Tíminn - 21.05.1992, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 21. mai 1992
Tíminn 7
Auðkýfingurinn Ross Perot
frá Texas hefur komið róti
á hugi frammámanna í
bandarískum stjómmálum,
og þó einkum kjósenda
sem líst ekkert of vel á þá
frambjóðendur til forseta,
sem enn virðist allt útlit
fyrir að þeim gefist kostur
á að velja um.
Skoðanakannanir sýna svo
ekki verður um viilst að
hvorugur þeirra George
Bush og Bills Clinton á
miklum vinsældum að
fagna, og nú lítur helst út
fyrir að kjósendur fagni því
ef þeir eiga völ á þríðja
manninum, Ross Perot.
Ross Perot hefur alltaf farið
sínar eigin leiðir og virðist iíka
ætla að gera það f
kosningabaráttunni, ef hann
gefur kost á sér til forsetakjörs.
Pabbi hans var hrossaprangari,
en Ross er nú álitinn eiga 2,5
mitijarða dollara. Slíka
framtakssemi kunna
bandarlskir kjósendur að meta.
Milljarðamæringurinn sem ógnar
endurkj öri Bush í forsetaembætti
Það var „forsetakvöldverðurinn“, hápunktur herferðarinnar til að
safna fé til kosningabaráttunnar. Við borðin sátu sumir auðug-
ustu menn bandarísku þjóðarinnar. Venjulega eru gestimir á
þessari hátíð sigurvissir. I þetta sinn sló skugga á gleðina sýn sem
fékk blóð viðstaddra til að frjósa, tilhugsunin um Ross Perot.
Rétt eins og afturganga Bankós
við hátíð Makbeðs, rænir Perot,
snoðklippti auðkýfingurinn frá Tex-
as sem fer sínar eigin leiðir, hirðina
matarlystinni einmitt þegar hún býr
sig hvað ákafast undir forsetakjörið í
nóvember.
Fjáröflun í
kosningasjóði
Óróinn í röðum peningamann-
anna stafar einmitt af áhyggjum af
fjáröflun. Kvöldverður repúblikana,
sem haldinn var í síðustu viku apríl,
þar sem 4000 stuðningsmenn
flokksins greiddu hver um sig 1500
dollara aðgangseyri, skilaði 9 millj-
ónum dollara í kosningasjóði flokks-
ins. En hinn ófríði og aðlaðandi Per-
ot, sem græddi stórfé á tölvuvið-
skiptum, ber úr býtum h.u.b. svo
mikið á viku hverri.Vegna auðæfa og
atorku ógnar hann alvarlega líkum
Bush á að hljóta endurkjör. Hann er
að verða svo vinsæll að ýmsir demó-
kratar vildu heldur sjá Perot út-
nefndan sem ffambjóðanda síns
flokks en Bill Clinton, sem þarf að
svara fyrir hvert hneykslismálið á
fetur öðru.
Perot, sonur hrossaprangara, hef-
ur sagt að hann sé tilleiðanlegur að
bjóða sig fram sem óháður, ef nógu
margt fólk styðji hann í öllum ríkj-
unum 50, sem stuðningsmenn hans
segja að verði auðsótt mál. Búist er
við að hann gefi út formlega yfirlýs-
ingu um framboðið í næsta mánuði.
Stuðningsmenn hans eru öruggir
um að tággranna hetjan þeirra —
sem teygir sig alla leið upp í 163 cm
hæð og var heilinn á bak við björg-
unarleiðangur til írans á tímum
byltingar Khomeinis til að bjarga
tveim starfsmönnum sínum úr
fangelsi — þurfi’ekki að leggja mik-
ið á sig til að ná Hvíta húsinu á sitt
vald.
Alþýðlegt tungutak hans og árás-
argjam stíllinn sem segir: „get gert
það“ hefur líka gert hann að hetju í
augum margra Ameríkana, sem eru
orðnir ffáhverfir hinum hefðbundnu
stjómmálum. Jafnvel þó að hann sé
ekki enn opinberlega í framboði,
segjast nú sífellt fleiri Bandaríkja-
menn munu greiða honum atkvæði
sitt
í skoðanakönnun í Kalifomíu í
apríllok kom fram að þó að aðeins
helmingur kjósenda hefði heyrt
hann nefndan, myndi Perot hljóta
jafnmikið fylgi og Bush og Clinton
ræki síðan lestina langt á eftir. Sú
skoðanakönnun fylgdi í kjölfar ann-
arrar í Texas. Þar telur Bush sig
heima, þó að hann sé frá austur-
ströndinni, og Texas er jafnffamt
heimaríki Perots. Þar reyndist áskor-
andinn bera sigurorð af forsetanum.
Skiljanlega em repúblikanar að
verða taugaóstyrkir. „Öllum héma
stendur hætta af Perot,“ sagði einn
áróðursmaðurinn við áðumefndan
kvöldverð. „Við höfum öll vanist því
að beita sérstökum aðferðum við það
sem við emm að gera. Við skiljum
kerfið, við lifúm á því og ríkið heldur
áfram sínum vanagangi. Perot er
ógnun við það allt“
Óvenjuleg aðferð
til að koma nafni srnu
á kjörseðlana
Til að koma nafni sínu á kjörseðil-
inn í öllum ríkjum Bandaríkjanna,
hefur Perot beitt óvanalegri aðferð. í
stað þess að taka þátt í venjulegri
kosningabaráttu — að mæta á fjöld-
ann allan af fundum og taka í mörg
hundmð útréttar hendur í verslana-
miðstöðvum um allt land — hefur
hann beitt Texashreimnum sínum í
sjónvarpi.
Þegar hann tilkynnti að kosninga-
herferð sín væri hafin í sjónvarps-
þætti Larrys King, var augljóst að
hann var kominn á bragðið með að
koma ffam í viðtalsþáttum. Hann
forðast vandlega að verða dreginn
inn í viðræður um stefríu í smáatrið-
um. Þegar hann var spurður hvaða
áætlanir hann hefði í huga varðandi
fjárlagahallann, svaraði hann: „Ég er
ekki einu sinni frambjóðandi ennþá.
Ég svara ekki þessari spumingu."
Enginn venjulegur stjómmála-
maður kæmist upp með svo yfirlæt-
isfullt svar. En kokhreysti hans fellur
vel að skapi almennings og sjálfboða-
liðar hafa flykkst að til að taka þátt í
herferðinni til að „kalla til Perot".
Margir þeirra hafa ekki tekið þátt í
stjómmálastörfum fyrr.
„Perot er djarfúr og heiðarlegur,"
segir maður sem rekur samloku-
verslun í Chicago þar sem veggimir
em skreyttir slagorðum eins og
„Engum klöguskjóðum, væluskjóð-
um eða nöldmrum hleypt inn hér“.
Hann segist ekki hafa á tilfinning-
unni að Perot sé að tala um pólitík,
heldur eitthvað sem verði að gera.
„Self-made man“
Hluti af aðdráttarafli Perots felst í
því að hann er það, sem Ameríkanar
kalla „self-made man“, þ.e. hann hef-
ur komist áffam á eigin spýtur. Hann
hleypti tölvufyrirtæki af stokkum
með innan við 1.000 dollara framlagi
1962, og seldi það að lokum fyrir tvo
milljarða dollara. Hann var fenginn
til stjómunarstarfa hjá General Mo-
tors, en reyndist svo óþægur ljár í
þúfu að aðrir framkvæmdastjórar
sáu sér þann kost vænstan að losna
við hann gegn 700 milljóna doliara
greiðslu. „Þessir menn þurfa fimm ár
til að smíða bfl, og þetta gerist í landi
sem nægðu fjögur ár til að vinna síð-
ari heimsstyrjöld," sagði hann. Og
fjórum árum eftir að hann yfirgaf fyr-
irtækið kom í ljós að gagnrýni hans
var fyllilega réttmæt Meðstjómend-
um hans hafði með óstjóm tekist að
raka saman óhóflegum launum í eig-
in vasa, þrátt fyrir milljarðatap fyrir-
tækisins, sem nú er í óða önn að
leggja niður verksmiðjur um öll
Bandaríkin og tugþúsundir starfs-
manna missa vinnuna.
Þá höfða ekki síður til Ameríkana
ýmis óhefðbundin uppátæki hans,
eins og td. þegar hann tók flugvél á
leigu til aö fera amerískum stríðs-
föngum í Víetnam jólamatinn.
Þeir, sem gagnrýna Perot benda
hins vegar á að ekki sé hægt að
henda reiður á neinni stjómmála-
stefnu hans. Hann segist ætla að
spara 180 milljarða dollara á ári með
því að ráðast gegn „sóun, svikum og
misnotkun", en hefúr ekki lagt fram
nánari skýringar. Og sumar tillögur
hans verða að athlægi. Sem dæmi
má nefna að Perot segist ætla að
koma á einróma stjóm með því að
setja upp tugi „rafeindaráðhúsá'. Nú
þegar á þingið erfitt með að komast
að niðurstöðu um nokkum skapað-
an hlut Hugmyndin um að útvíkka
ákvarðanatökuferlið virðist í besta
falli langsótt
Leitað að
duldum syndum
Þeir eru til, sem álíta að komist
Perot undir smásjána eigi alls kyns
duldar syndir eftir að hrúgast fram í
dagsljósið. Báðir flokkamir hafa til
athugunar talsvert af gögnum og
leita að einhverju misjöínu. „Þegar
er miklu fleira fólk með Perot til at-
hugunar en nokkum tíma kíktu á
fortíð Clintons," segir einn ráðgjafi
repúblikana.
Það er þegar Ijóst að Perot er ein-
um um of áhugasamur um alls kyns
samsæriskenningar. Hann er ein-
dregið þeirrar skoðunar að enn séu
einhverjir Ameríkanar fangar í Víet-
nam, þrátt fyrir að ekki liggi fyrir
neinar sannferandi heimildir um
það. Hann hefur rannsakað hlutverk
Bush í „samsærinu“ sem kennt er
við að „koma á óvart í október", þ.e.
að skipta á amerískum gíslum í íran
fyrir vopn fyrir forsetakosningamar,
þegar Reagan vann sigur á Carter, en
gíslunum var einmitt sleppt þegar
Reagan sór forsetaeiðinn 1980. Þrátt
fyrir sterkan orðróm um að bak-
tjaldasamningar hafi verið gerðir til
að fella Carter-í kosningunum, hefúr
hann yfirleitt ekki þótt staðfestur.
Perot studdi jafrível ásökun, sem síð-
ar var sannað að væri röng, um að
háttsettur embættismaður í stjóm
Reagans væri flæktur í eiturlyfjasölu.
Bæði demókratar
og repúblikanar
hræddir við Perot
Samt sem áður em bæði demó-
kratar og repúblikanar uggandi um
að Perot gæti orðið þeim að falli.
Skoðanakannanir á vegum Hvíta
hússins leiða í ljós að Perot gæti náð
nógu mörgum atkvæðum frá Bush
til að Clinton gæti orðið forseti.
Ekki minnstar áhyggjur hafa
repúblikanar af því að Perot virðist
fús til að verja 100 milljónum dollara
af eigin fé til að tryggja sér forseta-
embættið, eða 20 milljónum dollur-
um meira en búist er við að Bush
takist að ná saman.
Og demókratar álíta að Perot gæti
sogað til sín atkvæði kvenna, sem
hafa misst trú á Clinton og myndu
ekki greiða Bush atkvæði vegna af-
stöðu hans til fóstureyðinga. Perot
gæti líka höfðað til íhaldssamra
demókrata, sem geðjast að þeirri
skoðun hans að leggja beri skatta á
ríka og aðstoða þá fátæku.
Þetta nægir til þess að sumir
demókratar leggja til að krækja ætti í
PeroL „Ef það reynist IjósL miðað við
aðstæður, að Clinton sé ekki kosn-
ingarhæfúr, held ég að flokkurinn
verði að finna annan frambjóðanda
og ég álít að eðlilegast væri aö leita til
Ross Perot í þeirri stöðu," segir
Willie Brown, hinn valdamikli forseti
Kalifomíuþings, en hann er demó-
krati. Með slíkavini kynni Clintonað
óska að hann hefði haldið kyrrn fyrir
heima í Arkansas.