Tíminn - 24.02.1983, Blaðsíða 8

8
FIMMTUDAGUR 24.FEBRÚAR 1983.
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason.
Skrifstofustjori: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjóifsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórar: Kristinn Hallgrímsson og Atli Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Tímans: Guðmundur Magnússon. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni
Kristjánsson, Kristin Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson. Ljósmyndir:
Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristín Þorbjarnardóttir,
María Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn . skrifstofur og auglýsingar:
Síðumúla 15, Reykjavik. Sími: 86300. Auglýsingas.mi 18300. Kvöldsímar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 11.00, en 15.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 150.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Vísitölu-
kerf ið
■ Sú tilhögun launagreiðsla, sem nefnt hefur verið
vísitölukerfi, rekur upphaf sitt til áranna um og eftir 1920,
en þá voru í gildi ákvæði um greiðslu dýrtíðaruppbótar á
laun í nokkrum kjarasamningum, svo og í launalögum
ríkisstarfsmanna.
Víðtæk vísitölubinding var hins vegar ekki tekin upp
fyrr en með lögum, sem þjóðstjórnin beitti sér fyrir á síðari
hluta árs 1939. Tilgangurinn með þeim var sá að tryggja
frið í kaupgjaldsmálum meðan heimsstyrjöldin geisaði.
Frá þeim tíma hefur vísitölukerfið verið meira og minna
í gangi, nema á árunum 1960-1964, en viðreisnarstjórnin
svofnefnda bannaði þá með lögum, að laun væru vísitölu-
tengd.
Tilgangur vísitölukerfisins er öðru fremur sá að tryggja
vinnufrið og skapa möguleika fyrir kjarasamninga til
lengri tíma. Vafalítið hefur það áorkað verulegu í þessa
átt. Gallinn hefur hins vegar reynzt sá, að það hefur leitt
til tíðra víxlhækkana kaupgjalds og verðlags og gert
stjórnarvöldum þannig erfitt fyrir að ráða við verðbólguna
og efnahagsþróunina.
Niðurstaðan hefur því orðið sú, að nær allar ríkis-
stj órnir hafa gripið meira inn í og reynt með ýmsum hætti
að draga úr þessum víxlhækkunum. Allir núverandi
stjórnmálaflokkar landsins hafa staðið að aðgerðum, sem
stuðlað hafa að skerðingu á vísitölubótum.
Áðurnefndur galli vísitölukerfisins, sem eru tíðar víxl-
hækkanir á kaupgjaldi og verðlagi, verður sérstaklega
skaðlegur fyrir efnahagslífið, þegar verðbólga er orðin
mikil, eins og nú er hér á landi. Engin leið er þá til að
draga úr verðbólgunni nema með meiri eða minni
breytingu á vísitölukerfinu.
Þetta hefur orðið til þess, að vísitölukerfi, sem gilti í
flestum löndum fyrstu árin eftir síðari heimsstyrjöldina,
hefur nær hvarvetna verið fellt úr gildi. Þar sem það helzt
ennþá, er það yfirleitt í öðru formi en hér og hefur miklu
minni víxlhækkanir í för með sér.
Það er ljóst mál, að eigi að hefjast handa um raunhæfar
aðgerðir til niðurfærslu á verðbólgunni,verður að hverfa
frá vísitölukerfi, sem er í því formi, að það leiði til tíðra
víxlhækkana.
Um tvær leiðir er einkum að velja. Önnur er fólgin í
lagasetningu, sem stefnir að því að draga úr verðbólgunni
í áföngum og setur því þak á verðlag, kaupgjald og vexti
og annað það, sem hefur áhrif á verðbólguna. Þetta er sú
leið, sem mælt var með á flokksþingi framsóknarmanna í
vetur.
Hin leiðin er sú að hverfa frá allri lagasetningu og
opinberum afskiptum af þessum málum og láta stéttirnar
berjast, unz þær komast að einhverju samkomulagi.
Þetta reyndi viðreisnarstjórnin tvívegis. Eins og áður
segir, var bannað á árunum 1960-1964 að vísitölutengja
laun. Endalokin urðu þau, að Bjarni Benediktsson, þáv.
forsætisráðherra, hafði forustu um það í júní 1964, að
samið var við verkalýðshreyfinguna um að lögbinda
vísitölukerfið að nýju. Bjarni Benediktsson hefur orðið
einna frægastur fyrir þetta samkomulag.
Það stóð hins vegar ekki lengi. Haustið 1967. felldi
viðreisnarstjórnin þessi lög úr gildi og lét stéttasamtökun-
um einum eftir að semja um þessi mál. Árin 1968 og 1969
urðu mestu verkfallsár íslenzkrar sögu, vegna átaka um
vísitölugreiðslurnar.
Nú virðist Sjálfstæðisflokkurinn hallast að því að láta
stéttasamtökin. ein um þetta, og Alþýðubandalagið
virðist taka undir það. Ef til vill sameinast þessir flokkar
skrifað og skrafað
Þrældómur og
örbirgð
■ Það hefur löngum verið
viðkvæði þeirra sem aðhyll-
ast fortakslausa einkaeign á
íbúðarhúsnæði, að íslending-
ar séu svo gerðir að þeir vilji
eiga eigið húsnæði en ekki
vera upp á aðra komnir í
þeim efnum. Þetta á að sýna
fram á einstaklingshyggju og
sjálfstæðisþrá. Hið sanna er
að íslendingar verða nauðug-
ir viljugir að eignast eigið
húsnæði óg frelsið verður
langtímum saman ekki annað
en basl og fjárhagsáhyggjur,
óhóflegt vinnuálag með til-
heyrandi streitu og upplausn.
Þau ár sem ættu ef allt væri
með felldu að vera einhver
hin ánægjulegustu í lífi flestra
manna verða ekki annað en
þrældómsok og örbirgð. Allt
í þeim heilaga tilgangi „að
koma undir sig fótunum".
íslendingar gera miklar
kröfur til húsnæðis og vilja
gera heimili sín sem vegleg-
ust er annað viðkvæði þeirra
sem aldrei hafa haft vit eða
hugsun á að móta skynsam-
lega og mannbjóðandi
stefnu í húsnæðismálum.
Æðstu menn þeirra mála af-
saka sig sífellt með að ekki
fáist nægt fé í einhverja þá
byggingasjóði sem þeir ætla
að leysa allan vanda í
gegnum. Byggingasjóður
verkamanna og Húsnæðis-
málastofnun ríkisins eru spor
í þá átt að bæta ofurlítið úr,
en þessar- stofnanir eru ávallt
fjárvana og koma hvergi
nærri að því gagni sem æski-
legt væri, og reyndar nauð-
synlegt.
Það leggst margt á eitt til
að auka erfiðleika fólks í
sambandi við húsnæðismál.
Svo mikil áhersla hefur verið
lögð á sjálfseignarstefnuna
að leiguíbúðum fækkar
stöðugt hlutfallslega. Þetta
fyrirbæri er eitt af því sem
neyðir fólk til að kaupa eða
byggja, þótt það hafi engan
veginn fjárhagslegt bolmagn
til þeirra framkvæmda. í-
búðastærð er enn eitt sem
veldur erfiðleikum. Það hef-
ur lengi verið ljóst að alltof
mikið er byggt af alltof stór-
um íbúðum en of lítið af
litlum. Þetta sannast átakan-
lega á hinum frjálsa íbúða-
markaði þar sem smáíbúðir,
oft gamlar og úr sér gengnar,
eru hlutfallslega mun dýrari
en stórar íbúðir.
Fólk vill búa í einbýlishús-
um, eða í raðhúsum, er hald-
ið biákalt fram og sú hjátrú
er furðu útbreidd að það sé
sjálfsagður hlutur að menn
eyði allri starfsævi sinni og
öllum fjármunum í mikla
steinsteypu. Það er stöðu-
tákn og mælikvarði á lífsham-
ingju.
En bótt þörf á litlum íbúð-
um sé mikil og eftirspurn
samkvæmt því skella allir
skipuleggjarar daglegs lífs
skollaeyrum við svo einföld-
um staðreyndum, en keppast
við að upphugsa ný og stærri
einbýlishúsa- og raðhúsa-
hverfi. Menn hafa ekki einu
sinni vit á að draga lærdóm af
einföldustu markaðslögmál-
um þegar húsnæðismál eru
annars vegar. Og leiguíbúðir
mega þeir ekki heyra
nefndar, þótt þær hljóti að
teljast til frumþarfa fjölda
fólks, sem býr við sífellt
öryggisleysi vegna vankanta
á því kerfi sem kallað er
húsnæðismál.
Yitlaus
stefnumörkun
í Þjóðviljanum s.l. þriðju-
dag er útdráttur úr samantekt
sem tveir félagsfræðingar
hafa gert um húsnæðiskerfið
á íslandi. Þeir eru Ingi Valur
Jóhannsson og Jón Rúnar
Sveinsson. Niðurstaða þeirra
ætti ekki að koma neinum á
óvart. Hún er einfaldlega sú
að uppskurður á húsnæði-
skerfinu sé nauðsynlegur. En
sífellt sígur á ógæfuhliðina
vegna vitlausrar stefnu -
• mörkunar.
Á sama tíma og fjölskyld-
an minnkar stækkar húsnæð-
ið. 1960 bjuggu t.d. 4,11
manneskjur í hverri íbúð í
Reykjavík en í árslok 1981
hins vegar 2.64 manneskjur.
Öfugþróunin kemur glöggt
fram í kafla um íbúðastækk-
un. Þar segir:
„í gögnum þeirra var m.a.
að finna tölur um stærð hús-
næðis á íslandi. Það einkenn-
ir húsakost hér á landi að
íbúðir eru tiltölulega stórar.
Þannig var t.d. tæplega helm-
ingur (48,4 prósent) allra
íbúða í Reykjavík 4urra her-
bergja eða stærri árið 1975. í
höfuðborgum hinna Norður-
landanna náði þetta hlutfall
hvergi hærri tölu en 25 prós-
entum. Nýbyggingar hér á
landi hafa ennfremur stækk-
að á allra síðustu árum. Sem
dæmi má nefna að á árabilinu
1956-60 var meðalstærð full-
gerðra íbúða á landinu 371
rúmmetri. Árið 1981 var hún
hins vegar 458 rúmmetrar.
Á árabilinu 1966-70 var
meðalstærð íbúða í byggingu
433 rúmmetrar, árið 1981
540 rúmmetrar. Hins vegar
hefur meðalstærð íbúða í
fjölbýlishúsum farið minnk-
andi; þannig var meðalstærð-
in 325 rúmmetrar á árabilinu
1966-70 en 296 árið 1981, en
fjölbýlishúsaíbúðir eru minni
hluti þess húsnæðis, sem
byggt hefur verið. Þannig var
byrjað að byggja 2.261 íbúð
árið 1975, þar af voru 977 í
fjölbýlishúsum og árið 1981
var byrjað á 1.600 íbúðum og
voru fjölbýlishúsaíbúðir að-
eins 426. Þessar tölur sýna
glöggt hvert stefnir í hús-
næðisstærð okkar.“
Hvar eiga hinir
eignalausu að búa?
Um leiguhúsnæði segir:
„Leiguíbúðum í Reykja-
vík hcfur farið fækkandi,
ekki bara miðað við fólks-
fjöldann, heldur og að tölu.
Þannig voru árið 1960 6.540
leiguíbúðir í Reykjavík - nú
benda kannanir til þess að
leiguíbúðir séu ekki nema
5.000-5.700 að tölu. Sem
stendur er mjög lítið byggt af
leiguhúsnæði. Þannig eru
samkvæmt tölum frá Hús-
næðisstofnun í byggingu eða
undirbúningi 102 leiguíbúðir,
sem er aðeins 2-3 prósent af
þeim íbúðum sem eru í bygg-
ingu í landinu. Ljóst er að
slíkur byggingarhraði gerir
vart meira en að halda í
horfinu, sérstaklega þegar
þess er gætt að stór hluti
leiguhúsnæðis hérlendis er
orðinn fremur gamall og úr-
eldist hraðar en annað hús-
næði. Þörfin mun hins vegar
aukast mjög - eins og tölurn-
ar um ungu árgangana sýndu
fram á. Skilnuðum fer einnig
fjölgandi, en það eykur þörf-
ina á leiguhúsnæði. Náms-
mönnum á höfuðborgar-
svæðinu fer fjölgandi og þá
hefur einnig gætt aukins að-
streymis ungs fólks sem er að
snúa heim frá námi. Fyrir
þessu fólki er ekki hugsað."
Stórkostlegasta misréttið
á húsnæðismarkaðnum í dag
er misréttið milli kynslóð-
anna. Því unga fólki sem
getur eignast eigið húsnæði
fer sífellt fækkandi og leigu-'
markaður er því sem næst
lokaður.
Þess má að lokum geta að
einna athyglisverðustu til-
lögumar sem komið hafa fram
um endurbætur á þessum
málum hafa ekki komið frá
atvinnufólki í félagsmála-
vafstri, heldur manni sem er
þekktari fyrir framtak í
einkarekstri, Ragnari Þórð-
arsyni kaupmanni."
Keppast um að leika Neró á
meðan efnahagslífið brennur
ALRÆMD er sagan af keisaranum Neró, sem lék á fiðlu
mcðan Rómaborg brann fyrir augum hans. Atferli keisarans
hefur ekki beinlínis þótt til fyrirmyndar. Samt sem áður hafa
ýmsir forystumenn í Geirsarmi Sjálfstæðisflokksins nú tekið
við þessu hlutverki Nerós, og vilja leika kjördæmaskottís fram
á næsta haust á meðan bál efnahagsvandræða og verðbólgu
brennur.
Þessi Neróárátta Geirsarmsins birtist í kröfunni um að það
verði ákveðið nú þegar, að nýjar alþingiskosningar fari fram
á miðju sumri, án tillits til þess, hvort úrsbt kosninganna nú í
apríl skapi skilyrði til myndunar ríkisstjórnar, sem sé fær um
að takast á við efnahagsvandann og verðbólguna, sem fullyrt
er að stefni nú í um 80%. Þessi óðaverðbólga á að fá að geisa
áfram í allt sumar og þar til stjórnarmyndunan iðræðum verði
lokið eftir júlí-kosningar. Þá fyrst á að taka á verðbólgunni og
öðrum þeim alvarlegu efnahagsvandamálum, sem þó þola
enga bið, og sem þyrfti að ráðast gegn þegar að loknum
kosningunum í aprfl, fyrst það er ekki hægt nú þegar. Þannig
vilja Geirsmenn efna til stanslausrar hálfs árs kosningabaráttu
og stjórnarmyndunarviðræðna í stað þess að taka á brennandi
vandamálum þjóðfélagsins. $ú afstaða hlýtur að teljast
ábyrgöarleysi á hæsta stigi og ótrúlegt að meirihluti Alþingis
samþykki slík vinnubrögð.
ÞAÐ er þessi krafa Geirsarmsins, sem reyndar hefur hlotið
stuðning ýmissa ráðainanna í Alþýðubandalaginu, sem dregið
hefur afgreiðslu þess frumvarps um stórnarskrárbreytingu,
sem formenn ‘tjórnmálafokkanna hafa verið að ræða að
undanförnu. í fjölmiðlum hefur að vísu verið hamrað á því,
að það sé beðið eftir Framsóknarflokknum, en staðreyndin er
sú, að ef þessi krafa hefði ekki komið fram þá væri vafalaust
löngu búið að afgreiða málið frá þingflokkunum og inn í þingið
sjálft. Það er því krafan um kosningaslag fram eftir öllu sumrí
á kostnað nauðsynlegra cfnahagsráðstafana, sem tefur málið,
en ekki afstaða Franisóknarmanna.
Annars er þetta ekki eina máiið nú undanfaríð, þar sem
ábyrgðarleysið er allsráðandi. Þannig hefur öllum tilraunum,
sem gerðar hafa verið til að draga úr hraða verðbólgunnar,
verð hafnað. Geirsarmurinn og þingmenn Alþýðubandalags-
ins hafa neitað að stuðla að þeirri breytingu á viðmiðurnarkerfi
launa, sem nokkuð hefði hægt á verðbólguhjólinu. Þegar það
lá fyrir að frumvarpið yrði ekki afgreitt, lögðu framsóknar-
menn fram tillögur um aðrar aðgcrðir til að draga úr
óðaveröbólgunni, svo sem auknar niðurgreiðslur um 5%
framfærsluvísitölunnar eða svo. Þessu var líka hafnað. Þess
vegna mun ný verðbólguholskefla dynja yfir. Launin munu
hækka nú um mánaðarmótin um 15% eða þar um bil og í
kjölfarið fvlgja svo margvíslegar verðhækkanir, þannig að
launahækkunin verður öll horfin og meira en það áður en við
er litið. Jafnfraint aukast erfiðleikamir hjá atvinnufyrirtækj-
unum, sem kann að leiða til þess að atvinna dragist enn frekar
saman. Gegn þessari þróun vildu framsóknarmenn sporna, en
aðrir flokkar á Alþingi hafa komið í veg fyrir það, því
kosningahagsmunirnir hafa tekið öll völd hjá þeim og þeir
berjast nú um það að fá aö.leika hlutverk Nerós í brunanum
mikla. _ Starkaður.