Tíminn - 29.03.1983, Blaðsíða 8

8
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjóri: Sigurður Brynjólfsson.
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur
V. Ólafsson. Fréttastjórar: Kristinn Hallgrfmsson og Atli Magnússon.
Umsjónarmaður Helgar-Timans: Guðmundur Magnússon. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jón Guðni
Kristjánsson, Kristín Leifsdóttir, Samúel Örn Erlingsson (íþróttir), Skafti Jónsson, Sonja
Jónsdóttir. Útlitsteiknun: Gunnar Trausti Guðbjörnssson. Ljósmyndir:
Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Árni Sæberg. Myndasafn:
Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristín Þorbjarnardóttir,
Maria Anna Þorsteinsdóttir. Ritstjórn skrifstofur og auglýsingar:
Siðumúla 15, Reykjavik. Sími: 86300. Auglýsingasimi 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 15.00, en 18.00 um helgar. Áskrift á mánuði kr. 180.00.
Setning og umbrot: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Lágu launin eru þjóð-
félaginu til skammar
■ Haraldur Ólafsson, lektor, sem skipar annað sætið á framboðs-
lista Framsóknarflokksins í Reykjavík, skrifaði athyglisverða
grein um launamálin í Tímann á laugardaginn. Þar minnti hann
áj að fyrir nokkrum vikum hefði hann skrifað grein þar sem hann
hafi kallað lágiaunabæturnar svonefndu þjóðarskömm. „Það kom
illa við marga, en þó ekki þá,sem skildu, að hér var verið að ræða
um eitthvert þýðingarmesta mál íslensku þjóðarinnar", sagði
Haraldur Ólafsson. „Það er skömm, áð til skuli vera láglaunahópar
í þessu landi, þessu auðuga og góða landi, þar sem jöfnuður og
gott mannlíf ætti að geta þróast fremur en í flestum öðrum
löndum. Það er skömm fyrir okkur íslendinga að greidd séu laun
í landinu, sem ekki duga fyrir brýnustu lífsnauðsynjum hvað þá
meira. Ég talaði nýlega við nokkra úr starfstétt þar sem útborguð
laun fara ekki fram úr 8000 krónum á mánuði. Ef þetta eru laun,
sem bætast við laun maka, þá má vera að unnt sé að draga fram
lífið á þeim. En eigi einstaklingur, ef til vill með börn á framfæri,
að lifa af þessu, þá er hann slyngari og hagsýnni en allur þorri
manna. Hvað gerir sá, sem hefur slík laun? Hann fer í aðra vinnu,
hann reynir eftir megni að bæta fjórum tímum við venjulegan
vinnudag. í þetta fólk er svo slett láglaunabótum samkvæmt því
úthlutunarkerfi, sem Alþýðubandalagið dreymir um að koma á í
landinu, kerfi sem tryggir, að þegnarnir eigi allt sitt undir náð og
miskunn valdhafanna".
Og Haraldur Ólafsson sagði ennfremur:
„í þessu máli hefur verkalýðshreyfingin brugðist, atvinnurek-
endur hafa brugðist, þingmenn hafa brugðist. Það eiga ekki að
vera til neinir láglaunahópar í þjóðfélaginu. Hver og einn á rétt á
að fá mannsæmandi laun fyrir vinnu sína, laun sem duga honum
vel til að lifa lífinu, standa í skilum með eðlilegar skuldbindingar,
og gera honum fært að njóta frístunda og einkalífs. Það hefur lengi
verið skoðun mín, að venjuleg daglaun eigi að nægja hverjum
einstaklingi til framfæris sér. Aukavinna og.yfirvinna á að vera
undantekning, ekki regla. En það er eins og hvorki verka-
lýðshreyfingin né vinnuveitendur hafi áhuga á að breyta þessu.
Það er skiljanlegt að vinnuveitendur séu ánægðir með þetta kerfi.
Það tryggir þeim minni launagreiðslur á samdráttartímum. En
hvað um verkalýðsforystuna? Árum saman hefur hún talað um
hækkun lægstu launa, en niðurstaðan hefur alltaf orðið sú sama:
jöfn prósentuhækkun, sem færir hinum hærra launuðu meiri
tekjur, en hinir lægst launuðu halda áfram að þokast niður á við
í óðaverðbólgunni og fjármálaöngþveitinu.
Haraldur Ólafsson fjallaði síðan um núverandi vísitölukerfi og
nauðsyn þess að breyta því:
„Forystumenn Alþýðubandalagsins og Sjálfstæðisflokksins hafa
nú sameinast í andstöðu sinni við vísitölufrumvarpið svokallaða,
sem Gunnar Thoroddsen lagði fram skömmu fyrir þinglausnir. Þar
var gert ráð fyrir að tekið verði upp nýtt viðmiðunarkerfi fyrir
laun, verðbótatímabilum verði fækkað, og jafnframt verði
vísitalan óháð breytingum á óbeinum sköttum, og gjaldskrám
raf- og hitaveitna. ;
Þetta eru ekki stórvægilegar breytingar, en miða þó í rétta átt.
En samfylking Alþýðubandalags og Sjálfstæðisflokks kýs að láta
aðila vinnumarkaðarins semja um þessi mál, svo hönduglega sem
til hefur tekist á undanförnum árum um ýmsa samninga. Mín
skoðun er sú, að það sé óverjandi með öllu að verðbætur
samkvæmt vísitölu komi hlutfallslega jafnt á öll laun. Það er engin
skynsemi í því að ráðherrar fái verkamannslaun í verðbætur einar
saman, en vinnandi fólk fái upphæð sem ekki dugar einu sinni til
að greiða gjafabref til SÁÁ.“
Haraldur vakti einnig athygli á því, að enn sem fyrr eru konur
fjölmennastar í láglaunahópunum og varpaði fram þeirri spurn-
ingu, hvort ekki væri kominn tími til að þær neiti að taka það
hlutverk að sér.
Haraldur Ólafsson er manna líklegastur til að láta athafnir
fylgja orðum. Þeir, sem berjast fyrir bættum lífskjörum láglauna-
fólks, - munu með honum eignast góðan málsvara á Alþingi ef
reykvískir kjósendur veita honum og Framsóknarflokknum
nægan stuðning í komandi alþingiskosningum.
-ESJ.
ÞRIÐJUDAGUR 29. MARS 1983
skrifað og skrafað
„Samræmt
verðbólgu viðnám“
■ f fréttum Pjóðviljans af
samstarfsgrundvelli Alþýðu-
bandalagsins, sem haldinn
varö með pompi og prakt í
nýju fasteigninni við Hverfis-
götu fyrir helgi, voru meðal
annars sögðþau tíðindi.aðí
tillögunum fælist víðtækt
skipulagsuppgjör, sem gerði
hvorutveggja í senn að vinna
gegn verðbólgunni og tryggja
atvinnuna, en að Framsókn-
arflokkurinn sæi aldrei annað
en að krukka í kaupið.
„Samstarfsgrundvellinum
um íslenska leið er skipt í sex
meginkafla. I fyrsta kaflan-
um er gerð grein fyrir sam-
ræmdu verðbólguviðnámi og
víðtæku skipulagsuppgjöri á
öllum sviðum hagkerfisins"
Það „samræmda
veröbólguviðnám" sem hér
er rætt um er eitt af þeim
óskiljanlegu orðaleppum
sem allaballar skreyta stefnu-
skrá sína með sem á að vera
samstarfsgrundvöllur, en
hverra?
Það er eitthvað nýtt ef
alþýðubandalagsmenn vilja
verðbólguviðnám, en þegar
það er orðið samræmt er það
eitthvað sem vert er að berj-
ast fyrir. Sú árátta þeirra að
bera framsóknarmönnum sí-
fellt á brýn að þeir sjái aldrei
aðra leið til að sporna við
verðbólgu nema að „krukka í
kaupið" eru sömu rök sem
íhaldið notar í síbylju um
þá ríkisstjórn sem m.a.
Framsóknarflokkur og Al-
þýðubandalag eiga aðild að
og þær efnahagsaðgerðir sem
alltof sjaldan hefur verið
hægt að drösla alþýðubanda-
lagsmönnum til að sam-
þykkja. Hér hefur Alþýðu-
bandalagið tekið sömu áróð-
urstækni og sjálfstæðismenn
og kratar og sé hún réttmæt
hlýtur hún að hitta Alþýðu-
bandalagið fyrir ekki síður
en Framsóknarflokkinn. En
hinu gleyma áróðursmeistar-
ar Alþýðubandalagsins vilj-
andi, að þegar niðurtalning-
arleið Framsóknarflokksins
var eitt sinn reynd skilaði
hún góðum árangri, verð-
bólguhjöðnun og auknum
kaupmætti og þar með bætt-
um lífskjörum.
Svo belgja þeir sig út þegar
líður að kosningum, kenna
öðrum um að krukka í kaup
og hafa nú fundið upp „sam-
ræmt verðbólguviðnám“ sem
leysa á þann vanda sem þeir
hafa sjálfir ávallt neitað að
horfast í augu við, og ætlast
til að mark sé tekið á þeim.
Samvinnugeirinn
Einkarekstur eða ríkis-
rekstur eru þeir pólitísku pól-
ar sem mest eru áberandi í
því reiptogi sem menn bera
fyrir sig sem hugsjónir og
deila um. En til er þriðja
formið sem ekki ber eins
mikið á en er samt öflugt og
býður upp á margháttaða
möguleika til betra mannlífs.
Dr. Eysteinn Sigurðsson
skrifar í þjóðamálaritið Sýn
um samvinnugeirann ogsegir
m.a.:
Eg hef verið beðinn að
skrifa stutta grein um sjálf-
valið efni viðkomandi sam-
vinnumálum í þetta nýja
tímarit, sem ungir framsókn-
armenn eru að hefja útgáfu
á. Ég hef valið mér að fjalla
um hugtakið „samvinnugeir-
inn“.
I stuttu máli má segja,
að þegar talað er um sam-
vinnugeira, sé átt við
þann hluta af atvinnulífi
hvers þjóðfélags sem skipu-
lagður er með samvinnu-
sniði. Jafnhliða því er einnig
talað um einkageirann og
opinbera geirann, og er þá
átt við þá hluta atvinnulífsins
sem eru annað tveggja í
umsjón einkaaðila eða hins
opinbera, ríkis eða sveitar-
félaga. Hér er þannig fyrst og
fremst um vinnuhugtak að
ræða, ætlað til þess að skerpa
línurnar á milli þessara
þriggja aðskildu atvinnusviða
þjóðfélagsins.
Ens og kunnugt er ber
ýmislegt á milli í markmiðum
þessara þriggja geira. Ég skal
ekki rekja það allt í smá-
atriðum hér, en undir sam-
vinnugeirann fellur allur sá
rekstur sem myndaður er
með frjálsum og opnum
félagasamtökum þeirra sem
beinna hagsmuna eiga að
gæta. Eitt megineinkenni
samvinnufélaga er, að þau
eru opin öllum sem þurfa á
þeirri þjónustu að haida sem
þau veita. Félagsmaður - og
þar með eigandi í neytenda-
kaupfélagi getur hver sá orð-
ið sem þarf á að halda smá-
söluverslunarþjónustu á fé-
lagssvæðinu, sem félagið
starfar á. Meðeigandi að
kaupmannsverslun getur hins
vegar ekki hver sem er orðið;
þar þurfa menn til dæmis að
geta reitt af höndum eitthvert
umtalsvert hlutafé, og eiga
aukheldur undir högg að
sækja um samþykki þeirra
eigenda sem fyrir eru. Félags-
maður í framleiðslusam-
vinnufélagi - t.d. bænda og
fiskimanna - getur orðið hver
sá sem þarf á því að halda að
selja afurðir af þeirri tegund
sem félagið sér um sölu eða
vinnslu á. Meðeigandi í
vinnslustöð einkaaðila verður
hins vegar ekki hver sem er;
þar þarf samþykki eigenda
og trúlega einnig talsvert fé.
Og markmiðin eru einnig
ólík. Eðli einkageirans er í því
fólgið, að gróðavonin hvetji
menn til dáða. Þar er til þess
ætlast, að menn reyni að ná
sem mestum viðskiptum til
sín og fyrirtækja sinna í
þeirri von, að þau skili hagn-
aði í vasa eigendanna og
geri þá að lokum auðuga
menn. Eðli samvinnugeirans
er hins vegar fólgið í allt
öðru; þar er til þess ætlast, að
starfsmenn félaganna vinni
með hagsmuni félagsmanna
þeirra að einu saman leiðar-
ljósi, og hagnaði sé ráðstafað
til þess að þoka sameigin-
legum hagsmunamálum
þeirra áleiðis. Þar er ekki
stefnt að auði hinna fáu,
heldur auði hinna mörgu.
starkaður skrifar
Verdur upp-
lausnin
valin
í stadinn
fyrir ábyrgd?
■ A mörgum vinnustöðum hefur fyrir hverjar kosningar
verið efnt til skoðanakannanna um fylgi flokkanna. Slíkar
kannanir eru þegar farnar af stað nú. Auðvitað eru þær
framkvæmdar með misjafnlega áreiðanlegum hætti, og enginn
tekur niðurstöður þeirra bókstaflega, en þær geta þó auðvitað
gefíð nokkra vísbendingu um strauma meðal kjósenda.
Það, sem er áberandi í þeim könnunum á vinnustöðum sem
hcyrst hcfur af til þessa, er hversu margir segjast ætla að kjósa
Vilmund Gylfason og bandalag hans. Ef eitthvert mark er
takandi á þeim yfírlýsingum, þá er Ijóst, að Vilmundur mun
draga með sér inn á þing allmarga þingmenn; gæti jafnvel
verið með 6-8 manna þingflokk.
Þetta þykir auðvitað þeim, sem þekkja til stjórnmálaferils
Vilmundar og vita hvers er af honum að vænta við lausn
aðsteðjandi vandamála, ótrúlegt og reyndar farsakennt. Ljóst
er að ef cinhver alvara er á bak við þessar tölur, þá er þar á
ferðinni mótmælaalda gegn stjórnmálaflokkunum, en ekki
von um nýja eða breytta stjórnarhætti. Stuðningur við
Vilmund og bandalag hans er því fyrst og fremst neikvæð
athöfn.
Auðvitað eiga stjórnmálamenn og stjórnmálaflokkar sinn
þátt í þeirri andúð, sem sums staðar, og alltof víða, gætir í
garð stjórnmálaflokkanna. Margir tala reyndar um það, að
meginástæðan sé sú, að stjórnmálamennirnir hafí ekki ráðið
við vandamál þjóðfélagsins, einkum á efnahagssviðinu, mörg
undanfarin ár, og umtalsverður hluti almennings sé búinn að
fá sig fullsaddan af því getuleysi. Staðreyndin er hins vegar sú,
að það auðveldar síður en svo lausn þessara vandamála að
kjósa Vilmund. Hann leysir engin vandamál, og mun síst ná
betri árangri t.d. í baráttunni við verðbólguna en aðrir, sem
það hafa reynt hingað tii. Kannski fara mál þannig í
kosningunum í apríl, að hann fái að afbjúpa það getuleysi sitt.
Hver veit.
Staðreyndin er nefnilega sú, að það er ekkert auðvelt að
takast á við þau alvarlegu vandamál, sem við er að etja í
efnahagsmálunum. Það er auðvelt að tala um það, en erfitt
að breyta orðum í athafnir sem duga. Til þess þarf bæði kjark
og dirfsku. Til þess þarf líka samstöðu á þingi og meðal
þjóðarinnar.
Vinnustaðakannanirnar benda hins vegar til þess að umtals-
verður hluti kjósenda ætli ekki að stuðla að slíkri samstöðu
eða einingu, heldur kjósa á móti þeim sem vilja reyna að leysa
vandamálin; kjósa upplausn í stað ábyrgðar.
Sumir hyggjast gera þetta í aprílkosningunum í þeirri trú að
eftir tvo mánuði eða svo verði kosið aftur og þá sé hægt að
kjósa á ábyrgari hátt. Þetta er auðvitað hin mesta vitleysa.
Vaxandi líkur eru á því að ekki verði kosið aftur á þessu ári.
Úrslitin í aprílkosningunum munu að öllum líkindum gilda í
eitt eða tvö ár hið minnsta ef á annað borð tekst að mynda
einhvern starfhæfan meirihluta á Alþingi. Kjósendum mun
samkvæmt því ekki gefast kostur á að „leiðrétta" léttúðarfull
mistök í aprfl síðar í sumar. Til þess mun líklegast ekki gefast
tækifæri fyrr en eftir eitt eða tvö ár, og hver veit hvaða
afleiðingar upplausnar- og stjórnleysiskjör 23. aprfl næstkom-
andi kann þá að hafa haft fyrir lífskjör og atvinnu landsmanna.
- Starkaður.