Tíminn - 19.11.1988, Blaðsíða 16

16 Tíminn
Laugardagur 19. nóvember 1988
Illllllllllllllllllllllllíl BÆKUR llllllllllllllllllllllllllllllllllllll lllllllllllllllllllllllllllll lllllllllllllllllllllllllll llllllllllllllllll 11111 lllllll lllllllllllllll

Skrifstofuhúsnæði
óskast
Dómsmálaráðuneytið óskar eftir að taka á leigu
250-300 fermetra skrifstofuhúsnæði miðsvæðis í
Reykjavík fyrir Fangelsismálastofnun ríkisins.
Þeir sem áhuga hafa vinsamlegast snúi sér til
dómsmálaráðuneytisins, Arnarhvoli fyrir 28. nóv-
ember n.k. Lýsing á húsnæði fylgi og upplýsingar
um staðsetningu, aldur, verðhugmyndir o.fl. sem
máli kann að skipta.
Dóms- og kirkjumálaráðuneytið,
16. nóvember 1988.
REYKJMJÍKURBORG
Acuc&vi Stfcáci
Slökkvistöðin í Reykjavík
auglýsir eftir starfsmönnum til starfa á næsta ári.
Umsækjendur þurfa að vera á aldrinum 20-28 ára,
hafa iðnmenntun eða samsvarandi menntun og
meira próf bifreiðastjóra.
Nánari upplýsingar og umsóknareyðublöð fást á
skrifstofu slökkvistöðvarinnar.
Verk- og
kerfisfræðistofan hf.
auglýsir hér með forval verktaka vegna fyrirhugaðs
útboðs Lánasjóðs íslenskra námsmanna á tölvu-
kerfi fyrir sjóðinn. Skilafrestur er til 30. nóvember
1988.
Þeir sem hafa áhuga hafi samband við Daða
Jónsson í síma 91-687500.
Verk- og kerfisfræðistofan hf.
Hús verslunarinnar, 103 Reykjavík.
Sóknarfélagar athugið
Vegna 36. þings A.S.Í. vikuna 21.-25. nóvember
verður skrifstofa Sóknar, Skipholti 50A opin sem
hér segir:
Mánudaginn 21. nóv. lokað.
Þriðjudaginn 22. nóv. opið frá kl. 9-17.
Miðvikudaginn 23. nóv. lokað.
Fimmtudaginn 24. nóv. opið frá kl. 13.30-17.
Föstudaginn 25. nóv. opið frá kl. 9-13.30.
Starfsmannafélagið Sókn.
Hestur í óskilum
Hjá hreppstjóra Skilmannahrepps í Borgarfirði er
í óskilum rauðstjörnóttur hestur 5-6 vetra, geltur
og mark óljóst. Virðist bandvanur.
Hesturinn verður seldur á uppboði sem haldið
verður í Stóra-Lambhaga, Skilmannahreppi, laug-
ardaginn 3. desember 1988 kl. 15.00. Innlausnar-
frestur eru 12 vikur.
Hreppstjóri Skilmannahrepps.
Siglaugur Brynleifsson:
Reykjavík
Páll Líndal: Reykjavfk - Sögustaður við
Sund. Rltsljóm: Elnar S. Arnalds - Ritstjóm
myndefnls: Örlygur Hálfdanarson
Prentlögn: Kristlnn Sigurjónsson. I-III. Bóka-
útgáfan Örn og Örlygur hf. 1986-88.
Páll Líndal skrifar í formála:
„Þessi þrjú bindi um Reykjavík eru
byggð á staðfræðilegum grunni en
leiðir liggja um fortíð og nútíð þar
sem persónusaga skipar vissulega
öndvegi.. “
Þetta er saga sögustaðar við Sund
í máli og myndum. Byggð á þessum
slóðum er talin hafa hafist á 9. öld
með Ingólfi, „hann byggði suður í
Reykjavík."
Sxðan eru liðin 1100 ár og 1986
voru liðin 200 ár frá því bærinn hlaut
kaupstaðarréttindi. Árið 1703 er
jörðin Reykjavík ásamt hjáleigum
talin hafa verið metin á eitt hundrað
hundraða. Heimilismenn eru þá 11.
1 Seltjamameshreppi hinum foma
voru 606 íbúar 1703, hreppurinn
náði yfir Seltjarnarnes milli Fossvogs
og Elliðaárvogs og yfir núverandi
Kópavogsland, Örfirisey og Engey.
Alls töldust um 40 hjáleigur í
hreppnum, heimili vom 110, 42
heimili bænda, 42 heimili hjáleigu-
bænda og 17 heimili tómthúsmanna
og 9 heimili húsfólks. Niðursetning-
ar voru 127. Um 1700 lifði meirihluti
íbúanna á sjósókn. Sjósókn hófst í
verulegum mæli á 15. öld, jafnframt
fjölgar þá hjáleigum umhverfis
helstu stórbýlin, sem voru framan af
öldum, Nes, Reykjavík og Laugar-
nes. tbúum hreppsins fór fjölgandi
með auknum útvegi og um 1700 lifði
meirihluti fbúanna á sjósókn.
í kaþólskri tíð átti Viðeyjarklaust-
ur jarðirnar Hvamm, Digranes,
Klepp, Vatn, Vatnsenda, Breiðholt,
Hólm, Reyðará, Arnarhól og Örfir-
isey. Með aukinni útgerð jókst eftir-
sókn eftir útvegsjörðum á þessum
slóðum og við siðaskiptin komst
konungur yfir jarðir Viðeyjarklaust-
urs og Skálholtsstóll var neyddur til
jarðaskipta við konung, útræðis-
jarðir fyrir arðminni eignir annars-
staðar. Konungsútgerð hefst á þess-
um slóðum og fylgdu henni bág kjör
leiguliða og hjáleigubænda í Sel-
tjarnarneshreppi, aðrir eignamenn
sem áttu jarðir í hreppnum lögðu
höfuðáherslu á útveginn. Með ein-
okuninni efldist verslun í Hólminum
og á 17. öld má marka efling Hólms-
ins sem verslunarstaðar af Bréfabók-
um Brynjólfs biskups, en útgerð
hans og Skálholtskirkju var mikil frá
Skipaskaga, Hvalfxrði og víðar og
þaðan var fiskurinn fluttur í Hólm.
Fiskur var eingöngu fluttur utan úr
Hólminum, engar landbúnaðaraf-
urðir. Hafnarfjörðurvarlengi keppi-
nautur Hólmsins um verslun, en
þegar kemur fram á 18. öld og
undirbúningur að Innréttingunum
hefst, tékur Skúli Magnússon
Reykjavík fram yfir Hafnarfjörð
sem hentugan stað fyrir væntanleg
iðnaðarumsvif.
Á árunum 1752-60 voru reistar
verksmiðjubyggingar og vefnaðar-
iðja hefst ásamt ýmsum öðrum fram-
kvæmdum. Skúli Magnússon vár
driffjöður allra þessara fram-
kvæmda. Ætlun hans var að módem-
isera íslenskt samfélag samkvæmt
hugmyndafræðum og stefnu mennt-
aðra einvaldskonunga samtímáns
um atvinnuhætti og stjómun. „Hann
(þ.e. Skúli Magnússon) studdi inn-
lenda kaupmannastétt meðan engin
slík stétt var til. Hann studdi þéttbýli
meðan engin þéttbýli voru til. Hann
sótti stuðning sinn til stjórnarinnar í
Kaupmannahöfn, sem tók mark á
tillögum hans vegna þess að þær
endurómuðu helstu framfarahug-
myndirnar, sem þá voru í tísku úti í
hinum stóra heimi“, (Gísli Gunnars-
son: Upp er boðið ísaland. Örn og
Örlygur Rv. 1987). Þessi klausa er
inntak stefnu Skúla Magnússonar.
Þótt Innréttingarnar hryndu þá urðu
framkvæmdir Skúla til þess að festa
þéttbýlismyndun í Reykjavík.
Stefna hans var að efla bæri Reykja-
vík með búsetu embættismanna
landsins þar og þar með að „gera
Reykjavík að stjórnsýslumiðstöð
innanlands". (Lýður Björnsson:
Ágrip af sögu Innréttinganna -
Reykjavík í 1100 ár. Sögufélag
1974). „Nafngiftin faðir Reykjavík-
ur virðist því réttmæt". (Sama heim-
ild).

Sexfaldur skafmiði
til styrktar Vogi
SÁÁ (Samtök áhugafólks um
áfengisvandamálið) og Styrktarfélag
Vogs hafa í sameiningu gefið út nýjan
skafmiða, sem hver um sig inniheld-
ur möguleika á sex tegundum vinn-
inga.
Hann hefur hlotið nafnið Sexfaldi
vinningsmiðinn.
Á hverjum miða eru sex rammar.
í hverjum ramma eru þrír skafreitir.
Ef sama mynd birtist í skafreitunum
þremur hefur vinningur fallið á
miðann. Skaffletir á hverjum miða
eru því alls 18, en vinningsmöguleik-
ar sex eins og áður sagði, og eru
vinningar samtals 20.000.
Þeir eru:
Ricoh video töku/afspilunarvélar,
Nintendo sjónvarpsleiktæki. Olym-
pus myndavélar, Tec vasadiskó.
Nintendo tölvuspil, Konica filmur.
Heildarverðmæti vinninganna eru
rúmar 24,7 milljónir króna. Vinn-
inga skal vitj að í Nesco í Kringlunn i.
Miðinn kostar 50 krónur. Allur
ágóðir af sölu hans rennur til sjúkra-
stöðvarinnar Vogs.
Páll Líndal.
I Móðuharðindunum leitaði fólkið
af þeim svæðum sem verst urðu úti,
til þeirra staða þar sem einhverja
lífsbjörg var að hafa, sem var til
verstöðvanna og þar á meðal til
Reykjavíkur og þar var einnig að
hafa einhverja íhlaupavinnu meðan
verksmiðjurnar störfuðu. Fólk sem
einu sinni var flutt til bæjarins hvarf
þaðan ekki aftur, þargáfust úrkostir,
sem ekki var að hafa annars staðar
og þegar allt um þraut var sjórinn
gjöfull. - Jh.
Aukin verslunarumsvif eftir breyt-
ingar á verslunarhögum efldu byggð-
ina og á síðasta hluta 18. aldar er
Reykjavík orðin „stjórnsýslumið-
stöð_ landsins“, auk þess að verða
þar með samgöngumiðstöð við
höfuðborg ríkisins, Kaupmanna-
höfn.
Fiskur, verslun og stjórnsýsla
festu byggðina og 1809 þegar Jör-
undur gerir stjórnarbyltingu þá var
Reykjavík orðin höfuðstaður
landsins, lykillinn að stjórnsýslunni
og landið lýst sjálfstætt í 40 daga
(hundadagana).
Þessi þrjú bindi um Reykjavík er
byggða- og menningarsaga verslun-
ar, útgerðar og stjórnsýslusaga,
krydduð persónu- og ættasögu í
tvöhundruð ár. Hér er að finna
upplýsingar á einum stað, sem myndi
kosta leit í ótal heimildum ella.
Efninu er raðað eftir stafrófsröð
gatna og staða, stofnana og ýmissa
fyrirbæra og persóna, skyndimynd-
um úr minningum og bókmenntum
er brugðið upp þar sem tilefni gefast
til. Staðfræðin er aðall bókarinnar í
máli og myndum. Myndirnar nálgast
þúsundið, myndir af húsum, götu-
myndir, af minjum, landslagsmynd-
ir, listaverkum, götulífi og atburðum
ásamt uppdráttum og kortum.
Söfnun, val og niðurskipan mynd-
efnis í þessi þrjú bindi hefur verið
óhemju verk. Textinn er í senn
greinagóður, heimildatrúr og mjög
læsilegur, tilvísanir eru til mikilla
leiðbeininga um sögusviðið. Þetta er
reykvísk alfræði og Reykjavíkur-
albúm. Uppflettibækur og alfræði-
bækur eru sjaldnast skemmtilestur,
en það er þessi bók. Páli Líndal
hefur tekist að lífga löngu liðnar
kynslóðir, lýsa starfi þeirra og striti
og oft kátlegum viðbrögðum við
óvenjulegum uppákomum og ekki
síður kemur núlifandi kynslóð spáss-
erandi út úr síðunum. Höfundur ber
gott skyn á söguleg hlutföll, á þann
veg að ekkert tímaskeið er afskipt.
Myndaval Örlygs Hálfdanarsonar
ber vott um menningarsögulegan og
myndrænan skilning. Texti ogmynd-
efni mynda samofna og mjög svo
skemmtilega heild. j-t, v .
Reykjavík er par exellence „opin
borg“ og það höfuðeinkenni kemur
einmitt fram í texta og myndum og
það allrabesta er að húmorinn skort-
ir ekki.
Prentlögn og tæknilega umsjón
hefur Kristinn Sigurjónsson annast
og þar með hönnun útlits ritanna.
Sigurþór Jakobsson hefur séð um
kápu og spjaldskreytingu og ritstjóri
verksins er Einar S. Amalds. Hann
hefur skipulagt uppsetningu og
niðurskipan texta og mynda og séð
um undirbúning handrits til prentun-
ar. Samræming verks sem þessa í
skipulega heildarmynd er vandasamt
og erfitt verk en það hefur tekist
með ágæmm.