Tíminn - 21.05.1992, Blaðsíða 4

4 Tíminn
Fimmtudagur 21. maí 1992
Tíminn
MÁLSVARI FRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Tlminn hf.
Framkvæmdastjóri: Hrólfur Ölvisson
Ritstjóri: Jón Kristjánsson ábm.
Aðstoðarritstjóri: Oddur Ólafsson
Fréttastjórar: Birgir Guðmundsson
Stefán Ásgrimsson
Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gfslason
Skrifstofur: Lynghálsi 9, 110 Reykjavik Sfmi: 686300.
Auglýslngasími: 680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300,
ritstjóm, fréttastjórar 686306, fþróttir 686332, tæknideild 686387.
Setning og umbrot: Tæknideild Tfmans. Prentun: Oddi hf.
Mánaðaráskrift kr. 1200,- , verð f lausasölu kr. 110,-
Grunnverð auglýsinga kr. 725,- pr. dálksentimetri
Póstfax: 68-76-91
EES og umhverfí
viðskiptanna
Nú hefur verið ákveðið að Alþingi komi saman að
nýju þann 10. ágúst til að ræða samninginn um
Evrópskt efnahagssvæði. Þetta er fýrir allra hluta
sakir mikilvægt verkefni, því þessar umræður
hljóta líka að tengjast stöðu íslands í þeirri
heimsmynd efnahagsmála og viðskipta, sem nú
er í gerjun og mun taka á sig mynd næstu árin.
Það er því áríðandi að þingmenn taki sér tíma
til þess að lýsa inn í sem flestar hliðar þessa máls,
og líti á það í víðu samhengi samhliða því að áhrif
samningsins á íslenskt þjóðfélag verða skoðuð.
Ljóst er að nú er uppi tími viðskiptabandalaga
í nágrannalöndum okkar. Efnahagsbandalag-
slöndin stefna að sem mestum samruna og Kan-
ada og Bandaríkin hafa gert með sér fríverslunar-
samning. Þá eru ótalin Asíulöndin, með Japan í
fararbroddi, þar sem efnahagslegur uppgangur
hefur verið mikill.
Hvað þetta tímabil sögunnar verður langt er
erfítt að spá um, en þetta er veruleiki dagsins í
dag. íslendingar þurfa að gera sér grein fyrir
stöðu sinni í þessum veruleika. Það má vel vera
að Evrópubandalag framtíðarinnar verði annars-
konar en það er nú, en það breytir ekki þeirri
staðreynd að við það er að eiga nú.
Efnahagslíf heimsins og framkvæmdir byggj-
ast í æ ríkara mæli á fjármagnsflutningum milli
landa og hindrunarlausri fjárfestingu. Það mun
verða barist um „erlent fjármagn" á næstu árum.
Ríki Austur- Evrópu kalla á þetta fjármagn til
uppbyggingar eftir hrun kommúnismans og
efnahagskerfisins sem hann byggðist á. Við ís-
lendingar höfum leitað mjög eftir erlendu fjár-
magni til uppbyggingar stóriðju hér á landi.
Örugglega verður tilhneigingin sú að banda-
lögin stóru reyna að fá erlent fjármagn inn fyrir
múra sína til þess að opna þannig fyrirtækjunum
leið að markaðnum. Það var þetta sem rak Svía til
þess að sækja um aðild að EB. Fjárfesting
sænskra fyrirtækja var öll að fara inn fyrir múra
EB.
Fyrir okkur íslendinga kemur EB- aðild ekki
til greina. Hins vegar verðum við að skapa okkur
stöðu gagnvart bandalaginu með sem hindrunar-
lausustum viðskiptum. Það er mikilvægt fyrir
stöðu okkar í viðskiptum í næstu framtíð. Sama
gildir gagnvart öðrum aðilum.
Getur EES-samningurinn þjónað þessu hlut-
verki? Gildir hann sem tvíhliða samningur ef aðr-
ar EFTA- þjóðir ganga í EB? Þessum spurningum
og mörgum fleiri verður að svara í sumar, ræða
þær málefnalega og afla þeirra upplýsinga sem
þarf. Nú reynir á Alþingi, því um langt skeið hef-
ur þar ekki verið stærra mál til umfjöllunar.
Fjárfestum í nútímanum
Skólaárið í grunnskólum er
miðað við bændasamfélag það
sem var við lýði um aldir en var
liðið undir lok áður en hugtak-
ið grunnskóli varð fyrst til í
lagafrumvarpi.
Skólaárið hefst að loknum
göngum og réttum. Þegar
mestu haustönnum er Iokið og
ekki þarf lengur að nota ung-
viðið til að standa fyrir fé og
halda í ristla er mál að það fari
að stauta á bók og draga til
stafs.
Á vorin lýkur skólahaldi
fyrir sauðburð og mörg
eru handtökin þegar vor-
vertíð er hafin og farið er
að stinga út og bera á. Þá dugir
ekki að liggja yfir bókum og
tími til kominn að leggja spjald
og griffil á hilluna.
SAMFOK, Samband foreldra-
félaga í grunnskólum Reykja-
víkur, hefur þá einu haldbæru
skýringu á stuttri skólagöngu
hér á landi, að hún miðist við
þjóðfélagsaðstæður sem eru
löngu liðnar og sé því tíma-
skekkja.
Unnur Halldórsdóttir, for-
maður SAMFOKS, sagði í við-
talið við Tímann að foreldrar
hefðu áhyggjur af skerðingu á
námstíma og þar með kennslu
vegna fyrirskipana um sam-
drátt.
Óhófleg íhaldssemi
Samdráttur í skólahaldi hér á
landi er þeim mun erfiðari en
annars staðar í nágrannalönd-
um, að skólatíminn er þegar
miklu styttri hér en tíðkast
meðal þeirra þjóða sem á ann-
að borð meta menntun ein-
hvers.
Skóladagurinn er styttri en
gerist meðal menntunarþjóða
og skólaárið mun styttra en í
grunnskólum annars staðar.
Það að vor- og haustverk hins
forna bændasamfélags skuli
ráða skólaárinu er fullmikil
íhaldssemi. Þetta er helst í ætt
við það að þingtími og frí þing-
manna miðast við að þeir sem
lengra þurfa að sækja þurfi að
sundríða helstu stórfljót lands-
ins í löngum og ströngum
ferðum sínum milli heimila og
þingstaðar í misjafnlega rysj-
óttri tíð.
Meini menn eitthvað með
því að menntun sé góð fjárfest-
ing, jafnvel sú besta sem völ er
á, og að þær þjóðir sem ekki
hlúa vel að menntastofnunum
sínum og nemendum hljóti að
dragast afturúr og skipa sér í
hóp fátæktarríkja þar sem vol-
æðið býr.
í stað þess að minnka
kennslu og stytta skólagöngu,
eins og nú er verið að gera, ætti
að fara þveröfugt að. Að afneita
loksins gömlum búskaparhátt-
um í skólakerfinu og lengja
skólaárið og fjölga kennslu-
stundum til samræmis við það
sem eðlilegt þykir meðal þeirra
þjóða sem okkur er tamast að
bera okkur saman við.
Af hverju?
Formaður SAMFOKS segist
ekki skilja hvers vegna íslensk
börn þurfi minni skólagöngu
en önnur börn, en það virðist
vera viðtekin skoðun fjárveit-
ingavaids og fræðsluyfirvalda.
Og svo á enn að fara að minnka
kennsluna.
Það að kenna tiltölulega fáa
tíma á dag kann að stafa af hag-
kvæmnisástæðum. Víða eru
skólar tvísetnir og því nauð-
synlegt að skóladagur sé stutt-
ur hjá þeim bekkjum sem deila
með sér skólastofum.
En þeim mun meiri ástæða
væri til að lengja skólaárið og
kippa því úr sambandi við árs-
tíðir atvinnuhátta bændasam-
félagsins. Mikið er talað um
hagræðingu og nýtingu nú til
dags og getur betri nýting
skólabygginga sem best fallið
inn í hugmyndir um hagræð-
inguna.
Lenging skólaársins kallar á
fjölgun kennara, því meiri og
betri kennsla má alls ekki bitna
á að þeir geti sótt hin mörgu og
ströngu námskeið sem þeir
stunda öll sumur.
Frá ári til árs
Þótt skólaárið miðist við
haust- og vorverk liðinna tíða
er sitthvað annað sem fylgir al-
manaksárinu án tillits til hvort
það er heppilegt eða ekki. Oft
hefur til að mynda verið gagn-
rýnt að fjárlög skuli miðast við
áramót enda væri heppilegra
að fjárlagaárið hæfist á haust-
mánuðum, eins og víða í þeim
þingræðisríkjum þar sem fjár-
lagagerð og framkvæmd þeirra
laga er eitt höfuðverkefni
stjórnvalda á hverjum tíma.
Fiskveiðiárið gildir frá 1.
sept. til 31. ágúst og er dæmi
um að vel má nota breytilegt
tímatal, eins og gerist reyndar
á æ fleiri sviðum. Helsti gall-
inn við það er bévítans
„ársgrundvöllurinn",
sem einhver kurfurinn
fann upp á að nota í máli
sínu og ætlar að reynast furðu
lífseigur.
Kvótaskiptingin í sjávarút-
vegi og landbúnaði er ástæðan
til að sérstakt fiskveiðiár er lög-
fest og sömuleiðis verðlagsár
og fylgir hvorugt almanaksár
þóttjafnlöng séu.
Aðferðir nirfHsins
Skólaárið hefur þá sérstöðu
að það má stytta og lengja eftir
aðstæðum. Núverandi stjórn-
völd beita niðurskurðarhnífn-
um af miklum móði en lítilli
fimi. Þegar öll rök hníga að því
að lengja skólatímann er hann
styttur. Því er borðið við að
þjóðfélagið sé svo sárafátækt að
það hafi ekki efni á að mennta
börnin samkvæmt lögum,
reglugerðum og umfram allt
þeirri nauðsyn sem bersýnileg
er á að efla mennntun á öllum
stigum skólakerfisins.
Þótt allt eigi að draga saman
og allt að spara er erfitt að
koma auga á þann kostnaðar-
auka sem þyrfti að vera þótt
skólaárið yrði lengt og sam-
ræmt þjóðháttum mútímans.
Mannlausar skólabyggingar
eru vond fjárfesting og það er
broguð hagræðing að láta þær
standa auðar þriðjung úr ári
eða lengur.
Dýrast af öllu er þó það, að
svíkjast um að veita uppvax-
andi kynslóðum eins mikla og
góða menntun og sannanlega
er kostur á hér á landi. Það eru
allar aðstæður fyrir hendi til að
svo megi verða. Allt annað er
heimskulegur nirfilsháttur,
sem hefnir sín fyrr en varir.
OÓ