands og
jafnvel óátalið leyft oss að leigja þau
af Dönum.*) Mun þetta eiga við
e.s. »ísland«, sem landsstjórnin hér
hefir haft til leigu síðan í vor, getur
einnig náð til e.s. »Botniu«, sem ligg-
ur hér og um tíma var í þjónustu
landsstjórnarinnar. En um hvort-
tveggja þessara skipa mun upphaflega
hafa staðið svo á, að þau fengu ekki
heimfararleyfi nema með skilyrðum,
sem útgerðir þeirra ekki vildu ganga
*) Það mundi líka illa sitja á
dönsku stjórninni frá hennar eigin
sjónarmiði að leggjast á móti þvi.
Má hana ekki einu gilda, hvar i
rikinu skip eru skrásett?
að. Og um »Botniu« er það að segja,
að hún liggur hér ennþá og er eng-
um til gagns. Næst get eg búist við að
sjá frá hr. Tuliniusi, að »Botnia« sé
látin liggja hér til taks, ef vera
kynni, að við þörfnuðumst hennar.
Enn fremur segir hann, að danska
stjórnin hafi vjajnveh útvegað »Ster-
ling*, en þó er eins og einhvers efa
verði vart hjá honum um það. En
þó svo hefði verið, var slíkt þakkar-
laus skylda Dana. Það er nokkuð
furðuleg hugsun, sem oft verður
vart hjá Dönum, þegar ræða er um
mál á þeim svæðum, sem þeir sjálfir
heimta oss ófullveðja á, að þeir ætl-
ast til þakklætis af oss, ef þeir fara
með þau mál, svo að okkur komi að
haldi.
Hann kveður einnig svo á og ber
fyrir sig eigin reynslu, að utanríkis-
ráðuneytið danska hafi ætíð verið fúst
til að veita íslenzkum kaupmönnum
aðstoð sína, og að það hafihjálpað til,
að leyfi fékst fyrir skip að sigla beint
á milli Danmerkur og íslands án
viðkomu í brezkri höfn. Einnig
bendir hann á það til sönnunar, hve
mikið lið okkar sé að sambandinu
við Dani, að varla komi fyrir að út-
flutningsleyfis sé synjað til íslands
og að útflutningur frá Danmörku
til íslands hafa aukist, síðan striðið
hófst.
Síðan heimsstyrjöldin hófst, haf^
allar þjóðir, eigin hagsmuna vegna,
reynt að halda verzlun sinni við
aðrar þjóðir í sama horfi sem áður
að svo miklu leyti sem þeim hefir
verið það unt. Ef það er rétt með
farið hjá hr. Tuliniusi, að útflutn-
ingur frá Danmörku hafi aukist,.
mætti það því vera hr. Tuliniusi og
dönskum kaupmönnum mikið gleði-
efni. Vegna þess eg hefi ekki
séð hinar íslenzku Hagskýrslur um
innflutninga á þessu tímabili, áskil eg
roér rétt til að láta vera að
trúa þessu, þar sem eg get ekki séð,
hvaðau vér höfum fengið umráð á
»tonnage« til þeirra flutninga. Það
virðist að eins einn skugga draga á
þessa gleði, að þeir halda, að við
höfum grætt á viðskiftunum?
Skrif sitt byrjar hr. Tulinius með
þvi að vitna til sinnar fyrri stjórn-
málastarfsemi í þarfir íslauds. En
mér er spurn, hver sú stjórn-
málastarfsemi sé. Hér mun kenna
sama misskilnings, eins og svo
títt verður vart hjá Dönum og
danskri kaupmannastétt. Þeir vilja
láta telja verzlunarstarfsemi þeirra
hér á landi nokkurs konar guðsþakka-
starfsemi.
Þar sem hr. Tulinius minnist á
siglingar og þá aðstoð, sem Danir
hafi veitt oss til að fá leyfi hjá
Bretum fyrir skip að sígla frá Dan-
mörkn beint til íslands, þá var
það, sé það satt, bein siðferðisskylda
Dana, sem eg ekki get séð nokkra
ástæðu til að fjölyrða sérstaklega um.
En sé nú þetta ekki satt, þá hefði
hann ekki átt að hreyfa við því.
Það sem mér er kunnugt um það
mál, þá var það undirbúið af sendi-
nefnd íslenzku stjórnarinnar í London
í febrúar siðastl., og þegar nefndin
fór heim, lá málið fyrir undirbúið
að mestu leyti til sendingar ensku
yfirherstjórninni til umsagnar og
álits. En eftir að nefndin fór frá
London, er mér grunsamt, að sendi-
herra Dana í London hafi ein-
hverra orsaka vegna, getað komið
tilhiutunarsemi sinni að. Og víst er
um það, að algerður stans komst á
málið, og ekkert los komst á það aftur
t
Arni Eiríksson
»*"«**'*■ 1 Tals. 265 og 554. Pósth. 277. I smáSaia
— Yefnaðarvörur, Priónavörur mjög fjölbreyttar.
*oo
Saumavélar með fríhjóli.
og
S ára verksmiðjuáb’yrgð..
Smávörar er snerta sauroavinnu og hannyrðir.
Þvotta- og hreinlætisvörur, beztar og ódýrastar,
T ækif ærisgjafir.
fyr en eftir það, að eg hygg, að erind
reki íslenzku stjórnarinnar í London
fékk bendingu um það, að halda sér
frá sendiherra Dana með okkar mál.
Og kæmi mér ekki á óvart, þó sú
væri revndin í fleiri efnum, að heppi-
legra væri vorum málum til fram-
gangs, að Danir skiftu sér ekki af
þeirn.
Um miljónagróða þanD, er hr.
Tulinius talar um, að vér höfum
haft á rúgmjölskaupum vorum frá
Danmörku, vegna hámarksverðs þess,
er stjórnin hafi sett á og látið oss
verða aðnjótandi, kemur roér und-
arlega fyrir, að vara, sem stjórnin
hefir sett »Maximal*-verð á, skuli
vera með dagprísum. Máske nýtt
hámarksverð sé ákveðið á hverjum
degil Eða að hátnarksverðið hafi
ekki gilt til útflutnings ?
Hvaða hámarksverð danska stjórn-
in hefir sett á rúgmjö), eða hvað
mikið hún gefur dönskum neytend-
um í meðgjöf með hverjum sekk,
er mér ekki kunnugt, en hitt er
mér kunnugt, að verð á rúgmjöli
þvi, sem vér höfum fengið frá Dan-
ro.örku, hefir verið eins breytilegt
eins og á hverri annari mjölvöru,
þar sem ekkert hámarksverð er.
Þá kemur spurningin um heimilis-
fang skipa, sem hr. Tuliniusi verður
svo mikið um, að danska stjórnin
af góðvild sinni hafi leyjt að jlytja
heimilisfang fyrir til íslan'ds, og leyft
að vér fengjum á leigu. Ojæjal Flest
er til tínt 1 Hver getur séð, hvað þetta
kemur málinu við, eða hinui póli-
tísku'aðstoð Dana okkur til handa?
Það er eitt, sem hann æclar að
koma okkur í þakklætisskuld við
Dani fyrir, að vér höfum leigt eitt
skip af þeim 11*)
Hvernig stöndum vér þá gagnvart
Norðmönnum, sem hafa tilhlutun-
arlaust af danskri stjórn leigt oss
skip síðan 1914? Komumst vér ekki
í þakklætisskuld við þá?
Hvað snertir umsögn hr. Tulin-
iusar um hina miklu sjálfsfórn, sem
utanríkisráðuneytið hafi látið hinni
íslenzku kaupmannastétt i té, þ'á
held eg, að mér sé alveg óhætt,
fyrir hönd stærstu islenzkra innflytj-
enda að fullyrða, að þeir hafi alls
ekki notið nokkurrar aðstoðar danska
utanrikisráðuneytisins, síðan stríðið
*) Til þess að vera sanngjarn,
sanngjarnari beldur en hr. Tulinius,
mætti segja, að vér hefðum tvö
skip á leigu frá Dönum, sem sé
e.s. »ísland« og Fredericia sem hið
islenzka steinolíufélag hefar á leigu.
En þess má geta, að siðast þá er það
var í New York var það tekið til
flutninga þar á ströndinni, og vel
mætti svo fara, að þess yrði eigi
langt að bíða, að »Island« yrði einnig
tekið. Hvers njótum vér þá af vemd
Dana og sameiginlegu flaggii
hófst. Og það er ekki danskri
stjórnmála dygð að þakka, að hið
pólitíska samband hefir ekki orðið
oss meira til ills, og megum vér
miklu frekar þakka Englendingum,
að þeir vegna sinnar pólitísku víð-
sýni ekki hafa látið okkur gjalda
sambandsins. Aftur getur hr. (Þ.)
1 ulinius borið um það, hversu
mikið lið honum og öðrum
selstöðu-kaupmönnum hefir verið
að aðstoð utanrikisráðuneytis síns.
En óvíst þykir mér, hver meira
hefir notað aðstoð íslenzku stjórnar-
innar í London heldur en einmitt hr.
Tuliuius.
Það sé fjarri mér, að gera litið úr
þeirri aðstoð, sem utanríkisráðuceyt-
ið danska hefir veitf dönskum kaup-
roönnum. En hvers vegna eru þeir
þá að nota erindreka íslenzku stjórn-
arinnar, og ekki er það rétt af
hr. Tuliniusi að telja aðstoð þá, er
utamíkismálastjórnin hans veitir hon-
um, á skuldasíðu okkar. Ekki þar
fyrirl Slikt er all-vanalegt af Dön-
um, og er þetta undirrót þakklát-
semi þeirrar, er Danir heimta að vér
sýnum þeim,og ástæða fyrireftirtölum
þeirra á hinu ímyndaða fjárframlagi
— fátækrastyrk — þeirra til íslands^
• Skrítið er það, að Danir meta ekki
verzlunarviðskifti sín við ísland þess
virði, að þar sé nokkru til kostandi,
og þó reiknast þeim sjálfum svo tilr
að árlegur »netto« hagnaður af verzl-
unar-umsetning þeirra við ísland
hafi verið, áður en ófriðurinn skall ár
2a/s miljón krónur. Hreinn gróði
á flutningsgjaldi eingöngu J/a milj.
kr. Síðan ófriðurinn hófst, telur hr.
Tulinus, að »expoit« frá Dönum
hafi meira en tvofaldast, en gróði ú
flutningi hefir næstum tífaldast.
Ætti því gróði Dana á flutningi
hingað að hafa margfaldast að sama
skapi og ætti þá hr. Tulinius að fá
nokkuð upp í veittan styrk. Og svo
vildi eg helzt mega reikna með, að
hr. Tulinius tæki sinn verzlunarhagn-
að af þeim vörum, sem hann seld^
okkur, og segi eg það honum ekki
til lasts, heldur að eins til að minna
hann á það, af því mér kemur það
svo fyrir, að hann hafi ekki munað
það í svipinn, að sá gróði er gróðir
sem fellur til Danmerkur frá íslandi.
Sykrið: Um sykurkaup stjórnar-
innar skal eg vera fáorður. Það er
mál, sem hvorki mér né hr. Tulini-
usi kemur við, vegna þess að það
eru samningar milli dönsku stjórn-
arinnar annars vegar og islenzku
stjórnarinnar hins vegar. Hvaða
hlunninda þeim. hefir komið saman
um að njóta hver hjá annari er mér
ekki kunnugt, en get hugsað mér,
að danska stjórnin hafi ef til vil
rent huganum aftur í tímann eða
augunum yfir gamla viðskiftadálka
og séð þar gamla ógreidda pósta, og.