Tíminn - 26.10.1988, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 26. október 1988
Tíminn 9
Ævintýri Hoffmanns
Þjóðleikhúsið og íslenska óperan:
Ævintýri Hoffmanns eftir Jacques Offen-
bach. Hljómsveitarstjóri: Anthony Hose.
Leikstjóri: Þórhildur Þorleifsdóttir. Leik-
mynd: Nicolas Dragan. Búningar: Alexand-
er Vassiliev. Lýsing: Páll Ragnarsson.
Frumsýning föstudag 21. okt. 1988
Pessi sýning er meiri háttar sjón-
arspil - ekkert virðist hafa verið til
sparað að gera hana svo litríka og
skemmtilega fyrir óperugesti sem
efniviðurinn framast býður upp á.
Offenbach er auðvitað enginn
Mozart, og tónlistin ekkert til að
gera veður út af, en sýningin er öll
svo skrautleg og fjörug að áhorf-
andinn hlýtur að hrífast með. Val-
inkunnir frægðarmenn eru höfund-
ar búninga og leiktjalda; leik-
stjóranum hefur tekist að skapa
sýningu sem í senn er heildstæð og
ágæt í leikrænum smáatriðum; ein-
söngvarar standa sig flestir með
ágætum, og svo framvegis. Auðvit-
að gæti maður sagt, að fyrst verið
er að leggja svona mikið í óperu-
sýningu, sem er dæmd til að skila
stórtapi hversu margar sem sýning-
arnar verða - þær mættu gjarnan
verða 50 þess vegna - þá væri nær
að setja upp veigameira stykki en
Ævintýri Hoffmanns. Eins og t.d.
Hollendinginn fljúgandi. En úr því
Ævintýri Hoffmanns voru sett upp,
þá er ljómandi gaman að sýningin
sé svona glæsilega úr garði ger.
Sem mun vera nýja stefnan: að
velta sér upp úr ævintýraheimi
óperunnar með búningum og leik-
tjöldum, ljósum og leikbrellum og
öllum ytra búnaði.
Meginuppistaðan í efni óper-
unnar eru þrjár sögur af misheppn-
uðum ástarævintýrum sem Hoff-
mann skáld segir drykkjubræðrum
sínum kvöldstund eina á krá í
Múnchen. í fyrstu sögunni verður
hann ástfanginn af vélbrúðunni
Olympíu, sem Sigrún Hjálmtýs-
dóttir leikur (og syngur) alveg
kostulega og „vinnur þar stóran
sigur" eins og það er kallað. í
næstu sögu fangar Giulietta, Signý
Sæmundsdóttir, hjarta Hoffmanns
með mjög trúverðugum hætti. Og
í þriðju sögunni er það hin brjóst-
veika Antonia, Ólöf Harðardóttir,
sem hjarta Hoffmanns snýst um.
Garðar Cortes, Hoffmann, sótti
sig eftir því sem leið á sýninguna
og náði sér vel á strik í lokaatriðun-
um, en Ólöf var mjög tilþrifamikil.
Ólöf er sterkust í dramatískum
söng, eins og í þessu atriði sem
minnir ekki lítið á lokaþáttinn í La
Traviata.
Kristinn Sigmundsson er mjög
kostulegur í sínu þríeina hlutverki
og gervin snilldarleg: fyrst er hann
geggjaður eðlisfræðingur, næst
galdramaður og loks læknir - og
sýnu verst innrættur í síðasta hlut-
verkinu! Svona höfðu menn skrítn-
ar hugmyndir á 19. öld. Sigurður
Björnsson syngur tvö hlutverk af
glæsibrag og kunnáttu, en fær það
vanþakkláta verkefni að hafa í
frammi trúðleik í því síðara - og
hefur slíkt ekki reynzt á færi ann-
arra en snillinga hingað til.
Og svo framvegis og svo fram-
vegis. f sýningunni kemur fram
fjöldi einsöngvara, reyndra og
minna reyndra auk listdansara, 50
manna kórs og sinfóníuhljómsveit-
ar (sem Anthony Hose stjórnaði af
ósýnilegu en óumdeilanlegu ör-
yggi, því sýningunni fór fram létt
og snurðulaust). Parflaust er að
telja upp allt það lið hér - ég mæli
með því að menn fari að sjá
óperuna heldur sjálfir - en þó er
ástæða til að nefna sérstaklega
Guðjón Óskarsson (Lindorf leynd-
arráð) sem fyrst kom fram í litlu
hlutverki í Toscu og vakti rnikla
athygli, og leikur bæði og syngur
íburður mikill í fyrsta þætti.
Hoffmann og Guiliette, sem undir
búningunum er þau Garðar Cortes
og Signý Sæmundsdóttir.
vel nú. Einnig Rannveigu Fríðu
Bragadóttur sem syngur sérkenni-
legt og fremur vanþakklátt hlut-
verk Nicklausse, fylgdarsveins
Hoffmanns. Rannveig starfar í
Vínarborg og sýndi mikið öryggi á
sviði. Og loks Viðar Gunnarsson,
sem jafnan gleður eyra með söng
sínum.
Textinn er fluttur á frönsku eins
og vera ber, en þýðingu Óskars
Ingimarssonar er varpað á skjái
sinn hvorum megin við sviðið.
Vafalaust truflar það einhverja að
þurfa að lesa textann, sem þó
virðist lítilvægt miðað við það að
hafa ekki nema lauslega hugntynd
um hvað er að gerast á sviðinu.
Ævintýri Hoffmanns eru
skemmtiópera, og þessi glitrandi
og fjöruga sýning í Þjóðleikhúsinu
er frábærlega vel heppnuð frá því
sjónarmiði.
Sig. St.
Falleg mynd úr fangelsi
Alþýöulelkhúsið: Koss kóngulóarkonunn-
ar. Höfundur: Manuel Puig. Þýðing: Ing-
Ibjörg Haraldsdóttir. Tónlist: Lárus Halldór
Grimsson. Lýslng: Ámi Baldvinsson. Leik-
mynd og búnlngar: Gerla. Lelkstjórn: Sig-
rún Valbergsdóttlr.
Það er kannski örðugt að koma
upp með sýningu á þessu leikriti
eftir að kvikmyndin sem á því er
byggð hefur „farið sigurför" um
heiminn eins og segir í leikskránni.
Raunar var þetta víst upphaflega
skáldsaga svo vel má vera að
kvikmyndin hafi verið spunnin út
frá henni, - en einu gildir: Kvik-
myndin er í tölu þeirra minnileg-
ustu sem maður hefur séð á seinni
árum, frábærlega gerð og leikin.
Það er fráleitt sanngjarnt eða yfir-
leitt skynsamlegt að bera saman
leik og kvikmynd enda eru hér í
rauninni ólíkir listmiðlar á ferðinni
þótt skyldir séu. Og leiksýningu
verður að meta á eigin forsendum.
Koss kóngulóarkonunnar segir
frá tveimur mönnum sem settir eru
saman í fangaklefa. Þetta er í
fasistaríki, væntanlega í Suður-
Ameríku, enda er höfundurinn
Argentínumaður, landflótta
þaðan. Valentin er pólitískur
fangi, forystumaður í uppreisnar-
hreyfingu sem yfirvöld vilja um-
fram allt brjóta á bak aftur. Molina
er aftur á móti hommi, settur inn
fyrir að afvegaleiða ungmenni eins
og það heitir. En í rauninni ætla
yfirvöld honum það hlutverk að
veiða upplýsingar upp úr Valentin,
og til þess þarf hann að öðlast
trúnað hans. Leikritið lýsir svo
samspili og samskiptum þessara
ólíku manna. Molina er draum-
lyndur, viðkvæmur, meyr, Valent-
in ofstækisfullur hugsjónamaður.
Milli þeirra myndast vinátta og
fyrir gagnkvæm áhrif þeirra hvors
á annan geta þeir mætt örlögum
sínum, harmsögulegum örlögum
sem okkur er raunar aðeins sagt frá
hér.
Þetta verk er merkilega auðugt.
Tilfinningaskalinn er breiður, það
er í senn einfalt og djúpt, nærgöng-
ul mynd af mannlegri niðurlægingu
- og mannlegri reisn, áminning um
stjórnarhætti sem viðgangast ærið
víða, samkvæmt því sem segir í
upplýsingum Amnesty Inter-
national og á er drepið í leikskrá.
Pyntingum pólitískra fanga og
ótrúlegri grimmd er raunar lýst á
miklu nærgengari og áhrifameiri
hátt í einþáttungi Harolds Pinters
sem Alþýðuleikhúsið sýndi í fyrra.
Koss kóngulóarkonunnar er um-
fram allt „mannlegt" drama, sam-
ræðulist þar sem allt €r undir því
komið að hin sálræna spenna, leik-
ur andstæðra persónugerða, fái að
njóta sín.
Mér virtist nokkur misbrestur á
því í sýningu Alþýðuleikhússins.
Að minnsta kosti í samanburði við
fyrrnefnda kvikmynd sem varla
verður með öllu vikið úr huga þess
sem hana hefur séð. Sigrún Val-
bergsdóttir fer þá leið að mýkja
mjög öll átök hinna ólíku manna,
Valentins og Molina. Guðmundur
Ólafsson er líka ekki nógu
„sterkur“ leikari í Valentin, hinn
einbeitta marxista sem leggur á sig
að þola eld og járn fyrir hugsjónir
sínar. Leikur hans er ekki nógu
kraftmikill, það neistar hvergi af
honum. Það vald sem Valentin á
við að stríða birtist heldur ekki í
leiknum: við heyrum aðeins orð-
ræður Molina og fangelsisstjórans
í hátalara. Návist ógnarinnar verð-
ur aldrei áþreifanleg og hugsjóna-
kraftur Valentins sem heldur hon-
um uppi sem fyrr sagði of mildur:
- fyrir bragðið missist spenna leik-
ritsins niður.
Aftur á móti var hinn mildi
mannlegi þáttur prýði sýningarinn-
ar og átti Árni Pétur Guðjónsson
mikinn þátt í því: meðferð hans á
hlutverki Molina var raunar nokk-
uð einhæft „hommaleg" en víða
smekkleg og á stundum náðu hann
og Guðmundur góðum samleik.
Árni Pétur túlkaði einna best frá-
sögn Molina af kvikmyndinni,
draumlyndi hans og viðkvæmni.
Vegna þessa varð sýningin nánast
ljóðræn í hægu tempói sínu og
nokkuð svó fjarrænni tónlist. Þetta
stakk raunar nokkuð í stúf við
leikmyndina og umhverfið sem
varla getur æskilegra verið fyrir
verk sem gerist í fangaklefa, þar
sem er kjallari Hlaðvarpans. Gerla
hefur unnið gott verk og öll áferð
sýningarinnar ber vitni vönduðum
vinnubrögðum Sigrúnar leikstjóra
og annarra sem hér hafa að unnið.
- Rúnar Lund er fangavörður,
þögult hlutverk sem verður meira
fyrir þá sök að hann hleypir áhorf-
endum inn í klefann og lokar þá á
bak við rimlana.
Koss kóngulóarkonunnar var
þannig geðfelld sýning, en ekki
ógnandi áminning um pólitíska
kúgun eða ranglæti við minnihluta-
hópa, svo sem homma. En þetta
virðist aðstandendum sýningarinn-
ar ríkt í huga eins og leikskráin ber
með sér. Til að ná að reka slíkt
erindi hefði sýningin vissulega
þurft að vera hvassari og nærgöng-
ulli, í einu orði sagt stríðari en
þessi reyndist í Hlaðvarpanum á
sunnudagskvöldið.
Gunnar Stefánsson
Árni Pétur Guðjónsson í hlutverki fanga í Kossi kóngulóarinnar.