Fréttablaðið - 19.10.2007, Qupperneq 24

greinar@frettabladid.is
Daginn áður en tilkynnt var, að Norðmenn hefðu sæmt
Al Gore friðarverðlaunum
Nóbels, felldi breski háyfir-
dómarinn Sir Michael Burton
úrskurð um það í Lundúnaborg,
að heimildarmynd Gores,
Óþægilegur sannleikur (Incon-
venient Truth), væri of hlutdræg
og villandi til þess, að sýna
mætti hana í breskum skólum án
sérstakra viðvarana. Höfðu
foreldrar barns í einum skólan-
um höfðað mál. Dómarinn komst
að þeirri niðurstöðu, að Gore
hefði vissulega lagt fram gögn
um það, að jörðin væri að hlýna
og að hlýnunin væri að ein-
hverju leyti af mannavöldum, en
nokkuð væri um ýkjur og
órökstuddar hrakspár í mynd-
inni. Þetta væri áróðurs- frekar
en fræðslumynd.
Dómarinn taldi bert, að níu
atriði í mynd Gores stæðust
ekki.
• Gore héldi því fram án þess
að geta lagt fram um það gögn,
að í næstu framtíð myndi
yfirborð sjávar hækka um 6-7
metra (20 fet). Þetta gæti aðeins
gerst á árþúsundum.
• Það væri ekki rétt, sem fram
kæmi í mynd Gores, að ýmsar
eyjar í Kyrrahafi væru orðnar
óbyggilegar vegna hlýnunar
jarðar.
• Línurit, sem Gore sýndi um
samband koltvísýrings í
andrúmslofti og hitastigs
síðustu 650 þúsund ár, væri ekki
nógu nákvæmt til að sýna það,
sem hann teldi það gera.
• Gore segði fyrir um, að
Golfstraumurinn hætti að leita
til norðurs vegna loftslagsbreyt-
inga, en í skýrslu sérfræðinga-
nefndar Sameinuðu þjóðanna
um þetta væri það talið afar
ólíklegt.
• Gore fullyrti, að Chad-vatn í
Afríku væri að þorna upp vegna
hlýnunar jarðar. Vísindamenn
teldu aðrar skýringar líklegri,
til dæmis fólksfjölgun og ofbeit,
enda hefur vatnið minnkað áður.
• Gore staðhæfði, að snjór
væri að hverfa af Kilimanjaro-
fjalli í Afríku. Ekki hefðu verið
lögð fram nægileg gögn um, að
það væri vegna hlýnunar jarðar,
og raunar hóf snjór að hopa af
fjallinu á nítjándu öld.
• Gore kunngerði, að felli-
bylurinn Katrina, sem gekk yfir
New Orleans í Louisiana-ríki í
Bandaríkjunum, ætti upptök sín
í hlýnun jarðar. Ekki hefðu verið
lögð fram nægileg gögn því til
stuðnings. Fellibylurinn var síst
harðari en ýmsir aðrir, sem áður
hafa gengið, en olli meira tjóni,
þar eð flóðavarnir höfðu verið
vanræktar í Louisiana.
• Gore segði, að vegna
hlýnunar jarðar drukknuðu
ísbirnir í örvæntingarfullri leit
að ísi lögðum svæðum. Ekki
væru til nein gögn um það, nema
hvað vitað væri, að fjórir
ísbirnir hefðu eitt sinn drukknað
að undangengnum miklum
stormi. (Raunar er ísbjörnum að
fjölga á norðurslóðum fremur
en hitt samkvæmt nýjustu
skýrslum.)
• Gore tilkynnti, að kóralrif
væru að hvítna vegna hlýnunar
jarðar. Erfitt væri í því dæmi að
greina hlýnun og önnur
umhverfisáhrif.
Hinn breski dómari hafði
starfað í Verkamannaflokknum
og samtökum jafnaðarmanna í
Bretlandi, áður en hann tók við
embætti. Hann tekur í úrskurði
sínum einkum mið af sérfræð-
ingaskýrslu Sameinuðu þjóð-
anna um loftslagsbreytingar, en
bendir samt á þessa níu galla á
heimildarmynd Gores.
Fróðlegt er að bera heimildar-
mynd Gores saman við aðra,
sem sýnd var í bresku sjónvarpi
og íslensku undir heitinu
„Blekkingin mikla um hlýnun
jarðar“. Sú mynd var tvímæla-
laust áróðurs- frekar en
fræðslumynd, þótt í henni kæmu
fram margir virtir vísindamenn,
sem efuðust um, að yfir okkur
vofði vá vegna hugsanlegrar
hlýnunar jarðar. Á vef Veður-
stofu Íslands er bent á nokkra
galla á þeirri heimildarmynd.
Þeir eru þó ekki eins margir og
alvarlegir og á mynd Gores, sem
auk þess hefur haft miklu meiri
áhrif.
Úthlutun friðarverðlauna Nób-
els til Als Gore orkar tvímælis.
Venjan er síðan sú, að val
viðtakenda er trúnaðarmál. En
Gore aflýsti fyrir skömmu öllu
því, sem var á dagskrá hans dag-
inn, sem tilkynnt var um
verðlaunin, og frestaði fyrirhug-
aðri Indlandsferð, sem ber upp á
sama dag og verðlaunin verða
afhent í desember. Norðmönnum
er lítill sómi að.
Óþægileg sannindi
Gore segði fyrir um, að Golf-
straumurinn hætti að leita til
norðurs vegna loftslagsbreyt-
inga, en í skýrslu sérfræðinga-
nefndar Sameinuðu þjóðanna
um þetta væri það talið afar
ólíklegt.
H
ver er þýðing Biblíunnar á okkar dögum?
Við vitum að hér er hún fárra. Þrátt fyrir stöðu
kristinnar kirkju í íslensku samfélagi og vissu
flestra að þeir játi kristna trú er hin helga bók
ekki lifandi orð. Fáir ganga til verka eftir andakt
þó að bænin sé flestum tæk og á hátíðarstund fari menn skart-
búnir til kirkju. Við erum blendin í trúnni og hafandi á rúmu
árþúsundi lifað fleiri en ein siðaskipti höldum við marga siði:
forneskjuheiðni, náttúrudýrkun, trú á öfl handan lífs og dauða
– annað líf eins og það er kallað, vísindahyggju upplýsingar-
innar og loks þá trú sem frekust er – á fjármagnið.
Líklegast er allt þetta okkur inngróið frá fornu fari. Rétt
eins og kynfylgja okkar reynist komin til okkar langt aftur úr
dimmu liðinna alda er trúin okkar margra stofna og andlegt
líf mótsagnakennt. Við eigum enda lítið andlegt samneyti við
trú. Íslendingar kunna fæstir helstu sálma sem hér hafa lifað
um langt skeið. Þeir eru ólæsir orðnir á táknheim kirkjulegra
athafna og hafa glutrað niður flestum siðum sem kirkjuna tók
aldir að innræta þjóðinni, eins og krossmarkið fyrir kirkju-
dyrum. Blessar sig nokkur lengur að morgni dags?
Lútersk-evangelíska kirkjan sem samkvæmt lögum er
þjóðkirkja var enda valdatæki til að komast yfir eignir og
áhrifavald og síðan um langan tíma siðferðilegur refsivöndur
í stöðnuðu samfélagi. Hún leið illa aðrar hugmyndir, þótt þær
vikju í fáu frá línunni. Aðrir trúarhópar voru litnir hornauga,
jafnvel móðurkirkjan kaþólska. Þó er umburðarlyndið einn
hornsteinn kristinnar trúar. Breytni okkar brýtur enda í bága
við mörg mikilvægustu kennileitin í kristinni trú.
Trúleysingjar hafa farið mikinn víða um lönd og hafa fullan
rétt til þess. Við hljótum að virða þann rétt að menn eigi trú
fyrir sig. Því verðum við að sýna fulla virðingu öðrum trúar-
skoðunum. Það hefur raunar oft komið til álita að losa bönd
ríkis og kirkju og viðurkenna trúfrelsið sem grundvallaratriði
lýðréttinda. Þá væri lúterska kirkjudeildin komin upp á náð
þeirra sem trúa í alvöru og fullri vissu. En til þess treystir
þjóðkirkjan sér ekki. Hún hefur ekki til þess máttinn.
Með útgáfunni gefst kristnum tækifæri til að endurnæra
trú sína. Kirkjudeildum gefst tækifæri til vakningar. Og öll
getum við í endurnýjuðum kynnum af Drottins orði eins og
það er kallað litið á breytni okkar og bætt. Biblían er sá sið-
ferðilegi grunnur sem líf okkar grundvallast á – hvort sem
okkur líkar betur eða verr. Dagurinn er engum helgaður og
fer best á því að á slíkum degi föstunnar til forna verði okkur
bókin góða afhent.
„Hversu lengi, Guð,
fær andstæðingur-
inn að hæða þig?“
Það hefur raunar oft komið til álita að losa bönd ríkis
og kirkju og viðurkenna trúfrelsið sem grundvallar-
atriði lýðréttinda.
Fáránleg spurning, svara flestir. Það hefði mér fundist líka en ég fékk það
samt árið 2001, rétt rúmlega fimmtugur.
Áleit það einhverja líffræðilega vitleysu.
Heilaslag hlyti bara fólk yfir sjötugt og
helst áttrætt. Þegar ég byrjaði í endur-
hæfingu á Grensásdeildinni innskrifaðist
á sama tíma kona. Hún var aðeins átján
ára. Það fannst mér ótrúlegt.
Það tók ekki langan tíma að uppgötva að fólk á
öllum aldri getur fengið heilaslag. Stundum vegna
óheppilegs lífernis, stundum vegna erfðaeiginleika
eða ættarsögu. Við þá þætti ræður enginn. En
menn geta ráðið líferni sínu; fæðu, reykingum,
áfengisnotkun og hreyfingu. Allt skiptir þetta máli.
Heilaslag er ekki einkamál fárra. Á Íslandi fá um
700 manns heilaslag á ári – 2 á dag. Einn af
hverjum sjö fá heilaslag á lífsleiðinni og tveir af
eittþúsund fá slag árlega. Það er því alls ekki
tölfræðileg fjarstæða að þú gætir orðið í þeim hópi
sem færð heilaslag. Hlæðu eins og ég gerði áður en
ég vaknaði helftarlamaður á sjúkrahúsi. Ég var að
vísu heppnari en margir. Kollurinn var í
lagi og mér hefur tekist að vinna mig vel
upp með aðstoð góðs hjúkrunarfólks.
Margir af vinum mínum sem ég kynntist
á Grensás eru illa fatlaðir fyrir lífstíð,
sumir hafa glatað vinnu og fjölskyldu.
Margir eru látnir. Viltu vita hvar þú
stendur? Hvort það sé líklegt að þú sért í
áhættu að fá heilaslag eða ekki? Heila-
heill, samtök heilaslagsjúklinga og
aðstandenda þeirra býður fólki að taka
þátt í sérstöku, SLAGDEGI. Slagdagur-
inn er á morgun, laugardaginn 20. október, og
verður haldinn í verslunarmiðstöðvunum
Kringlunni, Smáralindinni og við Glerártorg á
Akureyri milli kl. 13.00 og 16.00.
Í verslunarmiðstöðvunum Kringlunni og
Smáralind verða læknar, hjúkrunarfræðingar og
aðrir fagaðilar er meðhöndla sjúklinga og veita
upplýsingar og gera m.a. ókeypis áhættumat á
gestum og gangandi.
Ég hvet alla sem vilja vita betur stöðu sína í
þessum málum að líta við og heyra álit sérfræð-
inga í þessum málum án endurgjalds.
Höfundur er rithöfundur og fræðslufulltrúi Heilaheilla.
Færð þú heilaslag?