Fréttablaðið - 27.08.2008, Blaðsíða 16

16 27. ágúst 2008 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
F
yrir skömmu lét forstöðumaður greiningardeildar Lands-
bankans það álit í ljós að svo kunni að fara að bankarn-
ir eigi fáa aðra kosti en að flytja úr landi. Af því tilefni
sögðu æðstu stjórnendur þeirra að flutningur væri ekki á
dagskrá. Ástæða er til að ætla að greiningardeildin sem í
hlut á hafi verið opinskárri um veruleikann en stjórnendurnir.
Örlagaríkir atburðir af þessu tagi hljóta að ráðast nokkuð af
sýn eða mati á hver framtíðarstefnan í peningamálum verður. En
hvort ætli sé betra að bankarnir fari eða veri? Þeirri spurningu
þarf að svara. Það svar má svo hafa til hliðsjónar þegar peninga-
málastefnan verður endanlega ákveðin.
Seðlabankinn er réttilega gagnrýndur fyrir að hafa ekki gert til-
raun til að sýna fram á að viðhalda megi stöðugleika með krónu.
Á hinn bóginn hefur bankastjórnin gefið skýrt til kynna hvers
kyns fjármálastofnanir hún vill hafa í landinu. Í maí færði einn af
bankastjórunum þá hugsun í búning með þessum orðum:
„Það er nokkuð til í því að umgjörð fjármálakerfisins hér er
þröng sé talið nauðsynlegt að íslensk fjármálafyrirtæki hafi mikil
umsvif erlendis. En er það nauðsynlegt? Reyndur maður úr banka-
heiminum sagði nýlega í útvarpsviðtali að bankar ættu að sníða
sér vöxt eftir stakki. Er ekki einmitt ráðlegt að bíða þar til stakk-
urinn hefur verið sniðinn öðru vísi, verði það þá gert?“
Nú hefur formaður Framsóknarflokksins sent út þann boðskap
í haustræðu frá Borgarnesi að rétt sé að brjóta bankakerfið upp
þannig að það falli að getu Seðlabankans. Engu er líkara en hann
hafi nú gengið í aðra ráðgjafasmiðju en þegar hann flutti sumar-
ræðuna á miðstjórnarfundinum og boðaði þjóðaratkvæði um Evr-
ópusambandsaðild til þess að almenningur gæti tekið afstöðu út
frá mati á eigin hagsmunum hvaða stakk eigi að sníða íslensku
atvinnulífi.
Að sönnu er það svo að bankarnir gerðu margvísleg mistök á
þeim tíma sem þeir höfðu aðgang að ódýru lánsfé. Með öllu er
ástæðulaust að loka augunum fyrir því. Vel má vera að þeir þurfi
í einhverjum mæli að draga saman seglin. En spurningin er sú
hvort efni standa til að nota þær aðstæður sem rök til að þrengja
stakk íslenskra atvinnufyrirtækja?
Möguleikar Íslands til þess að halda í við þær þjóðir sem fremst
standa byggjast á því að fyrirtækin eigi aðgang að stærra efna-
hagsumhverfi en áhrifasvæði Seðlabankans nær til. Aðildin að
Fríverslunarsamtökunum á sínum tíma var skref á þeirri vegferð.
Samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið opnaði enn ný tæki-
færi með því að fjármagsnflutningar urðu þá frjálsir.
Hugleiðingar bankastjórnar Seðlabankans og hausthugsun for-
manns Framsóknarflokksins um þessi efni er í sjálfu sér rökrétt ef
markmiðið er að viðhalda íslensku krónunni sem framtíðarmynt.
En því fylgir fórnarkostnaður.
Almenningur þarf að borga fyrir slíka stefnu með minni vaxtar-
möguleikum atvinnufyrirtækja eða þeim gífurlega kostnaði skatt-
borgaranna sem af því mun hljótast að verja krónuna. Sá kostnað-
ur verður að vísu ekki umflúinn til skamms tíma. En er sjálfgefið
að hann eigi að vera varanlegur?
Hinn kosturinn er að taka upp mynt sem gefur íslenskum fyrir-
tækjum kost á að starfa við betri fjármálastöðugleika. Reyndar er
öllum hollt að sníða sér stakk eftir vexti hvort sem myntin heitir
evra eða króna. Það er sígilt þjóðráð. En hvaða nauðir rekur til
að takmarka vaxtarmöguleikana þegar aðrar þjóðir keppa að því
rýmka þá? Hver er bættari með því?
Eiga bankarnir að fara eða vera?
Stakkur eða vöxtur?
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal og Þorsteinn Pálsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir FRÉTTASTJÓRAR: Arndís
Þorgeirsdóttir, Kristján Hjálmarsson, Trausti Hafliðason og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál). FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Páll Baldvin Baldvinsson. VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson og Óli Kr. Ármannsson. Fréttablaðið kemur út í
103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Akureyri og þéttbýlissvæðum á suðvesturhorninu.
Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í
stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Fyrir nokkru birtust í gluggum hljómplötuverslana geisladiskar
þar sem kínverskur píanóleikari,
kona að nafni Zhu Xiao-Mei
(framborið: Dzjú Hsjá-Mei) lék
seinni bókina af „hljómborðinu vel
stillta“ eftir Jóhann Sebastian
Bach, allar prelúdíurnar og
fúgurnar tuttugu og fjórar. Um
sama leyti komu út endurminning-
ar hennar undir heitinu „Áin og
leyndardómur hennar“, og er þar
sögð saga sem ekki er úr vegi að
rifja upp á því afmælisári sem nú
stendur yfir.
Ýmsir þættir hennar eru hluti af
almennri sögu Kína síðustu áratugi
og því vel kunnir. Zhu Xiao-Mei var
komin af menntamannafjölskyldu í
Peking sem hafði orðið fyrir
áhrifum af vestrænni menningu,
faðir hennar var upphaflega sjúkra-
húslæknir en missti atvinnuna í ólg-
unni eftir stríðið og móðir hennar
átti sjaldgæfan grip: píanó. Þetta
píanó var bæði þeirra gæfa og
ógæfa, það sannaði að fjölskyldan
var af illum rótum runnin, því
einungis burgeisar gátu eignast
slíkan hlut, en jafnframt gerði það
móðurinni kleift að sjá fjölskyld-
unni farborða með píanókennslu á
þessum fyrstu þrengingatímum
rétt eftir valdatöku kommúnista.
Þar sem Zhu Xiao-Mei sýndi
snemma mikla tónlistarhæfileika
komst hún inn í helsta tónlistar-
skóla Peking, þar sem námið var
strangt.
En margar blikur voru á lofti.
Skömmu áður en hún átti að halda
sína fyrstu skólatónleika, klifraði
hún upp á þak skólans að næturlagi
ásamt fleiri nemendum og sagði þá
í hálfkæringi eins og unglingum er
títt: „Ef ég hoppaði nú niður...“ Er
ekki að orðlengja það, hún var
ákærð fyrir að hafa ætlað að farga
sér, en slíkt var gagnbyltingarstarf-
semi af versta tagi og sýndi auk
þess að maður hafði ekki trú á
Flokknum. Vafasamur uppruni
hennar gerði málið enn verra.
Tónleikarnir eru afboðaðir
samstundis og Zhu Xiao-Mei er
neydd til að semja skriflega
„sjálfsgagnrýni“, þar sem hún játar
flest afbrot bæði á sig og fjölskyld-
una, og tíundar ekki síst þær
borgaralegu bókmenntir sem hafi
spillt henni, Dostojefskí, Balzac og
slíkt. Þessa játningu verður hún svo
að lesa upp í heyrenda hljóði.
En það bætir stundum bölið að
bíða annað verra. Um þessar
mundir skellur „menningarbylting-
in“ svokallaða á í Kína, og þá er hið
mikla afbrot Zhu Xiao-Mei smámál
sem gleymist fljótt. Því nú fer allt í
bál og brand í tónlistarskólanum,
nemendurnir rísa gegn kennurun-
um, samkvæmt fyrirskipunum hins
mikla oddvita, þeir leggja á þá
hendur, hrekja þá og niðurlægja
fyrir að hafa eitrað fyrir þá með
kennslunni, þeir kasta nótnabókum
og hljómplötum á bál og annað eftir
því. Öll kennsla leggst að sjálfsögðu
niður. Fjölskylda Zhu Xiao-Mei er
dauðhrædd við að þurfa að þola
þungar skriftir út af píanóinu, og
þar sem henni tekst ekki að losa sig
við það setur hún á það skilti með
orðunum: „Þetta píanó var keypt
með því að arðræna alþýðuna“, í
þeirri von um að það muni friða
„rauðu varðliðana“. Það tókst
nokkurn veginn.
En Zhu Xiao-Mei, sem hefur
verið talsvert heilaþvegin í
látunum, er send í endurhæfingar-
búðir einhvers staðar nálægt
landamærum Mongólíu, þar verður
hún að dúsa ár eftir ár við skelfi-
legan aðbúnað, og tónlistin er úr
sögunni. En svo gerist það einn dag
að hún rekst á gamla og slitna
harmóníku, hún freistast til að
grípa í hana og það rifjast upp fyrir
henn etýða eftir Chopin sem er
aðallega fyrir hægri hendi og með
mjög einföldum bassa. Eftir það
fann hún enga ró í beinunum fyrr
en henni tókst að fá píanóið sent frá
Peking. Hún spilaði Bach, Chopin
og Rachmaninov, og taldi fáfróðum
varðmönnum um að þetta væri
„yanbangxi“, sú eina tónlist sem
var leyfð í Kína á tímum menning-
arbyltingarinnar.
Svo leið tíminn, öndin skrapp úr
Mao oddvita og árið 1974 var Zhu
Xiao-Mei loks látin laus úr
„endurhæfingarbúðunum“, eftir
fimm ára dvöl. Hún gat hafið námið
á ný fyrir alvöru, og eftir nokkurn
tíma tókst henni að fá vegabréf til
að komast á tónlistarskóla í
Bandaríkjunum. Í flugvélinni á leið-
inni tók bandarísk kona, háskóla-
kennari í heimspeki, hana tali og
vildi ræða um Lao Tse.
„Lao Tse, hver er það?“ sagði
Zhu Xiao-Mei, „aldrei heyrt hann
nefndan.“
„Þetta er menningarbyltingin“,
sagði bandaríska konan.
Zhu Xiao-Mei fór ekki aftur til
Kína. Hún sneri sér að því að
byggja sjálfa sig upp aftur eftir allt
sem gerst hafði, fyrst í Bandaríkj-
unum og síðan í Frakklandi þar sem
hún settist að. Til þess hafði hún
tvo volduga hjálparanda Bach og
Lao Tse sem henni fundust andlega
skyldir, kannske hefði Bach verið
Lao Tse endurholdgaður. „Bach“
var „Áin“, nú var henni fyrir öllu að
nálgast leyndardóma hennar, og til
þess fundust henni Goldberg-
tilbrigðin besta leiðin. Og nú hefur
Zhu Xiao-Mei haldið tónleika víða
um heim og leikið inn á marga
geisladiska.
Þannig hefur það sannast, sem
mörgum var hulið 1968, að Bach er
sterkari en Mao.
Leyndardómur árinnar
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Bach í Kína
Sigur staðfestunnar
UMRÆÐAN
Friðrik Rafnsson skrifar um hand-
bolta
Úrslitaleikurinn s.l. sunnudag, þegar
vinaþjóðirnar Íslendingar og Frakkar áttust
við, var ógleymanleg stund. Auðvitað hefði
ég heldur kosið sigur okkar manna, eins og
Íslendingar allir. En það er engin skömm að
hafa tapað fyrir sigursælasta landsliði
Frakka fyrr og síðar. Auk þess er ólíku
saman að jafna. Þannig má nefna að iðkend-
ur handbolta í Frakklandi eru um fjögur hundruð þús-
und, það er, um hundrað þúsund fleiri en öll íslenska
þjóðin!
Frakkar og Íslendingar eiga meira sameiginlegt en
margan grunar. Þannig er til dæmis skemmtilegur
skyldleiki með því hvernig Frakkar urðu heimsmeist-
arar í knattspyrnu árið 1998 og árangri íslenska hand-
boltalandsliðsins á Ólympíuleikunum nú. Nokkrum
mánuðum áður en heimsmeistarakeppnin í kattspyrnu
hófst í Frakklandi sumarið 1998 var hnakkrifist þar
um franska landsliðið, það þótti alveg hrútlélegt og
þjálfarinn, Aimee Jaquet, algerlega ömurlegur. Árás-
irnar á hann voru raunar það heiftúðugar að ekki
hefur gróið um heilt milli hans og fjölmiðla síðan.
Hvernig var umræðan um íslenska handboltalands-
liðið hér fyrir nokkrum mánuðum, um það bil
sem Guðmundur Guðmundsson var ráðinn
landsliðsþjálfari? Handboltinn þótti hallæris-
leg íþrótt, rætt var um að HSÍ væri að klúðra
málum og vonlaust væri að fá almennilegan
mann sem arftaka Alfreðs Gíslasonar. Síðan
var Guðmundur ráðinn, sigursæll þjálfari, en
fimmti valkostur, og Óskar Bjarni, þjálfari
Vals, honum til aðstoðar. Heldur sljákkaði í
mönnum við þessar málalyktir, enda þeir
báðir þekktir að góðu einu, en ekki fór mikið
fyrir hvatningu eða bjartsýni fyrir Ólympíu-
leikana.
Hliðstæðan er því sú að þrátt fyrir hatrammar deil-
ur og neikvæða umfjöllun náðu bæði þessi lið að hefja
sig upp fyrir hælbítana, setja markið hátt, fylkja þjóð-
unum á bak við sig og ná markmiðinu með glæsibrag.
Þessi tvö dæmi sýna betur en margt annað að mestu
skiptir að setja sér markmið og vinna staðfastlega að
því. Þetta eru tvö dæmi um glæsilegan sigur einbeit-
ingar og staðfestu.
Þetta var stór stund í sögu íslenskra íþrótta, en ekki
síður söguleg upplifun fyrir okkur sem höfum áhuga á
að efla og styrkja vináttubönd Frakka og Íslendinga
enn frekar.
Höfundur er forseti Alliance francaise og
handboltaunnandi.
Lengri útgáfa greinarinnar birtist á Vísi.
FRIÐRIK RAFNSSON
Mosfellsbæ
www.fastmos. i s , www.eignamidlun. is • E inar Pál l Kjærnested, löggi ltur fasteignasal i
K jarna • Þverholt i 2 • 270 Mosfel l sbær • S . 586 8080 • fax 586 8081
Sammála Guðna
Það fór svo sem spáð var á þess-
um stað í gær að Guðni Ágústs-
son boðaði tíma aðgerða í „sinni
Borgarnesræðu“ á mánudagskvöld.
Guðni er þó fráleitt sá eini sem átelur
ríkisstjórnina fyrir aðgerðaleysi – það
gerir líka stjórnarliðinn Sigurður Kári
Kristjánsson. Á bloggsíðu sinni bendir
hann á að síðan ríkisstjórn Sjálf-
stæðisflokks og Samfylkingar tók
við hafi ekki eitt einasta ríkis-
fyrirtæki verið einkavætt. Nú sé
upplagt að einkavæða Íslands-
póst, Flugstöð Leifs Eiríkssonar,
ÁTVR og Ríkisútvarpið. Líklega
hugnast Guðna aðgerða-
leysi ríkisstjórnarinnar
betur en aðgerðaáætlun
Sigurðar Kára.
Hvað vinnst?
Enn af Guðna. Í Borgarnesræðu
sinni talaði Guðni meðal annars um
nauðsyn þess að aðskilja fjárfesting-
arbanka og viðskiptabanka; fólksins
vegna og bankanna þyrfti að
vera einhvers konar skilrúm
þarna á milli, sérstaklega í
árferði eins og nú er og lagði til
að fjárfestingarbankar yrðu
gerðir að dótturfélögum
viðskiptabankanna. Þá
vaknar upp sú spurning
hvað gerist ef árferði
riði fjárfestingarbank-
anum að fullu? Á
hverjum bitnar
gjaldþrot dótt-
urfélags ef ekki
móðurfélaginu?
Gjaldeyrir
Íslenska landsliðinu í handbolta
verður fagnað í miðborg Reykjavíkur
í dag. Fara þeir í opnum vagni frá
Hlemmi niður Laugaveg að Arnar-
hóli, þar sem ólympíufararnir verða
hylltir. Þaðan er stutt yfir í Seðla-
bankann. Ef landsliðið vill gleðja
þjóð- ina enn frekar getur það
boðið seðla-
banka-
stjóra
silfrið til
að efla
gjald-
eyris-
forð-
ann.
bergsteinn@
frettabladid.is