Tíminn - 17.03.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Þriðjudagur 17. mars 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Timinn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aöstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guömundsson
Stefán Asgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Síml: 686300.
Auglýslngasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, iþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Timans. Prentun: Oddi hf.
Mánaöaráskrift kr. 1200,- , verð I lausasölu kr. 110,-
Grunnverö auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
Tíminn í 75 ár
„Um nokkur undanfarin misseri hafa verið á döf-
inni samtök allmargra eldri og yngri manna af
ýmsum stéttum víðsvegar um land sem stefnt hafa
að því að íslenska þjóðin skiftist framvegis fremur
en hingað til í flokka eftir því hvort menn væru
framsæknir eða íhaldssamir í skoðunum."
Þannig hefst forsíðugrein fyrsta tölublaðs Tím-
ans, sem út kom þann 17. mars 1917, fyrir réttum
75 árum. Blaðið hóf göngu sína á umbrotatímum.
Fyrri heimsstyrjöldin geisaði, og segir í fyrsta
tölublaðinu að vænta megi stórtíðinda frá styrj-
aldarþjóðunum með vorinu. Einnig segir að frá
Rússlandi séu „lausafréttir um að uppreisn hafi
verið gerð í Pétursborg, allsherjarverkfall sé í
Moskvu og keisarinn sé rekinn frá völdum."
Tíminn hóf göngu sína þegar nýtt flokkakerfi
var að myndast hér á landi. Það flokkakerfi er enn-
þá við lýði í megindráttum. Blaðið hefur verið pól-
itískt, málgagn Framsóknarflokksins, en undan-
fari hans voru þau samtök manna sem getið er um
í fyrstu setningu blaðsins. Framsóknarflokkurinn
hefur ætíð verið áhrifarík stjórnmálasamtök og er
svo enn.
Hins vegar hefur margt breyst og breytist á
skemmri tíma en 75 árum. Tvær heimsstyrjaldir
hafa geisað. Heimskreppa hefur gengið yfir, og það
stjórnkerfí, sem komst á í Rússlandi í kjölfar
þeirra atburða sem getið er um, er hrunið.
Þó margt hafi breyst, breytist ekki þörfin fyrir
að berjast fýrir framsæknum og frjálslyndum
sjónarmiðum. Margir hafa nú þá trú að blind auð-
hyggja og markaðshyggja sé það hreyfiafl sem
skapar óskaþjóðfélagið. Skipbrot kommúnismans
hefur gefið þessum öflum byr um sinn.
Við útgefendur Tímans róum lífróður á 75 ára
afmælinu. En þrátt fyrir það eigum við okkur
drauma. Þeir draumar eru um öflugt málgagn,
sem berst fyrir frjálslyndum viðhorfum þar sem
manneskjan er í öndvegi með sínar vonir og þrár,
og baráttu fyrir lífshamingju.
Kreddufull stefna kommúnismans vildi steypa
alla í sama mót. Hið mannlega gleymdist, hin há-
leitu markmið um lífið, frelsið og leitina að lífs-
hamingju sem manninum er heilög.
Nú er hætta á því að bakslagið efli hina ómann-
eskjulegu auðhyggju, sem sparkar í þá sem eru
minni máttar. Utópíurnar lifa ennþá góðu lífi um
hið fullkomna þjóðfélag markaðsaflanna.
Við eigum þann draum að vera málgagn ein-
staklingsins og þeirra frjálsu samtaka, sem vinna
að heill hans og lífshamingju. Hvern þann, sem
vill vinna að þessum markmiðum, bjóðum við vel-
kominn til liðs. Blaðið er opið fyrir öllum skoð-
anaskiptum, án tillits til stjórnmálaskoðana.
í erfiðleikum undanfarinna mánaða hefur það
verið okkur á Tímanum mikil uppörvun að finna
það á fjölmörgum, hvar í flokki sem þeir standa,
að þeir telja að blaðið eigi erindi við fólk og það
þurfi að halda áfram göngu sinni. Við höldum því
ótrauðir áfram baráttunni. Verkefnin eru næg.
kttmwsu
» t.»»*»<■«j i itnif ■
>, Þtr ,i ukx

TÍMINN
li»uu;nnu;uf. |!Uri*«a iM i na.i.v* .ia(iu»ni4i,|m»íat. ».i« l.ánl »r víS »« víraijk.ap* .kipiit mrSín »voa*
' !*» »# \m\ * fiitor ifiil MiBjífooiiiSnffvhti.10 ftelor Öiwi!stoi4iií.
Im soíhut auiuofvm miwrijW.SiS mun Ut» ti) *in US», t*jh)«ji»S (il bwj.rlta, 4"ri!r l>v) uSc VuSlii (,v( riA»r i.utii »a
lnl* voia t aaiím,i «»ni(ól, »)Í'JÍHmí Þ»A *vo t, »S tw»jir þvl m» 1 *inn »r tliMil'iltlM, H ht »)*) *l»i vi! V#*hiriií!m*.
moriiM w.)n ws jngi| «»**» htiUusn tw)m »«i) v*rt« l*tn IwttftUm U*n MHrmAot M«mi»»mti mnnu n**i vVi.un
ír mrttir t #iy»mt«n«i;
Qrunur um
ikveikju
jumsxti.
tartfttóoStna.'þrwmtwtn!
taHjjW A4r)\«WW»S»)i'>3 tli ft-
in-jwnSUWFli'tfiini I *vt)*r jwrt
núaí snröa 1t»
Skattur
greiddur
af fjárhags-
aðstoó
laugardagur
14. mars 1992
53. tbl, 76. árg.
VERO t LAUSASÖUJ
KR. 110.-
anna til kynningarstarfsemi eru ein-
hliða kallaðir blaðastyrkir og sagðir
ganga til flokksblaða sem gefin eru
út í Reykjavík. Þetta er rangt en lyg-
in er endurtekin oftar en hún er
leiðrétt.
í fyrra hættu ríkisstofhanir að
kaupa nokkur hundruð eintök af
dagblöðum samkvæmt valdboði.
Minni blöð munar mikið um þann
samdrátt en hin stærri eru keypt
inn á stofnanimar eftir sem áður og
skiptir bannið þau ekki máli.
Opinberar auglýsingar eru nú
bannaðar nema í Morgunblaði og
einhvem kvóta fær DV. Fram-
kvæmdastjórum ríkisfyrirtækja er
sagt að þeir megi aðeins auglýsa í
einu blaði og þeir velja þau fyrir-
ferðarmestu.
Úr öllum áttum
Ráðist er að dagblöðunum úr öll-
um áttum og það em yfirlýst trúar-
brögð að þau eigi að standast harð-
ari samkeppni en öðmm greinum
atvinnulífsins er gert.
Allur styrkur og stuðningur við
dagblöð er harðbannaður, þ.ea.s.
við minni blöðin.
Þegar hundrað manns var sagt
upp á blöðunum í vetur mjamtaði
ekki nokkur sála kjafti og þykir enn
ekki fréttnæmt.
Opinberir sjóðir moka fé út og
suður í alla þá menningarstarfsemi
Raddir þagna eða
hávaðamengun?
Þegar talað er um blaðadauða í út-
löndum em málin yfirleitt lögð upp
á þann veg að blaðalestur fari hrað-
minnkandi enda öðmvísi fjölmiðiar
teknir við. Gróin stórborgarblöð og
blöð sem koma út samtímis í mörg-
um borgum stórþjóðanna hafa sum
hver þurft að láta í minni pokann
fyrir keppinautum. En það þýðir
ekki endilega fækkun dagblaða, því
víða um Iönd hafa minni,
svæðisbundin blöð orðið til
eða eflst á kostnað svokallaðra
stórblaða. Því er notkun orðs-
ins blaðadauði oft villandi þótt
gömul blöð leggi upp laupana, því
oft er það að útgáfan tekur á sig nýtt
og breytt form og blöðum fækkar
ekki þótt einhver hverfi af sjónar-
sviðiðnu.
Hvað sem samkeppni og gjör-
breyttri fjölmiðlatækni líður geta
blöð einfaldlega lokið hlutverki sínu
þegar ekki er lengur gmndvöllur
fyrir boðskap þeirra. Er til að mynda
hægt að spyrja hvort það er einber
tilviljun að Þjóðviljinn og Pravda
verði samferða fyrir ættemisstapa.
Áhríf og útbreiðsla
Lýðhylli blaða og útbreiðsla segja
ekki alla söguna um gæði þeirra eða
áreiðanleika. Það er vel þekkt fyrir-
bæri að þau blöð sem gefin em út í
stærstum upplögum em illa skrifuð
og hafa lítið sem ekkert heimilda-
gildi og er ekkert mark á þeim tak-
andi. Gula æsifréttapressan er
marklítil og áhrifalaus, nema helst
til að sverta mannorð og bera sakir á
menn og málefni.
Áhrifamáttur blaða felst ekki í
eintakaíjölda þeirra heldur fremur
hverjir lesa þau en ekki hve margir
kaupa þvætting æsiblaðanna sem
ávallt halda sig á mörkum siðleysis
og hálfsannleika.
Þeir sem fletta erlendum blöðum
með eftirtekt veita því fljótlega at-
hygli að þau blöð sem hafa mestu
útbreiðsluna em gjaman með hvað
fæstar auglýsingar. Síðdegisblöð
sem gefin em út í milljónum ein-
taka hafa aðeins örfáar auglýsinga-
síður. Aftur á móti em áreiðanleg og
virðuleg blöð full upp með auglýs-
ingasíður upp á hvem dag þótt upp-
lag þeirra sé kannski tíu sinnum
minna en víðlesnu og óvönduðu
pressunnar.
Þessu hafa íslenskir auglýsendur
aldrei tekið eftir, fremur en svo
mörgu öðm í viðskiptum.
Auðhyggja og
ríkisforsjá
íslenskum dagblöðum er sagt að
þau eigi að standast samkeppni og
spjara sig á markaði. Það reyna þau
að gera.
Þeir sem aðhyllast markaðs-
hyggjuna og samkeppnina sjá ekk-
ert athugavert við að ríkið geri út
mestu upplýsinga- og skemmti-
stofnun sem um getur í okkar
heimshluta. Stofnunin nærist á lög-
bundnum nefskatti og meiri auglýs-
ingatekjum en þekkist annars stað-
ar meðal ríkisfyrirtækja.
Stofnunin hefúr sjálfdæmi um
tekjur og útbreiðslustarfsemi og
teygir sig inn á öll þau svið sem fjöl-
miðlun til heyrir. Nú er Ríkisútvarp-
ið að bæta fjórðu rásinni við. Texta-
sjónvarpið tekur að sér allar upplýs-
ingar sem verið hafa í svokölluöum
dagbókum dagblaða.
TVöllaukni risinn eirir engu í fjöl-
miðlun og deilir ekki með öðrum.
Nú ætlar ríkið einnig að taka að sér
að skaffa krossgátur og dægradvöl
ýmsa af því tagi og bömin fá að lesa
sögur af skjá og tölvuleikir ríkisins
em í burðarliðnum.
Stóri-stóri bróðir í Efstaleitinu
beitir öllum sínum áhrifamætti til
að draga til sin auglýsingatekjur og
sýnir fram á með skýrum hætti að
enginn ætti að láta sér detta í hug að
auglýsa annars staðar en hjá sér.
Dagblöð eru rusl sem Stóri-stóri
bróðir þolir ekki. Það þylur hann
dögum oftar á öllum sínum hávaða-
sömu rásum og biður um enn meiri
peninga til að drepa niður alla sam-
keppni.
Aðrir Ijósvakamiðlar eru ekki í
vemduðu umhverfi ríkisforsjár og
ganga skrikkjótt þótt þeir beri sig
mannalega.
Hálfsagðar sögur og
skrök
Langvarandi er hann orðinn
jarmurinn um blaðastyrkina á ís-
landi. Framlög til stjómmálaflokk-
sem upphugsuð er í heimi hér og
þykir aldrei nóg.
Ótölulegur fjöldi fólks er ávallt
tiibúinn að rífa sig niður í rass til að
reka á eftir fjárframlögum ríkisins
til að búa til kvikmyndir um sjúk-
linga á eyðibýlum eða nauðga
þekktum skáldverkum með því að
filma þau.
Musteri em byggð og endur-
byggð og þriggja sviða
skemmtanahús þykir eng-
um mikið.
Engin ástæða er til að sjá
á eftir fé í alla þá athafna-
semi sem útbreiðsla kúltúrsins
krefst fremur en til annarra þjóð-
þrifa.
En sá hatrammi áróður sem uppi
er gegn því að dagblöð geti komið út
er ekki í neinum takti við allan þann
fjáraustur sem þykir svo sjálfsagður
þegar einhver önnur útbreiðslu-
starfsemi á í hlut.
Vítahringur
75 ár eru í dag síðan fyrsta tölu-
blað Tímans rataði fyrir augu þjóð-
arinnar. Allt síðan hefur blaðið verið
lifandi vettvangur þjóðmálaumræð-
unnar og látið flest svið hennar til
sín taka.
Það er ekkert leyndarmál að blað-
ið berst nú í bökkum enda er að því
vegið úr ólíklegustu áttum. Oft er á
orði haft að útbreiðslan sé helst til
lítil og að kaupendafæð standi Tím-
anum helst fyrir þrifum.
Nokkuð er til í því, en hitt er ann-
að að skortur á auglýsingum og þar
með drjúgum tekjum er það sem
Ieikur blaðið hvað verst. Á þann hátt
lendir blað í vítahring. Þegar tekjur
rýma verður óhægara að halda úti
fjölbreyttu og vönduðu blaði og
kaupendum fækkar.
Þegar svo óvandaður áróður og
ríkisvaldið leggjast á minni blöðin
til að torvelda þeim lífsbaráttuna fer
að Qúka í flest skjól.
En Tíminn kemur út og getur
enn átt langa lífdaga fyrir höndum
svo iengi sem kaupendur og auglýs-
endur trúa því að frjálslynt og for-
dómalaust blað eigi hlutverki að
gegna.
Þeir sem við Tímann starfa trúa
að svo sé og að gengdarlaust blaður
og hávaðadæling sé ekki endilega
öll sú fiölmiðlun sem koma skal.
OÓ