Tíminn - 11.06.1991, Blaðsíða 6

6 Tíminn
Þriðjudagur 11. júní 1991

Hgpsppl
Þótt ekki *« nema 11. júní hefur
Garra borist í hendur ársrit Kven-
júní, sem menn (og konur) haia
vanist aö komi út á degi kvenna 19. úrsnúnlngur á skoðunum höfund-
júni Hvort setn þama er verið að arins. Þegar Gam kom það helst í
taka forskot á aæluna eða ekki er hug við lestur greinarinnar að kven-
a.m.k. víst að þetta erhið vandaðasta fólk væri mcsta byggöavandamáliö,
rit íslensk kvennaharátta hefur nú þá verður að taka j»ð fram að þau
staöið ósíittð ímeira en lOOárog er orðerhvergi að finnaískrifum Guð-
endutn ýmis hughrif og jafnvel hug-
dcttur sem kunna að vera óforsvar-
ara aftwigða: ,JEkki verður kveona*
freðín til aðlaða... ungu höfuðstað-
arbúana, scm annars gætu hugsað
stim á núfa'mann. Eins og eðlt aBrar
haráthi er óþreyja í málilutningi
fara út á lantL vinna þar störf sem
þeir kunna og skortur er á. En þetr
eldtí vera útt á landi.“
hlutura
straumur ungra
Hitt ersvonátt sem Guðrún Óbfs-
að það sé að vinna brautryðjenda- KoHUT flytjílSt SUÓUT
starf, þótt það geri ekki annað en að Guðnin Ólafsdóttír bhrtir tölulegar
ganga í spor hinna sem á undan upplýsingar sem sýna þetta streymi
fóru.Þessvegnaersaganvísmeðað kvenna á besta aidri til höfúðborgar-
verða svo miskunnariaus í dómum inrtar. Meginregían er sú að því
8&tum að segja að 5-6 kvennalistak- mefra sem strjáEbýÍið er og þvi fá-
drættíngurá við Brieti og mættu þó fcni eru
trj:
stíHa vilja og vai karia og kvenna um
Eru konur
84 konur á móti hverjum 100 k&rt
um ttl jafnaðar. í kaupstöðum í
sem „verður að gera“ af því að
íþcssuefnlséu að edðú ósættanieg.
svona
roeiri athygii Garra en grein Guð-
á móti hvetjum 100 körium og 94 á vökfin.
móti 100 á Seifossi. Þótt freistandi

■■ VÍTT OG BREITT ~ ^
Forgangsverkefni byggðastefnu
í síðustu viku ákváðu stjómvöld að
tími væri til kominn að þrjár at-
vinnugreinar legðu upp laupana og
að fiskeldi og ullarvinnsla hentuðu
ekki á íslandi og að sömuleiðis
væm Síldarverksmiðjur ríkisins
orðnar úrelt þing og mun fiski-
mjölsvinnsla og lýsisframleiðsla
leggjast niður í áður blómlegum
útgerðarbæjum.
í sömu viku voru undirritaðir
framkvæmdasamningar um fjalla-
borun fyrir vestan sem er ein óarð-
bærasta fjárfesting sem þrýstihópar
verktakafýrirtækja hafa talið mönn-
um trú um að yrðu einhverjum
öðrum en verktökunum sjálfum til
hagsbóta.
Síldarverksmiðjur ríkisins möl-
uðu landsmönnum gull f hálfa öld
og lentu svo í fjárfestingaglapræði
og dugði léleg loðnuvertíð til að allt
rúllaði yfir um.
Hagræðingar í ullariðnaði breyttu
atvinnugreininni úr handverki og
smáiðnaði í stóriðju sem gengur
gegnum hvert gjaldþrotið af öðru
og er það allt í hinu stóra sniði.
Eftir að seiðaeldi var gert að fisk-
eldi liðu nokkur ár þangað til menn
komust að því að ekki var beisnari
markaður fýrir eldislaxinn en seiðin
þegar sú framleiðsla fór í vaskinn,
en var bjargað upp í eldiskerin og
þar er fiskurinn núna.
Byggðarlög að veði
Fiskeldi, ullarvinnsla og fiski-
mjölsframleiðsla eru allt eðlilegir
atvinnuvegir á íslandi.
Ekki eru allir á einu máli um hvað
fór úrskeiðis en greinamar eru
gjaldþrota.
Sumir kenna óhóflegum fjár-
magnskostnaði um og telja að ef
hinn beiski skuldabikar væri frá
þeim tekinn væri hægt að reka hér
blómlegt fiskeldi, arðgefandi uilar-
iðnað og mala fiskimjöl og skilja
lýsi úr gnægtabúri hafsins.
Til að svo megi verða vantar aðeins
einhverja milljarða til að losa fyrir-
tækin úr skuldabaslinu.
Öllum er kunnugt um að atvinna
hundruða manna er í veði ef nefnd-
ar atvinnugreinar verða lagðar nið-
ur og framtíð fjölmennra byggðar-
laga byggist bókstaflega á því að íyr-
irtæki í þessum greinum haldi velli.
Sjóðir og lánastofnanir segjast
ekki geta pungað út með meira fé í
framleiðslufýrirtækin og er þá ekki
í annað hús að venda en ríkissjóð
sem einfaldlega hækkar gjöld og
álögur til að mæta svona uppákom-
um.
En séu þær atvinnugreinar, sem
afskrifaðar voru í síðustu viku, ein-
hvers virði og að ríkissjóði finnist
hann þegar hafa lúkumar nógu
djúpt niðri í vösum borgaranna
væri möguleiki á að leysa mál með
vali á forgangsverkefnum.
Ofan jarðar og neðan
Samningurinn um bomn Vest-
fjarðaganga er upp á svipaða upp-
hæð og gjaldþrot mikilla atvinnu-
greina sem stundaðar eru nánast
um allt land.
Ef gangagerðin yrði lögð á hilluna
um sinn en peningamir notaðir í að
afskrifa skuldir þeirra framleiðslu-
atvinnuvega sem nú eru leiddir á
höggstokkinn, væri hægt að tryggja
hundruðum manna áframhaldandi
atvinnu og gera mörg byggðarlög
gimilegri til búsetu.
Það hefur aldrei verið sýnt fram á
að fjallaborunin, sem svo mikill
áróður hefur verið rekinn fyrir,
þjóni yfirleitt neinum hagnýtum
tilgangi nema að útvega verktök-
um, aðallega útlendum, verkefni.
Vel má vera að ísfirðingum létti
stórum að fara að nota flugvöllinn á
Flateyri og að það verði mikil upp-
lyfting fyrir unga Súgfirðinga að
bregða sér á ball á ísafirði í skamm-
deginu. En að leggja nokkra millj-
arða í vegakerfi til þess ama er
nokkuð vel í lagt.
En áróðurinn fyrir fjallaborun nú
er engu minni en fyrir fiskeldi fyrir
nokkmm árum, og er hann rekinn
eins og trúboð og er engum leyfi-
legt að gera athugasemd við kenn-
inguna.
Fiskeldið átti að taka við af úreltri
útgerð og þá yrði sjálfhætt að róa til
fiskjar. Nú hafa trúboðar, sem reka
erindi verktakafýrirtækja, dáleitt
lýðinn og telja honum trú um að
samgöngur gegnum fjöll sé hin
eina og sanna byggðastefna, sem
leysi öll vandamál einangraðra
byggða sjálfkrafa.
Bormenn íslands og dáleiddir
áhangendur þeirra álíta áreiðanlega
að það sé óhæfa að blanda fjallabor-
un og framleiðsluatvinnuvegum
saman.
En sé um forgangsverkefni að
ræða þá hlýtur að vera álitamál
hvort er mikilvægara að auðvelda
ungviðinu á Suðureyri að bregða
sér á ball á ísafjörð eða aðstoða
mikilvirkar og mannfrekar fram-
leiðslugreinar til að halda velli og
þar með heilu byggðarlögunum.
OÓ
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason
Ritstjórar: Indriði G. Þorsteinsson ábm.
Ingvar Gíslason
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrímsson
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason
Skrifstofur:Lyngháls 9,110 Reykjavfk. Síml: 686300.
Auglýsingasfml: 680001. Kvöldsímar: Áskríft og dreifing 686300,
ritstjórn, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1100,- , verð i lausasölu kr. 100,- og kr. 120,- um
helgar. Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Hvatvísi og kaldhæðni
Sú fyrirætlun ríkisstjórnarinnar að leggja niður
allt fiskeldi í landinu nema einhverjar sérútvaldar
stöðvar eftir mati landbúnaðarráðherra er í meira
lagi gagnrýnisverð hugmynd.
Sýnt er að ríkisstjómin hrapar hér að ákvörðun-
um og byggir þær á hraðsoðinni skýrslu eins ráð-
gjafafyrirtækis án þess að samtök fiskeldismanna
hafí fengið tækifæri til þess að gera athugasemdir
við hana, hvað þá einstök fyrirtæki sem hér eiga
hlut að máli. Á grundvelli slíkrar skýrslu kveður
ríkisstjómin upp dóm um allsherjarútrýmingu
fiskeldis. Hér er mjög óvenjulega að verki staðið og
varla einleikið.
Fáránleiki þessarar útrýmingarherferðar er vel
skýrður í viðtali Tímans um helgina við Eyjólf Frið-
geirsson, fískifræðing og fiskeldismann. Hann af-
neitar því ekki að alvarleg mistök hafi verið gerð í
þeirri tegund fiskeldis sem nefnist strandeldi, sem
byggt var upp sem stóriðja í samvinnu við útlend-
inga. Helmingur allrar fjárfestingar í fiskeldi fór í
strandeldisstöðvarnar og þar var fé kastað á glæ,
segir Eyjólfur Friðgeirsson. Hins vegar hafa fisk-
eldisstöðvar í öðrum greinum þessa atvinnuvegar
sýnt góðan árangur. Þar er um að ræða lítil og
meðalstór fyrirtæki, sem hafa öll skilyrði til að bera
sig ef rétt er að þeim búið, hvað varðar stofnlán og
birgða- og afurðalán.
Fiskifræðingurinn segir því að ríkisstjórnin hefði
átt að gera greinarmun á fiskeldisstöðvum eftir eðli
þeirra og uppbyggingu í stað þess að skera þær all-
ar niður við sama trog. „í umræðunni hafa menn
alhæft og einblínt á heildina," segir Eyjólfur, „án
þess að gera greinarmun á stóru íyrirtækjunum
sem útlendingar áttu hlut í og litlu íslensku fyrir-
tækjunum. Menn verða að átta sig á því að upp-
bygging fiskeldisins var tvíþætt. í litlu fýrirtækjun-
um var farið mjög varlega í fjárfestingar."
Síðan rekur fiskifræðingurinn þá ágalla á opin-
beru lánakerfi sem fiskeldið hefur átt við að stríða.
Hann heldur því fram að skort hafi á almenna
stefnumótun um virkan stuðning við þessa at-
vinnugrein. Það kemur fyrst og fremst fram í lána-
fýrirkomulaginu, bæði hvað varðar stofnlán og af-
urðalán. Meginvandamalið sé hvernig fiskeldis-
stöðvar geti fjármagnað birgðir og hvernig haga
skuli afurðalánum.
Þessi vandi fískeldisstöðva hefur lengi verið ljós og
á síðastliðnum vetri voru uppi viðræður milli þá-
verandi ríkisstjórnar og fiskeldismanna að finna
lausn á honum. Fullur vilji var að leysa vandann,
þótt því máli væri ekki lokið áður en ný ríkisstjórn
tók við. Nýrri ríkisstjóm bar í þessu tilfelli að halda
áfram á hinni jákvæðu braut sem málið var á við
stjómarskiptin. Fiskeldismenn höfðu ástæðu til að
ætla að landbúnaðarráðherra og þingflokkur Sjálf-
stæðisflokksins tækju á málinu af skilningi. Svo
reyndist þó ekki. Hin nýja ríkisstjórn dæmir heila
atvinnugrein til eilífrar útskúfunar með einhvers
konar samblandi af hvatvísi og kaldhæðni.