Tíminn - 25.07.1990, Blaðsíða 2

2 Tíminn
Miðvikudagur 25. júlí 1990
Geta eigendur/stjórnendur hlutafélaga og jafnvel launþegar
þeirra komist framhjá tekjuskattinum (og oft eignaskattinum líka)
með því að fá hluta launa sinna greidd í formi lána frá viðkom-
andi fýrirtæki — þ.e. lána á svo yfirmáta hagstæðum kjörum að
endurgreiðsla þeirra verður í raun mun léttari en tekjuskattur yrði
af sömu upphæð ef hún væri greidd sem laun? Og stunda fýrir-
tæki slíkar „launagreiðslur" kannski í einhverjum mæli? Tíminn
lagði þá spumingu fyrírÆvar ísberg vararíkisskattstjóra.
„Við höfiim hafl mál til meðferðar
þar sem komið hefur fram að menn
hafi verið með lán frá fyrirtækjum
sínum, stundum nokkuð myndarleg-
ar upphæðir. Hvort hægt er að halda
því ffarn að þessi lán hafi verið veitt i
stað launagreiðslna þori ég hins veg-
ar ekki að fullyrða — kannski fremur
að menn hafi látið fyrirtækin fjár-
magna fyrir sig bílakaup, húsbygg-
ingar eða annað þess háttar.“
Ævar bendir líka á að sönnun á slíku
sé ekki auðvelt mál. Telji menn ffam
eðlileg laun frá viðkomandi fyrirtæki
sé erfitt að sanna að um launauppbót
sé að ræða þótt fyrirtækið láni þeim
einhverjar upphæðir — enda í sjálfu
sér ekkert sem bannar það að maður
taki lán hjá fyrirtæki sínu. Ævar seg-
ir skattinn að vísu hafa heimildir til
þess að gera athugasemdir við launa-
greiðslur milli fyrirtækis og eigenda
þeirra. „En við verðum þá að geta
fært rök fyrir því að uppgefm laun
séu svo lág að þau standist ekki
og/eða afbrigðileg ffá því sem al-
mennt tiðkast“.
Skuld borguð
með láni ???
Kveikjan að þessum spumingum
era hin merkilegu „skuldabréfavið-
skipti" Stöðvar 2 og fyrri eigenda
hennar. Samkvæmt grein eins þeirra
í Morgunblaðinu skuldaði Stöð 2
þeim 24 m.kr. sem og gerði þá skuld
upp með því að kaupa af þeim 24
m.kr. skuldabréf, sem Stöðin þar
með á útistandandi hjá þeim — en
ekki öfiigt. Skuldabréf þessi eru
óverðtryggð með engu veði, 5%
nafhvöxtum til 15 ára og fyrstu af-
borgun eftir 5 ár. Að sögn núverandi
eigenda Stöðvar 2 á blaðamanna-
fundi er þessi 24 m.kr. bréfaeign
Stöðvar 2 nær einskis virði. Hver
endanleg greiðslubyrði skuldaranna
verður af þessari skuld (inneign?)
þeirra mun þó vitanlega ráðast af
þróun verðbólgunnar á næstu 15 ár-
um: Því meiri verðbólga þess minni
greiðslur.
Vextir af láni
lægri en skattur
Til að átta sig betur á hagkvæmni
slíkra lána reiknaði Tíminn lauslega
út dæmi um slík lán, með sömu láns-
kjörum veitt árlega sl. tíu ár. Þ.e. að
launþegi hefði fengið lán sem svaraði
þriðjungi launa hans árlega síðustu
tíu árin (t.d. 500.000 kr. á þessu ári).
Niðurstaðan virðist sú að afborganir
og vextir af þessum tíu ára lánum
mundu nú i ár verða færri krónur
heldur en launþeginn þyrfti að borga
í staðgreiðsluskatt af 500.000 kr.
Iaunauppbót í ár. Uppsöfhuð skuld
við atvinnurekandann (fyrirtækið)
gæti jafhframt losað launþegann
undan greiðslu eignaskatts og sömu-
leiðis tryggt honum minni skerðingu
á hinum nýtilkomnu vaxtabótum. En
þær skerðast sem kunnugt er ef hrein
eign fer yfir 2,5 millj.kr. hjá einstak-
lingi. Lán t.d. í stað yfirborgunar
virðist því geta haft ýmsa kosti til að
bera — jafnvel bæði fyrir launþega
og atvinnurekanda, þannig að enginn
mundi tapa á slíku nema vitanlega
ríkiskassinn.
Bflalán algeng
Guðmundur Guðbjamason skatt-
rannsóknarstjóri vildi ekki fremur en
Ævar Isberg kannast við að fyrirtæki
stunduðu að marki lánveitingar bein-
línis í stað hluta af launum. Hann
kannast hins vegar við ýmiss konar
viðskipti á milli eigenda og stjóm-
enda fyrirtækja við fyrirtækin.
Sem kannski væri hægt að ímynda
sér að væru í raun launagreiðslur í
öðru formi?
„Það má kannski ffernur segja að
menn séu að ná sér i ýmiss konar
hlunnindi hjá fyrirtækjunum með
svona samningum. Þetta geta t.d. ver-
ið bílakaupalán, ellegar að fyrirtæki
kaupi bíl og forstöðumaður þess
borgi hann síðan upp á ákveðnum
árafjölda með hagstæðum kjörum.
Já, það er líka þekkt að forsvarsmenn
fyrirtækja taki lán hjá eða séu í við-
skiptum við fyrirtæki sitt vegna ann-
arra viðskipta en við fyrirtækið sjálft.“
Skattinum
gert erfitt fyrir...
En ef mér tækist nú að semja um
svona afburða hagstætt lán við
vinnuveitanda minn munduð þið hjá
skattinum þá telja mér það til tekna?
„Sennilega ekki,“ svaraði Guð-
mundur. Hann segir þessi samskipti
fyrirtækja og stjómenda þeirra hafa
verið mjög erfið viðfangs. Menn hafi
t.d. komist upp með svona samninga
í sambandi við bílakaup. Akvæði 58.
greinar skattalaganna: „Óvenjuleg
skipti í fjármálum" eigi að taka á
svona viðskiptum. En staðreyndin sé
samt sú að þegar reynt hafi á þessa
lagagrein hafi málin ekki alltaf geng-
ið upp. Þetta hafi reynst mjög erfitt
viðfangs í skattkerfinu.
58. greinin hljóðar þannig: „Ef
skattaðilar semja um skipti sín í fjár-
málum á hátt sem er verulega ffá-
brugðinn því sem almennt gerist í
slíkum viðskiptum skulu verðmæti,
sem án slíkra samninga hefðu runnið
til annars skattaðilans en gera það
ekki vegna samningsins, teljast hon-
um til tekna“.
Samkvæmt þessari grein sagði
Guðmundur t.d. að gera ætti athuga-
semdir við það ef forsvarsmenn fyr-
irtækja láta skuldfæra á sig ýmsar
greiðslur. En í reynd sé þetta ekki
eins auðvelt og ætla mætti af orð-
anna hljóðan. í þau skipti sem reynt
hafi á þessa grein í sambandi við
skattrannsókn hafi kröfúmar um
sönnun á „óeðlilegum skiptum“
reynst mjög mildar.
Margar smugur...
Ur því að svo erfitt reynist að skatt-
leggja hagnað manna af ofúrhag-
stæðum bílakaupalánum virðist
liggja í augum uppi að slík lán megi
auðveldlega nota til fleiri hluta. Þótt
skattalögin eigi að setja verulegar
skorður við ýmiss konar „hagstæð-
um“ viðskiptum (t.d. 7. gr. og 9. gr.
til viðbótar við 58. gr. og fleiri) kom
fram í viðtölum Tímans við fleiri að-
ila sem þekkja vel til bæði atvinnulífs
og skattalaga að skattinum reynist oft
erfitt að sjá við snjöllum „undan-
skotsmönnum". Fyrrverandi starfs-
menn á skattinum eru enda eftirsóttir
til starfa við bókhald og ffamtöl hjá
fyrirtækjum.
Kveikja margra
hlutafélaga ???
Einn viðmælenda Tímans telur t.d.
ekki ólíklegt að stofnun gífúrlegs
fjölda hlutafélaga skýrist að hluta af
því hversu auðvelt sé með þeim hætti
að hagræða hlutunum þannig að
skattyfirvöldum verði erfitt að rekja
viðskipti milli hlutafélaganna og
hluthafanna.
Allir samningar eru ffjálsir, þannig
að hlutafélag geta t.d. gefið mönnum
eignir, hjálpað þeim að greiða skuld-
ir og liðka til á öðrum sviðum.
Skattalögin eiga að vísu að gripa inn
í ef um „óeðlileg" viðskipti er að
ræða, en skatturinn verður þá fyrst að
sanna hvað teljast óeðlileg viðskipti.
Sé t.d. um að ræða munnleg viðskipti
við aðila sem ekki er bókhaldsskyld-
ur hefúr skatturinn á engu að byggja
nema munnlegum upplýsingum aðila
— og dæmi sanna að menn geta orð-
ið ansi gleymnir.
Lán í stað arfs...?
„Hagstæð" lán má líka nota í stað
fleira en launa.Tímanum var t.d. bent
á að til að komast ffam hjá erfða-
skatti væru óverðtryggð og vaxtalaus
lán til 30, 40, 50 ára vel þekkt leið.
Kjarasamningar hlutafélaga við eigin
hluthafa geta líka falist í fleiru en bíl-
um og lánum. T.d. mun ekki óþekkt
að skipstjóri sem jafnframt er útgerð-
armaður reikni sér aðeins einn afla-
hlut í stað tveggja eins og venjan er.
Skatturinn á að vísu að reikna útgerð-
inni hinn hlutinn hans til tekna í slíku
tilfelli, þ.e. ef upp kemst, en dæmi
munu um að slíkt hafi reynst torsótt.
Enn má nefna dæmi um að afsláttur
sem eitt fyrirtæki veitir öðru vegna
viðskipta, og gerður er upp í árslok,
renni sem nokkurs konar áramóta-
bónus til toppa þess fyrirtækis sem
afsláttinn fær.
Þetta eru aðeins fáein af þeim fjöl-
mörgu „blómaafbrigðum" sem tak-
markaður fjöldi skattstofúmanna
fær í hendur í „flóru" um 200.000
skattframtala ár hvert. Og varla
munu sifelldar breytingar á skatta-
lögunum auðvelda þeim leitina.
Einn viðmælenda blað'sins benti þó
á eina huggun harmi gegn fyrir aum-
ingja rikissjóð og almenning (sem
Ttmamynd; Pétur
fær að blæða vegna undanskota ann-
arra). Þ.e. að það þyrfti alveg strang-
heiðarlega menn til að standa saman
að skattasvindli svo ekki verði mis-
brestur á.
Þvíekki lán
í staö lífeyris...?
En úr því að „lán“ virðast svona
auðveld leið til að „hagræða" hinum
ólíkustu hlutum vaknar sú spuming
hvort lífeyrissjóðimir gætu ekki út-
fært eina litla „lánaleið" til að aflétta
skattbyrði (bæði tekju- og eigna-
skatti) af lífeyrisþegum sínum, sem
oft eru raunar tvískattaðir sam-
kvæmt núgildandi skattalögum.
Hveraig væri að lífeyrssjóðimir
greiddu lífeyrisþegunum sínum t.d.
verðtryggingu lífeyrisins í formi
láns gegn útgefnu skuldabréfi einu
sinni á ári? Gætu lánin ekki verið
óveð- og óverðtryggð og vaxtalaus
með endurgreiðslu eftir kannski 20-
30 ár, sem félli þó niður ef skuldari
létist fyrir gjalddaga? Auk þess að
létta tekjuskattinn mundi sívaxandi
höfuðstóll skuldarinnar minnka eða
aflétta eignaskatti af lífeyrisþegun-
um. Gæti þetta t.d. ekki verið þjóð-
ráð gegn „ekknaskattinum“ ill-
ræmda???
- HEI
Laun greidd með ýmsum hætti til að komast fram hjá skattgreiðslum:
Greiða mörg fyrirtæki
hluta launa með lánum?